Μετά από μεγάλο διάστημα στο οποίο οι συγχωνεύσεις μεταξύ κολοσσών ήταν σχεδόν διαρκώς στο προσκήνιο και ο διεθνής Τύπος εκθείαζε τα πλεονεκτήματά τους, σε επίπεδο συνεργιών, νέων επενδύσεων και καλύτερου συνδυασμού εμπειρίας/τιμής, για τον καταναλωτή, το εκκρεμές φαίνεται να γέρνει προς την άλλη πλευρά. Ιδίως δε σε ό,τι αφορά στον ευρωπαϊκό χώρο, όπου μπορεί κατ' όνομα να υπάρχει «ενιαία αγορά», πλην όμως οι αγορές των κρατών-μελών, ακόμη και εντός της ευρωζώνης, διατηρούν πολύ έντονα «εθνικά» χαρακτηριστικά και ιδιομορφίες.
Ενδεικτική του νέου κλίματος που διαμορφώνεται είναι όχι μόνον η ξεκάθαρη στάση της Επιτρόπου Ανταγωνισμού Margrethe Vestager απέναντι στην απόπειρα joint venture της TeliaSonera και της Telenor στην αγορά της Δανίας, που έληξε άδοξα, αλλά και τα σχόλιά της περί την αγορά των τηλεπικοινωνιών (που έχουν όμως πολύ ευρύτερη σημασία) σε πρόσφατο διεθνές συνέδριο.
Εκ των οποίων προκύπτουν οι εξής σημαντικές διαπιστώσεις:
- Ότι οι νέες επενδύσεις και η βελτίωση της εμπειρίας για τον καταναλωτή προκύπτουν από την ενίσχυση του ανταγωνισμού και όχι απαραίτητα από τις συγχωνεύσεις, στον βαθμό που οι τελευταίες δεν ενισχύουν τον ανταγωνισμό.
- Ότι η απόφαση των ευρωπαϊκών αρχών ανταγωνισμού απέναντι σε μια σχεδιαζόμενη συνένωση δεν μπορεί να λαμβάνεται με «ποσοτικά» κριτήρια (π.χ. τον αριθμό των «παικτών» που θα παραμείνουν στην αγορά), αλλά με βάση τα χαρακτηριστικά και τις ιδιαίτερες συνθήκες που επικρατούν στη συγκεκριμένη εθνική αγορά, ή στις αγορές που επηρεάζονται.
-Ότι η διάκριση ανάμεσα στο συμφέρον των μετόχων και στο συμφέρον των καταναλωτών είναι απολύτως υπαρκτή και αποτελεί βασικό λόγο ύπαρξης της εθνικής και υπερεθνικής εποπτείας.
Στην ίδια δε ομιλία, η επίτροπος παραδέχεται ότι προς το παρόν δεν υπάρχει στην πράξη η έννοια της «πανευρωπαϊκής αγοράς», φέροντας ως παράδειγμα τον τομέα των τηλεπικοινωνιών, αλλά και ότι η εμπειρία από προηγούμενες συνενώσεις στον χώρο φαίνεται να δείχνει ότι μπορεί να οδηγήσουν σε υψηλότερες τιμές για τον καταναλωτή, όχι όμως και ότι οδηγούν σε υψηλότερα επίπεδα επενδύσεων, ανά συνδρομητή!
Προφανώς, οι αντιλήψεις που εκφράζει η επίτροπος ανταγωνισμού έχουν ιδιαίτερη σημασία για την Ελλάδα. Κι αυτό με δεδομένο ότι ανάλογα με την επιμέρους αγορά, η χώρα μας παρουσιάζει είτε πολύ υψηλά επίπεδα συγκέντρωσης (χαρακτηριστικό παράδειγμα ο τραπεζικός τομέας), είτε υψηλότατα επίπεδα κατακερματισμού της αγοράς, σε διάφορους τομείς του εμπορίου, του αγροτικού τομέα, αλλά και της βιομηχανίας, με αρνητικά αποτελέσματα τόσο στις απαραίτητες οικονομίες κλίμακας, όσο και στην οργάνωση και διοίκηση, που εν πολλοίς ανεβάζουν το κατά μονάδα κόστος και μειώνουν σε όλα τα επίπεδα τη διεθνή ανταγωνιστικότητα.
Το θέμα δε αυτό καθίσταται ακόμη πιο επίκαιρο από την ίδια τη συγκυρία, δηλαδή από τις συνέπειες τις κρίσης που καθιστούν αναγκαία τη νέα ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών, από τη μία πλευρά, αλλά και την «αναδιάρθρωση» σημαντικών κλάδων της οικονομίας, με άξονα την επίλυση του προβλήματος των κόκκινων δανείων, από την άλλη.
Κι όλα αυτά με μια νέα κυβέρνηση που θα πρέπει να παίξει κι εκείνη τον ρόλο της στην όλη διαδικασία, υπό το «άγρυπνο» βλέμμα, όπως όλα δείχνουν, των αρμόδιων ευρωπαϊκών αρχών.
Η στρατηγική που θα υιοθετηθεί, ελπίζουμε κατά περίπτωση και με βάση τις ιδιομορφίες του κάθε κλάδου, ανάλογα όχι μόνο με την ανάγκη διεθνούς ανταγωνιστικότητας, αλλά και τις τοπικές συνθήκες στην ελληνική αγορά, ώστε να απολαύει υγιούς ανταγωνισμού ο εγχώριος καταναλωτής, θα έχει τεράστια σημασία για την περαιτέρω ανάπτυξη της οικονομίας.
Είναι εξαιρετικά πιθανό ότι οι εξελίξεις που θα τεθούν σε κίνηση τους επόμενους 12 μήνες, με βασικό άξονα τα κόκκινα δάνεια, αλλά και γενικότερα τις δυνατότητες αυτόνομης επιβίωσης σειράς μικρών, μεσαίων αλλά και μεγάλων ενίοτε επιχειρήσεων, θα αφήσουν τα σημάδια τους στο ελληνικό επιχειρηματικό τοπίο και ευρύτερα στην οικονομία, για πολύ μεγάλο χρονικό διάστημα.
Διότι, για να το πούμε απλά, πολλά «αυγά» θα σπάσουν υποχρεωτικά, δεν είναι όμως καθόλου βέβαιο ότι θα προκύψουν... «εύγευστες» ομελέτες.
Στο πλαίσιο αυτό, παραθέτουμε αυτούσιο το πλήρες κείμενο της ομιλίας της κυρίας Vestager (στα αγγλικά), εκτιμώντας ότι θα αποτελέσει πολύτιμο εργαλείο όχι μόνο για εκείνους που χαράσσουν πολιτική ή ασκούν εποπτεία στην αγορά, αλλά και για τους συμμετέχοντες στον επιχειρηματικό στίβο, προκειμένου να γνωρίζουν ποια είναι η πιο πρόσφατη «θέση» της ευρωπαϊκής αρχής ανταγωνισμού.