H αλλαγή έδρας της Τιτάν αποτελεί μείζον γεγονός για την ελληνική οικονομία αλλά και για την πολιτική σκηνή της χώρας, καθώς έρχεται να προστεθεί σε μια αλυσίδα αποχωρήσεων πολύ μεγάλων επιχειρήσεων, μεταξύ αυτών, η Coca Cola 3Ε, η ΦΑΓΕ και η ΒΙΟΧΑΛΚΟ, φωτογραφίζοντας έτσι μια «τάση» με παραπλήσια χαρακτηριστικά, που ενισχύεται καθώς περνούν τα χρόνια και η Ελλάδα παραμένει υπό την επήρεια της πολυετούς κρίσης και των διαρκών πράξεων και παραλείψεων του κράτους.
Oι μεγάλες ελληνικές επιχειρήσεις που εδρεύουν στην Ελλάδα μειώνονται επικίνδυνα. Οι πολύ μεγάλες καθαρά ιδιωτικές βιομηχανίες με τζίρο πάνω από 1 δισ. ευρώ είναι πλέον, αν δεν με απατά η μνήμη μου, οι εξής… δύο. Η Μυτιληναίος και η Μοtor Oil. Την ίδια ώρα, τα ΕΛΠΕ οδεύουν προς περαιτέρω ιδιωτικοποίηση, που δεν θα προξενήσει αίσθηση, αν τελικά οδηγήσει και στην αλλαγή έδρας.
Το ελληνικό χρηματιστήριο χάνει, άλλοτε μερικώς, άλλοτε ολικώς, τα μεγάλα «διαμάντια» του, καθώς οι μεγαλομέτοχοι των εταιριών εκτιμούν ολοένα και περισσότερο ότι τα μεγάλα χρηματιστήρια του εξωτερικού προσφέρουν μεγαλύτερη προβολή, περισσότερη ρευστότητα κι εμπορευσιμότητα, αλλά και καλύτερες αποτιμήσεις.
Προς το παρόν, η κυβέρνηση, αμήχανη για τη νέα «αποχώρηση», συμπεριφέρεται ως να είναι “business as usual” η νέα αποχώρηση (βλέπε και ανακοίνωση συνάντησης Παπαλεξόπουλου-Δραγασάκη), δραττόμενη από το γεγονός ότι στην παραγωγή, στα εργοστάσια, δεν αλλάζει σχεδόν τίποτε, όπως συνέβη και στις άλλες περιπτώσεις.
Από την πλευρά της αντιπολίτευσης, κάποιοι -λιγότερο ή περισσότερο κρυφίως- επιχαίρουν, διότι η έξοδος της Τιτάν «χαλάει» το κυβερνητικό αφήγημα και προσφέρεται για γρήγορες «μπηχτές» στα τηλεοπτικά παράθυρα, ειδικά τώρα που οι εκλογές ξεπροβάλλουν από τη γωνία.
«Μπηχτές» που μετράνε βέβαια μόνο για όσους έχουν λησμονήσει ότι οι υπόλοιπες μεγάλες αποχωρήσεις έγιναν το 2012 (ΦΑΓΕ και Coca Cola 3E) και το 2013 (ΒΙΟΧΑΛΚΟ), επί της «συγκυβέρνησης», με πρωθυπουργό τον Αντώνη Σαμαρά. Και σε εκείνους που δεν αντιλαμβάνονται ότι τα κριτήρια με τα οποία αποφασίζονται τέτοιου είδους κινήσεις δεν έχουν να κάνουν με την πολιτική, αλλά με τις πραγματικότητες της ελληνικής οικονομίας και της «συμπεριφοράς» του κράτους.
Το απολύτως υπαρκτό πρόβλημα της διεθνούς ανταγωνιστικότητας…
Με αυτές τις πραγματικότητες όμως, ουδείς ασχολείται αρκούντως, σε ολόκληρο το φάσμα της πολιτικής μας σκηνής, γεγονός που εντέλει προκαλεί προβλήματα ανταγωνιστικότητας στην εγχώρια βιομηχανία.
Είτε πρόκειται για βασικούς παράγοντες κόστους (όπως π.χ. το ενεργειακό κόστος), είτε πρόκειται για φορολογικούς συντελεστές, είτε πρόκειται για τα επιτόκια δανεισμού και «κόστος ευκαιρίας», εξαιτίας των ανθρωποωρών και της «φαιάς ουσίας» που απαιτείται για τη διεκπεραίωση των σχέσεων με τις αρχές και το κράτος, σε σύγκριση με άλλες χώρες.
Τα αίτια άλλωστε των αποχωρήσεων, είτε έγιναν το 2012, είτε το 2013, είτε το 2018, είναι έως και… μονότονα ίδια! Πρωτίστως σχετίζονται με τα επιτόκια δανεισμού που μπορεί να εξασφαλίσει μια εταιρία όντας ελληνική, τα οποία επηρεάζονται άμεσα από το ύψος του επιτοκίου στα ελληνικά ομόλογα και το λεγόμενο «country risk», αλλά κι από την κατάσταση του ελληνικού τραπεζικού τομέα.
Δεν είναι αυτός, όμως, ο μόνος λόγος. Το ούτως ή άλλως όχι ιδιαίτερα ισχυρό «brand name» της Ελλάδας τραυματίστηκε βαριά στη διάρκεια της κρίσης, ενώ οι προσπάθειες για «επαναλανσάρισμα» είναι από ελάχιστες έως ανύπαρκτες.
