Δ. Λευτάκης: Το τέλος της αγοράς ταύρων

Μια ενδελεχής ανασκόπηση των όσων συνέβησαν στο 2008 δείχνει ότι η παγκόσμια οικονομία δεν έχει δει ακόμη τα χειρότερα. Ποια στοιχεία συνετέλεσαν στη διεθνή κρίση. Γράφει ο Δ. Λευτάκης.

Δημοσιεύθηκε: 22 Δεκεμβρίου 2008 - 08:02

του Δ.Ι. Λευτάκη (*)

Το 2008 πέρασε. Ο ιστοριοδίφης του μέλλοντος, εξετάζοντας το διάγραμμα του Γενικού Δείκτη του Χ.Α. αλλά και του Dow Jones, του S&P 500, του DAX, του FTSE, θα συμπεράνει πως η φετινή χρονιά ήταν εκείνη η οποία τερμάτισε τον μεγάλο ανοδικό κύκλο των αγορών που ξεκίνησε στις αρχές του 2003.

Οριστικά ή προσωρινά (η ταπεινή μου άποψη υποδεικνύει οριστικά), σημασία έχει πως η κυρίαρχη τάση των κεφαλαιαγορών, εκ των υστέρων κρινόμενη, από τις αρχές Οκτωβρίου 2007 είναι πτωτική.

Μελετώντας προσεκτικά όσα σημαντικά βιώσαμε τους τελευταίους 14 μήνες θα τα οριοθετούσαμε ως εξής:

- "Σκάσιμο" της φούσκας των ακινήτων.
- Χρηματιστηριακό κραχ όμοιο ή μεγαλύτερης έντασης και διάρκειας από εκείνα του 1987 και του 1929.
- Αποκαθήλωση των προσδοκιών των επενδυτών.
- Δραματική μείωση της κερδοφορίας των εταιριών.
- Μαζικές απολύσεις και σοβαρές περικοπές των λειτουργικών εξόδων σε όλα τα επίπεδα.
- Υποχώρηση σε μηδενικούς ή και αρνητικούς ρυθμούς ανάπτυξης του ΑΕΠ.
- Κραταιές οικονομίες στο χείλος της ύφεσης και του αποπληθωρισμού.
- Κατάρρευση της καταναλωτικής εμπιστοσύνης και της αγοράς εργασίας.
- Οικονομικά σκάνδαλα χρηματοοικονομικών κολοσσών (B. Madoff, Bear Stearns, Lehman Brothers, Fortis, RBS).
- Αποκάλυψη και κατάρρευση της "δημιουργικής" στρατηγικής των hedge funds.
- Eκλογή του πρώτου Αφροαμερικανού Προέδρου των ΗΠΑ και ελπίδες.
- Εύθραυστες ισσοροπίες στο εσωτερικό της ελληνικής κυβέρνησης.

Αν και πλέον δεν προσθέτουμε κάτι καινούργιο, είναι πάντα χρήσιμο όταν κανείς κοιτάει μπροστά να κάνει πρώτα μία σύντομη αναδρομή στους λόγους που τον οδήγησαν στο σημείο όπου βρίσκεται, καθώς και στα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της περιόδου που διανύει.

Αρχικώς η "λάθος εκτίμηση του κινδύνου" οδήγησε τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα των ΗΠΑ να χορηγήσουν στεγαστικά δάνεια σε υποψηφίους που στη συνέχεια αδυνατούσαν να τα αποπληρώσουν. Τούτο προκάλεσε την κατάρρευση όχι μόνο της αγοράς κατοικίας αλλά και του ίδιου του χρηματοπιστωτικού συστήματος και του οικοδομήματος που είχε χτιστεί μέσω της τιτλοποίησης αυτών των δανείων και στη συνέχεια της διοχέτευσής τους στο σύνολο μιας παγκοσμιοποιημένης, πλέον, αγοράς.

