των Σπύρου Ε. Βασιλείου, Ηλία Ν. Μπούσιου*

Οι διεθνείς αγορές μετοχών έχουν συμπληρώσει σχεδόν τρία χρόνια ανοδικής κίνησης από τα χαμηλά του 2002-2003, και μάλιστα χωρίς σοβαρή ενδιάμεση διόρθωση. Το Χ.Α., όπως τουλάχιστον αποτυπώνεται στα επίπεδα τιμών του Γενικού Δείκτη, ακολούθησε κατά πόδας τις πιο ανεπτυγμένες αγορές της Ευρώπης, και μάλιστα υπεραπέδωσε.

Η μέχρι τώρα άνοδος στηρίζεται κυρίως στο ξένο θεσμικό χρήμα, το οποίο είναι φυσικό να κατευθύνεται σε περιορισμένες επιλογές από την υψηλή κεφαλαιοποίηση.

Αυτή η συμπεριφορά των ξένων επενδυτών, όμως, συνδέεται περισσότερο με το τι ”βλέπουν” οι ξένες αγορές για την παγκόσμια οικονομία και όχι κατ’ ανάγκη με το τι συμβαίνει (ή αναμένεται να συμβεί) στην ελληνική. Το δόγμα που κυριαρχεί στους κύκλους των ισχυρών ”παικτών” ακολουθεί μάλλον τη λογική του ”think global, but act local”.

Τα κεφάλαια των ξένων θεσμικών στρέφονται κυρίως σε εξωστρεφείς εταιρείες που βελτιώνουν συνεχώς την εικόνα τους και κατά συνέπεια τη χρηματιστηριακή τους αποτίμηση. Πολλές από αυτές έχουν σήμερα αποτιμήσεις που χαρακτηρίζονται ”απαιτητικές”, αλλά είναι αυτές που οδήγησαν την άνοδο από το χαμηλό του 2003.

Τόσο το διεθνές περιβάλλον (θετικές αγορές μετοχών) όσο και οι προσδοκίες για επίσπευση των διαρθρωτικών αλλαγών (στην εγχώρια αγορά) συντηρούν το ενδιαφέρον εκ μέρους των ξένων θεσμικών με σημαντικές τοποθετήσεις.

Το ποσοστό κατοχής μετοχών του FTSE-20 από ξένους το αποδεικνύει. Σε περιπτώσεις εταιρειών με κρατική συμμετοχή όπου η εικόνα μοιάζει θολή και αβέβαιη, τα θεσμικά χαρτοφυλάκια βγαίνουν επιθετικά ως πωλητές, πιέζοντας με αυτόν τον άμεσο (και σωστό από πλευράς αγοράς) τρόπο για την αφύπνιση των αρμοδίων ώστε να ληφθούν επιτέλους κάποια μέτρα.

Το παράδειγμα της ΔΕΗ αποτελεί ίσως το καλύτερο όλων για αποφυγή παρόμοιων καταστάσεων στο μέλλον.

Η κινητήρια δύναμη της ανοδικής κούρσας του Χ.Α. οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στις τραπεζικές μετοχές. Βλέποντας κάποιος απλός παρατηρητής τι έχει συμβεί στις πιστωτικές κάρτες, τα καταναλωτικά και τα στεγαστικά δάνεια των ελληνικών νοικοκυριών δεν θα εκπλαγεί με το αποτέλεσμα.

Με την πιστωτική επέκταση να έχει βελτιωθεί σημαντικά τα τελευταία χρόνια, η κερδοφορία των τραπεζικών ιδρυμάτων είναι λογικό να είναι αυξημένη οδηγώντας σε υψηλότερες αποτιμήσεις. Η συμμετοχή των ξένων θεσμικών στις τράπεζες βοηθά επίσης.

Το 2006 η πιστωτική επέκταση δεν θα συνεχιστεί με τους ίδιους ρυθμούς όπως το 2005, αλλά οι τράπεζες έχουν συμμετοχές σε πολλές εισηγμένες, από τις οποίες θα επιθυμούσαν να εγγράψουν κέρδη μέσω υψηλότερων αποτιμήσεων.

