Η εκλογή του Τραμπ στις Ηνωμένες Πολιτείες έρχεται να επιβεβαιώσει, με τον πλέον ηχηρό τρόπο, όσα κατέδειξε η υπόθεση του Brexit αλλά και η άνοδος διάφορων αντισυστημικών και συχνά εντελώς λαϊκιστικών πολιτικών σχηματισμών ανά την Ευρώπη.
Το πολιτικό «κράμα» θέσεων και συμπεριφορών που οδήγησε τελικά τον Τραμπ, μέσα από μια πορεία διαδοχικών εκπλήξεων, στην καρέκλα του πλανητάρχη, μπορεί να μοιάζει αφύσικο για τα ευρωπαϊκά δεδομένα, αντικατοπτρίζει όμως τις πολιτικές και κοινωνικές συνθήκες στις ΗΠΑ, με έναν τρόπο που είναι παράλληλος των πολιτικοκοινωνικών εξελίξεων που συντελούνται στην Ευρώπη.
Χωρίς να παραγνωρίζεται η πλειάδα λόγων που έχει οδηγήσει μεγάλη μερίδα των ψηφοφόρων σε «αντισυστημική» συμπεριφορά, λόγων που σχετίζονται με τον ευτελισμό θεσμών και αξιών γενικότερα, πολύ μεγάλη σημασία έχουν οι επιπτώσεις της παγκοσμιοποίησης στο εισόδημα, στην εργασία κι ακόμη περισσότερο, στις προσδοκίες των μικρομεσαίων στρωμάτων.
Ήτοι στη ραχοκοκαλιά των δυτικών κοινωνιών και ειδικότερα στη μεσαία τάξη, που αποτελεί και τον βασικό πυλώνα στήριξης της «αστικής δημοκρατίας».
Ατυχώς, παρά τη δημοσιότητα που δόθηκε στα φαινόμενα συσσώρευσης πλούτου από το περίφημο πλέον 1%, αλλά και στη στασιμότητα (στην καλύτερη των περιπτώσεων) στα εισοδήματα των μικρομεσαίων, οι «συστημικοί» πολιτικοί δεν αφυπνίστηκαν.
Ίσως η ήττα της κας Κλίντον να είναι η καμπάνα που θα τους ξυπνήσει.
Μεγάλο μέρος των δυτικών κοινωνιών νιώθει πλέον ότι το φαινόμενο της «παγκοσμιοποίησης», ακόμη και η ύπαρξη υπερεθνικών σχηματισμών, όπως η Ευρωζώνη και η Ευρωπαϊκή Ένωση, συνιστούν απειλή για τα συμφέροντά τους.
Το αν έχουν δίκιο ή όχι, το αν η παγκοσμιοποίηση είναι λάθος ή απλά εφαρμόζεται με λάθος τρόπο, μικρή σημασία έχει. Σημασία έχει το τι νιώθουν. Κι όσο νιώθουν ότι η απειλή μεγαλώνει και κυρίως όσο τείνουν να πιστέψουν ότι η κατάσταση θα γίνεται με τον χρόνο χειρότερη κι όχι καλύτερη, απειλώντας ακόμη περισσότερο το μέλλον των παιδιών τους, τόσο θα χειροτερεύει η αντίδραση.
Μια αντίδραση που δυστυχώς ενισχύει τις εθνικιστικές τάσεις, περιορίζει την ανοχή στη διαφορετικότητα και σε πολλές περιπτώσεις, όπως έχει ήδη αποδειχθεί, ενισχύει ακόμη και τον καθαρόαιμο ρατσισμό.
Στα μάτια του απλού πολίτη, ακριβώς όπως η τρομοκρατία και η αίσθηση ανασφάλειας που επιφέρει, έχει αραβικά χαρακτηριστικά, έτσι και η απειλή της παγκοσμιοποίησης συμβολίζεται από την άνοδο της Κίνας.
Μιας Κίνας που επενδύει συνεχώς στο εξωτερικό, που έχει καταφέρει να κυριαρχήσει ήδη σε πάμπολλες αγορές φτηνών εμπορευμάτων και διακινεί ήδη τεράστιες ποσότητες από «αντιγραμμένα» προϊόντα, συχνά με ποιότητα σχεδόν εφάμιλλη των πρωτοτύπων.
Της Κίνας που θυμίζει έντονα στην εμπορική και βιομηχανική της τακτική την Ιαπωνία περασμένων δεκαετιών, στο διάστημα που αντέγραφε, πριν αρχίσει να κυριαρχεί ακόμη και σε εξαιρετικά απαιτητικούς τομείς, όπως τα αυτοκίνητα, προσφέροντας υψηλή ποιότητα κατασκευής, σε συμφέρουσες τιμές.
Μόνο που η Ιαπωνία, τόσο από πλευράς έκτασης και πλουτοπαραγωγικών πηγών, όσο και από πλευράς ενεργού πληθυσμού, δεν είναι παρά ένα μικρό κλάσμα των δυνατοτήτων που διαθέτει ο κινεζικός κολοσσός.
Τι περιθώρια αντίδρασης σε αυτή τη διαμορφούμενη κατάσταση έχει ο παραδοσιακός «φιλελευθερισμός» των δυτικών κοινωνιών; Όλα δείχνουν πως οι προσπάθειες περαιτέρω ενίσχυσης της «ανταγωνιστικότητας» μέσα από πολιτικές λιτότητας, περιορισμού των εργασιακών δικαιωμάτων και του κοινωνικού κράτους, το μόνο που θα επιτύχουν θα είναι η όξυνση των κοινωνικών αντιδράσεων.
Κατά συνέπεια, το μόνο που απομένει είναι ο επαναπροσδιορισμός της παγκοσμιοποίησης σε νέες βάσεις, που θα λαμβάνουν υπόψη τους τα δυσάρεστα φαινόμενα που έχουν μεσολαβήσει.
Σε άλλη περίπτωση, κινδυνεύουμε να βρεθούμε ενώπιον μιας πραγματικά «πυρηνικής» κατάρρευσης των ίδιων των δημοκρατικών αξιών, στις οποίες στηρίχθηκε τους τελευταίους αιώνες η Δύση, αντίστοιχης του «Σύνδρομου της Κίνας».