Ας το ομολογήσουμε, δεν σημαίνει το ίδιο διεθνώς, να έχει μια εταιρία έδρα στο Λονδίνο, στην Ελβετία ή στο Βέλγιο, με το να λέει ότι εδρεύσει στην Ελλάδα. Ήταν δε που ήταν στραβό το κλήμα, το έφαγε εσχάτως και η Folli Follie!
… και το εγχώριο επενδυτικό «κενό»
Επίσης, η έξοδος δεκάδων δισεκατομμυρίων σε καταθέσεις, η απαξίωση του χρηματιστηρίου και η εκμηδένιση της κοινότητας των Ελλήνων θεσμικών επενδυτών μείωσε κατακόρυφα την ελκυστικότητα όχι μόνο της εισαγωγής αλλά και της ίδιας της παραμονής στην εγχώρια χρηματιστηριακή αγορά. Δεν είναι τυχαίες οι απανωτές δημόσιες προσφορές που εκδηλώνονται, με στόχο την αποχώρηση από το Χρηματιστήριο.
Ούτε η «παράλληλη εισαγωγή» των μεγάλων που άλλαξαν έδρα και Κύρια Αγορά αποτελεί κάτι περισσότερο από κίνηση αβρότητας μεγαλοεπιχειρηματιών, που δεν παύουν να είναι Έλληνες, να έχουν την παραγωγή τους και να κάνουν επενδύσεις στην Ελλάδα.
Δυστυχώς, τα επιχειρήματα υπέρ αντίστοιχων κινήσεων δεν τελειώνουν εδώ. Ακόμη κι όταν η έδρα μεταφέρεται σε χώρα αντίστοιχα υψηλών φορολογικών συντελεστών, παραμένει το όφελος ενός συγκροτημένου, οργανωμένου και κατά κανόνα «λειτουργικού» φορολογικού και γενικότερα «θεσμικού» πλαισίου , που δεν αλλάζει «κάθε τρεις και πέντε», μετατρέποντας τις προσπάθειες προγραμματισμού σε τραγέλαφο.
Η κίνηση της Τιτάν αποτελεί ηχηρό «ξυπνητήρι» αφενός για τους πολιτικούς, ανεξαρτήτως παράταξης, κι αφετέρου για όλους τους υποκείμενους «αρμοδίους», που είναι κατ' ουσίαν υπεύθυνοι για τη χάραξη και εφαρμογή πολιτικών, σε βασικά θέματα όπως η βιομηχανία και οι επενδύσεις.
Ας καταλάβουν επιτέλους ότι οι εποχές έχουν αλλάξει. Είναι πια πολύ εύκολο να έχεις την παραγωγή αλλού, να πουλάς αλλού και να εδρεύεις… κάπου αλλού. Κανένας δεν είναι «μαντρωμένος» κι αν δεν έχει κίνητρα να μένει εκεί που είναι, θα πάει… παραδίπλα.
Κάποιοι θα υποστηρίξουν ότι ακριβώς για αυτό τον λόγο ορισμένες εξελίξεις είναι «αναπόφευκτες», όπως π.χ. η επιλογή μεγάλων κεντρικών χρηματιστηρίων για διαπραγμάτευση. Κι ότι κάποια άλλα προβλήματα δεν λύνονται εύκολα και άμεσα, όπως π.χ. το θέμα των ελληνικών τραπεζών.
Εν μέρει έχουν δίκιο. Από το να μην κάνεις τίποτε όμως, μέχρι το να κάνεις ό,τι μπορείς, η διαφορά είναι τεράστια. Και κατά κανόνα… φαίνεται.
Οι αρνητικές προσδοκίες για το μέλλον
Κυβέρνηση και αντιπολίτευση θα έπρεπε ιδανικά να δουν μαζί το πρόβλημα, προκειμένου να κάνουν την ελληνική βιομηχανία και τις ελληνικές επιχειρήσεις περισσότερο ανταγωνιστικές στη χώρα στην οποία δημιουργήθηκαν, αποτρέποντας το φυλλορρόημα. Ομοίως, θα έπρεπε να δημιουργήσουν κίνητρα για την ενίσχυση των άμεσων αλλά και των έμμεσων επενδύσεων, να κάνουν ό,τι χρειάζεται για τον επαναπατρισμό των καταθέσεων, να ενδυναμώσουν συνειδητά τους επενδυτικούς πυλώνες», να απλοποιήσουν το φορολογικό και πολλά ακόμη.
Δεν το κάνουν όμως.
Ούτε η κυβέρνηση κινείται, έστω κατά μόνας, με ικανοποιητικούς ρυθμούς, παρότι αρκετά μέλη της αντιλαμβάνονται τη σημασία του θέματος ενόψει και των επερχόμενων εκλογών. Οι όποιες αλλαγές συντελούνται προσώρας με τόσο αργούς ρυθμούς, που ο «πήχης» σε σχέση με το εξωτερικό, αντί να κατεβαίνει… ανεβαίνει.
Η απόφαση άλλωστε της Τιτάν, μια απόφαση που έχει εξ ορισμού μακροχρόνιο ορίζοντα, όπως είχε και στις περιπτώσεις που προηγήθηκαν, δείχνει ότι έμπειρες ομάδες management ΔΕΝ έχουν την πεποίθηση ότι υπάρχουν στον ορίζοντα προοπτικές σημαντικών αλλαγών προς το καλύτερο, είτε με αυτή, είτε με άλλη κυβέρνηση!
Γι' αυτό και όσοι φοβούνται ότι σιγά σιγά τον δρόμο των πολύ μεγάλων επιχειρήσεων θα πάρουν κι άλλες, μεγάλες, μεσαίες, ακόμη και δυναμικές μικρές, πολύ πιθανό να δικαιωθούν.