Παρά το γεγονός ότι πολλά λέγονται και γράφονται για τα δάνεια των εισηγμένων εταιρειών, ελάχιστες έχουν οδηγηθεί σε εκκαθάριση. Μήπως θα επιχειρηθούν ”παρεμβάσεις” από τις πιστώτριες τράπεζες όπως στην περίπτωση των ομίλων Λαναρά και Αλλαμανή; Πιθανόν, για όσο διάστημα η θετική χρηματιστηριακή εικόνα δεν απειλείται.

Η επενδυτική ψυχολογία της μάζας που πρωτοστάτησε στο ”μαγικό” 1996-1999 βρίσκεται ακόμα στο ναδίρ. Οι Έλληνες επενδυτές εμφανίζονται να είναι κυρίως πωλητές (σε μετοχές και Α/Κ) και επιχειρούν απεγκλωβισμό την ίδια ακριβώς στιγμή που έχουν παρουσιαστεί ισχυρές ενδείξεις περί αναστροφής της μακροπρόθεσμης πτωτικής τάσης στη συντριπτική πλειονότητα των μετοχών του Χ.Α.

Όσοι ”παντρεύτηκαν” τις μετοχές μετά την κορυφή του 1999, είτε αποχωρούν μόλις αποκομίσουν μέρος του χαμένου κεφαλαίου τους (προς όποια περαιτέρω χρήση, π.χ. πιστωτικές κάρτες και δάνεια) είτε έχουν μετατραπεί σε πιο βραχυπρόθεσμους traders, μη μπορώντας να κερδίσουν το συνολικό ποσοστό της ανόδου.

Το μειωμένο επενδυτικό ενδιαφέρον για την εγχώρια αγορά μετοχών έχει στρέψει πολλά ελληνικά κεφάλαια τα τελευταία χρόνια προς το εξωτερικό. Όλο και περισσότεροι Έλληνες επενδυτές ασχολούνται με το trading παραγώγων στον DAX, στο ευρώ/δολάριο ή ακόμα και στον S&P 500, παρά με τη λήψη θέσεων σε εγχώριες μετοχές. Οι εκροές από τα Α/Κ είναι αθρόες ακόμα σήμερα.

Οι αναλυτές από τη μεριά τους είναι πλέον πιο προσεκτικοί και φειδωλοί στις δηλώσεις τους. Ενώ σε όλη τη διάρκεια της υποχώρησης από την κορυφή του 1999 κάθε βραχυπρόθεσμος πυθμένας ήταν ευκαιρία μεσομακροπρόθεσμων τοποθετήσεων, τώρα μετριούνται στα δάκτυλα όσοι δίνουν στόχους τιμών για τον Γενικό Δείκτη ανώτερους από τα επίπεδα που έχουν ήδη διαμορφωθεί. Ο φόβος να ξαναζήσουν το αποτυχημένο γι’ αυτούς (αναλυτικά) 1999-2000 πλανάται σε κάθε τους λέξη.

Μπορεί οι αναλυτές και τα ΜΜΕ που ασχολούνται με το οικονομικό ρεπορτάζ να ”ζωγραφίζουν” τη μαύρη (ακόμα) εικόνα της οικονομίας στις αναλύσεις τους, ξεχνούν όμως μερικές φορές να λάβουν υπόψη τους τον υπ’ αριθμόν ένα παράγοντα της αγοράς: τις τιμές.

Και αυτές συνεχίζουν να ανέρχονται, καθώς συνήθως προεξοφλούν την οικονομία και δεν την ακολουθούν. Μάλιστα, από τον πυθμένα του 2003 ο Γενικός Δείκτης έχει διαμορφώσει δύο σχηματισμούς διόρθωσης σε χρόνο (Ιανουάριος - Αύγουστος 2004 και Ιούλιος - Οκτώβριος 2005), αλλά όχι σε τιμές.