Η κρίση εμπιστοσύνης που έκανε την εμφάνισή της στο διατραπεζικό σύστημα μετά την αδυναμία χρηματοοικονομικών κολοσσών όπως η Bear Stearns, η Citigroup, η AIG και "ημικρατικών" ιδρυμάτων όπως οι Fannie Mae και Freddie Mac να αντεπεξέλθουν, άνευ πρωτοφανούς κρατικής βοήθειας, στις δυσκολίες οδήγησε τα πραγματικά επιτόκια σε πολύ υψηλά επίπεδα και έκλεισε την κάνουλα των χορηγήσεων.

Όλα αυτά, σε συνδυασμό με ένα κρίσιμο διάστημα όπου καταγράφηκαν ιστορικά υψηλά για το πετρέλαιο και άλλα εμπορεύματα, αγκυλώνοντας τη νομισματική πολιτική μέσω του υψηλού πληθωρισμού, γονάτισαν την πραγματική οικονομία, που παρακολουθεί πλέον σε παγκόσμιο επίπεδο την ανεργία να αυξάνεται δραματικά, την κατανάλωση να υποχωρεί και κατά συνέπεια την ανάπτυξη να έχει αρνητικό πρόσημο.

Χρηματιστηριακά ζήσαμε και ζούμε, όπως έχει ήδη ειπωθεί, ιστορικές στιγμές, με τον πιο αντιπροσωπευτικό δείκτη των ΗΠΑ και καθοδηγητή των αγορών του πλανήτη, τον S&P 500, να έχει καταγράψει απώλειες έως και 52% από τα υψηλά του τον Οκτώβριο του 2007 και τις 1.565,15 μονάδες. Η παρούσα κρίση χαρακτηρίζεται από εξαιρετική μεταβλητότητα και έντονες διακυμάνσεις.

Έχει χαρακτηριστεί η μεγαλύτερη μετά τη Μεγάλη Ύφεση του 1929 - 1932. Ενδεικτικό είναι ότι η εβδομάδα που τελείωσε τη 10η/10/08 αποτέλεσε μία από τις τουλάχιστον 4 χειρότερες όλων των εποχών για όλες τις μεγάλες αγορές του πλανήτη, ενώ ενδοσυνεδριακά έφτασε να είναι και στην κορυφή για τις περισσότερες από αυτές.

Στο διάστημα του τελευταίου, σχεδόν, ενάμιση χρόνου οι αγορές παγκοσμίως έγιναν μάρτυρες κρατικών παρεμβάσεων άνευ προηγουμένου και είναι πλέον προφανές ότι ο "αιμοδότης" της παγκόσμιας οικονομίας, το τραπεζικό σύστημα, θα πρέπει να υποστεί δομικές αλλαγές προκειμένου να επιστρέψει στην ομαλή λειτουργία του.

Μόνο μία φορά στην ιστορία του δείκτη καταγράφηκαν μεγαλύτερες απώλειες σε λίγο περισσότερο από έναν χρόνο και αυτό ήταν στο κραχ του ’29. Επίσης ενδεικτικό είναι ότι η χρονιά που διανύουμε είναι η τρίτη μεγαλύτερη σε μεταβλητότητα στην ιστορία του S&P μετά το ’32 και το ’33.

Στην ελληνική αγορά, με στοιχεία από το ’87, δεν έχουμε ξαναδεί πτώση σε αντίστοιχο διάστημα μεγαλύτερη από το 67,6% που καταγράφηκε από τις 5.344,5 μονάδες του Γ.Δ. στις 31/10/07 έως τις 1.728,49 τον Οκτώβριο του ’08. Και για εμάς, όπως και για τις περισσότερες αγορές του πλανήτη, το 2008 ήταν ανάμεσα στις 3 κορυφαίες χρονιές σε μεταβλητότητα την τελευταία εικοσαετία. Αξίζει επίσης να σημειωθεί ότι ο δείκτης κεφαλαιοποίησης προς ΑΕΠ βρίσκεται στα χαμηλότερα επίπεδα από το ’98 και σε "κανονικές συνθήκες" τιμές κάτω του 30% συναντώνται κατά κανόνα σε αναδυόμενες αγορές.

Η εισχώρηση της κρίσης στην πραγματική οικονομία κάνει πλέον αισθητή την παρουσία της και στα αποτελέσματα των εισηγμένων εταιριών στην Ελλάδα, αν και αυτά που έχουμε δει μέχρι τώρα απέχουν πολύ από εκείνα που φαίνεται να έχει προεξοφλήσει η αγορά.