Αυτό δεν σημαίνει βέβαια ότι δεν θα βιώσουμε κάποια σημαντικότερη διόρθωση (και σε τιμές πια) γρηγορότερα απ’ ό,τι νομίζουν πολλοί εμπλεκόμενοι ή ότι δεν θα έχουμε αναίρεση στους σχηματισμούς πυθμένα κάποιων μετοχών. Εφόσον οι αγορές είναι δυναμικά φαινόμενα, θα πρέπει να είμαστε έτοιμοι και γι’ αυτό.

Αν κάποιο κομμάτι είναι υποψήφιο για μεγαλύτερο πισωγύρισμα, πρόκειται γι’ αυτό που είναι ήδη τραβηγμένο σε αποτιμήσεις (δηλαδή κάποιες μετοχές της υψηλής κεφαλαιοποίησης). Οι ”μικρότερες” μετοχές είναι σε άλλο στάδιο.

Οι μικρομεσαίες κεφαλαιοποιήσεις έχουν μεν υστερήσει σε σχέση με τη μεγάλη κεφαλαιοποίηση, αλλά έχουν διαμορφώσει ισχυρούς σχηματισμούς μεσομακροπρόθεσμων πυθμένων. Τη σκυτάλη πλέον στις αποδόσεις έχει αναλάβει ο ”σαραντάρης”, ενώ ο ”ογδοντάρης” διέψευσε όσους βιάστηκαν να τον ”θάψουν” με την ανακοίνωση της νέας κατηγοριοποίησης των μετοχών.

Οι επιλεκτικές τοποθετήσεις και η διάχυση της ανόδου έχουν δώσει τη θέση τους στη συμπεριφορά αγέλης (όλα πάνω - όλα κάτω) που επικρατούσε μέχρι τον Αύγουστο του 2003.

Αν και τα παραπάνω ενισχύουν το μακροπρόθεσμο bullish σενάριο, μια αρκετά βίαιη διόρθωση είναι σχεδόν βέβαιο ότι θα επέλθει σε ανύποπτο χρόνο, κάνοντας ακόμα πιο απαισιόδοξους τους εμπλεκόμενους με την αγορά του Χ.Α.

Η αιτία μιας σημαντικής διόρθωσης δεν θα είναι τόσο οι απαιτητικές αποτιμήσεις (αν και αυτές αποτελούν πάντα μα καλή αφορμή), αλλά ίσως η ανεξέλεγκτη χρήση παραγώγων χρηματοοικονομικών προϊόντων (futures, options, swaps κ.τ.λ.). Το φαινόμενο αυτό της υπερβολικής χρήσης παραγώγων είναι βέβαια παγκόσμιο. Ωστόσο, δεν θα εκπλαγούμε αν δούμε κάποιο μεγάλο ”κανόνι” και στην εγχώρια αγορά.

Προσδεθείτε, λοιπόν, καθώς η αγορά της Σοφοκλέους θα συνεχίσει να ακολουθεί τις διεθνείς αγορές και τις διαθέσεις των ξένων επενδυτών.

Αν κρίνουμε από την κυκλική συμπεριφορά των διεθνών αγορών τις τελευταίες δεκαετίες, ίσως θα πρέπει να αναμένουμε τουλάχιστον μια γερή ”ανάσα”. Η αντίδραση των επενδυτών σε αυτή τη διόρθωση θα μας ενημερώσει για το αν θα πρέπει να αναμένουμε συνέχιση του ράλι που ξεκίνησε το 2003 ή κάτι άλλο.

Δεν θέλουμε να δούμε συμπεριφορά ανάλογη με αυτή στο διάστημα 2000-2002, δηλαδή αισιοδοξία σε πτώση των τιμών και μουαγέν. Αυτό θα αλλάξει και την άποψή μας για τη μακροχρόνια προοπτική και της αγοράς του Χ.Α. Μέχρι τότε τα μάτια σας ανοικτά και αφτιά σας ερμητικά κλειστά.

* Ο Σπ. Ε. Βασιλείου και ο Ηλ. Ν. Μπούσιος είναι τεχνικοί αναλυτές του metatrading.gr