Σίγουρα η μείωση 20% των κερδών από συνεχιζόμενες δραστηριότητες στο εννεάμηνο και η περαιτέρω υποχώρηση των κερδών σε επίπεδο τριμήνου σε σχέση με τα προηγούμενα είναι ενδεικτικές της εικόνας που διαγράφεται μπροστά μας. Αν και οι πληθωριστικές πιέσεις στην κερδοφορία των εταιριών θα υποχωρήσουν για το τελευταίο τρίμηνο, τα υψηλά επιτόκια δανεισμού και οι εκτιμήσεις για κατακόρυφη πτώση της κατανάλωσης θα ασκήσουν δυσβάσταχτες πιέσεις.

Παρ' όλα αυτά, φαίνεται εξαιρετικά δύσκολο να δούμε τη μείωση των εταιρικών κερδών να πλησιάζει τα επίπεδα απωλειών του δείκτη, δεχόμενοι ακόμα ότι η αγορά στο ξεκίνημα της κρίσης ήταν αρκετά υπερτιμημένη (PE 20x).

Με αυτά τα δεδομένα, είναι λογικό να περιμένει κανείς ότι η παγκόσμια οικονομία δεν έχει δει ακόμα τα χειρότερα, αν και τα συνεχόμενα αρνητικά ρεκόρ πολλών ετών στα στοιχεία που δημοσιεύονται δείχνουν να μην απέχει πολύ από αυτά.

Από την άλλη, είναι επίσης λογικό να πούμε ότι η αγορά θα αναγνωρίσει το σημείο καμπής αρκετά πριν αυτό φανεί στα εταιρικά κέρδη και θα αντιδράσει ανάλογα, όπως έκανε άλλωστε και στο ξεκίνημα της κρίσης.

Εξάλλου, στο παρελθόν έχει παρατηρηθεί το φαινόμενο οι κινήσεις των αγορών στο τέλος των bear markets να προηγούνται από αυτές των εταιρικών κερδών κατά περίπου έξι μήνες. Στη δική μας αγορά, βέβαια, υπάρχουν επιπλέον δυσκολίες καθώς είναι αμφίβολο το πόσο μεγάλο είναι το κομμάτι των κεφαλαίων που "εγκατέλειψε" μόνιμα τις ελληνικές μετοχές λόγω αναγκαστικών ρευστοποιήσεων, και σε αρκετές περιπτώσεις λόγω παύσης δραστηριοτήτων, και κατά πόσον υπάρχει η δυνατότητα αυτά τα κεφάλαια να αναπληρωθούν είτε από εκείνα που τηρούν στάση αναμονής εδώ και αρκετό καιρό είτε από νέες πηγές.

Η ΑΠΟΚΛΙΜΑΚΩΣΗ ΤΗΣ ΚΡΙΣΗΣ

Τρία είναι τα κύρια στοιχεία που θα δείξουν προς αποκλιμάκωση της κρίσης:

1. Η συσσώρευση των χρηματιστηριακών δεικτών και η απώλεια αυτής της εξαιρετικής μεταβλητότητας.

2. Η αποκλιμάκωση των διατραπεζικών επιτοκίων που θα σημάνει επιστροφή της εμπιστοσύνης ανάμεσα στις τράπεζες.

3. Η συγκράτηση της επιδείνωσης των μακροοικονομικών και εταιρικών μεγεθών.

* Ο κ. Διονύσιος Λευτάκης είναι αντιπρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος της Merit ΧΑΕΠΕΥ

**Οι διαγραμματικές απεικονίσεις των Dow, S&P 500, DAX 30, FTSE 100 και ΑSE δημοσιεύονται στη διπλανή στήλη "Συνοδευτικό Υλικό".

Oι απόψεις που διατυπώνονται σε ενυπόγραφο άρθρο γνώμης ανήκουν στον συγγραφέα και δεν αντιπροσωπεύουν αναγκαστικά, μερικώς ή στο σύνολο, απόψεις του Euro2day.gr.