του Κώστα Σεγρεδάκη *

Η πρώτη εφαρμογή των Διεθνών Προτύπων Χρηματοοικονομικής Πληροφόρησης (ΔΠΧΠ) για τις εισηγμένες στο ΧΑ εταιρίες αναμένεται να αρχίσει από τις ενδιάμεσες οικονομικές καταστάσεις του Α’ τριμήνου 2005.

Η έναρξη της εφαρμογής τους δημιουργεί ανασφάλεια όχι μόνο στο επίπεδο που δημιουργεί συνήθως η εφαρμογή κάτι νέου, αλλά και σε επίπεδο ουσιαστικών διαφορών που θα προκύψουν στις οικονομικές καταστάσεις των εισηγμένων εταιριών.

Ωστόσο θα πρέπει να επισημάνουμε ότι υπάρχουν εταιρίες, που στην πλειοψηφία τους περιλαμβάνονται στο δείκτη FTSE 20, οι οποίες δημοσιεύουν τiς οικονομικές τους καταστάσεις και με βάση τα ΔΠΧΠ ή με βάση τα Λογιστικά πρότυπα των ΗΠΑ (US GAAP) για τις οποίες δεν αναμένεται καμία έκπληξη από λογιστικής πλευράς και αυτές είναι: ΟΤΕ, Cosmote, ΟΠΑΠ, Coca Cola 3E, ΔΕΗ, Ελληνικά Πετρέλαια, Intralot, Chipita.

Ο βαθμός της επίδρασης από την εφαρμογή των ΔΠΧΠ είναι ιδιαίτερα δύσκολο, αν όχι αδύνατον να υπολογιστεί από τον εξωτερικό αναλυτή. Περιληπτικά οι βασικότερες διαφορές μεταξύ των Ελληνικών προτύπων και των ΔΠΧΠ είναι οι ακόλουθες:

Συμβάσεις Κατασκευής Έργων (IAS 11):

Ο κατασκευαστικός κλάδος είναι ένας από αυτούς που θα υποστούν από τις μεγαλύτερες τροποποιήσεις των οικονομικών του καταστάσεων με την εφαρμογή των ΔΠΧΠ.

Πέρα από τις διαφορές που επηρεάζουν σχεδόν το σύνολο των εισηγμένων εταιριών, την επίπτωση των οποίων θα αναπτύξουμε περιληπτικά στην συνέχεια, η βασικότερη διαφορά έγκειται στη μέθοδο λογιστικοποίησης των εσόδων και των εξόδων.

Μέχρι σήμερα, η συνήθης πρακτική λογιστικοποίησης των εσόδων πραγματοποιείται με βάση τις τιμολογήσεις οι οποίες αναγνωρίζονται από τις αντίστοιχες πιστοποιήσεις εκτέλεσης των έργων. Με βάση την μέθοδο αυτή, το κόστος αναγνωρίζεται στην χρήση την οποία πραγματοποιείται, ενώ δεν αναγνωρίζονται οι τυχόν μελλοντικές ζημιές.

Με βάση τα ΔΠΧΠ, τα συμβατικά έσοδα και έξοδα θα πρέπει να αναγνωρίζονται με βάση το ποσοστό ολοκλήρωσης του έργου (percentage of completion). Ενδεχόμενη ζημιά από την σύμβαση κατασκευής επιβαρύνει άμεσα τα αποτελέσματα.



Λογιστικός Χειρισμός Κοινοπραξιών (IAS 31):

Η δυνατότητα που παρέχουν τα Ελληνικά Λογιστικά Πρότυπα μη ενοποίησης των κοινοπραξιών έρχεται σε αντίθεση με τον τρόπο τον οποίο χειρίζονται λογιστικά τις κοινοπραξίες τα ΔΠΧΠ.

Στην περίπτωση που υπάρχει κοινά ελεγχόμενη οικονομική μονάδα (κοινοπραξία), η οποία μπορεί να έχει οποιαδήποτε μορφή, εμφανίζεται στις ενοποιημένες οικονομικές καταστάσεις του κοινοπρακτούντος. Οι συμμετοχές σε κοινοπραξίες απεικονίζονται, είτε με την μέθοδο της αναλογικής ενοποίησης, είτε με την μέθοδο της καθαρής θέσης όπως αυτή εφαρμόζεται για την απεικόνιση των συμμετοχών σε συγγενείς επιχειρήσεις.

Ενσώματα Πάγια (IAS 16):

Το IAS 16, προβλέπει ότι τα οικόπεδα και κτίρια αποτιμώνται είτε στην αξία κτήσεώς τους ή στην τρέχουσα τιμή αγοράς (όπως αυτή προσδιορίζεται από ανεξάρτητους επαγγελματίες εκτιμητές σε τακτά χρονικά διαστήματα, Fair Value).

Η τυχόν προκύπτουσα υπεραξία, καταχωρείται απευθείας στην καθαρή θέση της εταιρίας, μετά την αφαίρεση των αναβαλλόμενων φόρων, ενώ οι ζημιές στα αποτελέσματα χρήσης.

Κατά την αρχική εφαρμογή των ΔΠΧΠ υπάρχει η δυνατότητα, με βάση το IFRS 1, ως κόστος κτήσεως να αναγνωριστεί το Fair Value. Εκτιμούμε ότι αρκετές εταιρίες θα ακολουθήσουν αυτήν την επιλογή που τους δίνεται σύμφωνα με την όποια η απόκλιση από την αναπόσβεστη αξία του παγίου καταχωρείται στα κέρδη εις νέον.

Οι εταιρίες ακολουθώντας την μέθοδο της αναπροσαρμογής των κτιρίων και των οικοπέδων θα επιβαρυνθούν με φόρο, για ενδεχόμενες υπεραξίες, της τάξεως του 8% και 2% αντίστοιχα. Εκτιμούμε ότι αρκετές εταιρίες θα επιδιώξουν την αύξηση της αξίας των οικοπέδων χωρίς να επιδιώξουν από την άλλη πλευρά μεγάλη αύξηση των κτιρίων, αφενός λόγω της προαναφερόμενης φορολογικής διαφοράς και αφετέρου λόγω του γεγονότος ότι δεν επιβαρύνονται τα μελλοντικά αποτελέσματα με επιπλέον αποσβέσεις.

Επισημαίνουμε, ότι οι αποσβέσεις με βάση τα ΔΠΧΠ υπολογίζονται σύμφωνα με την ωφέλιμη ζωή του παγίου και όχι με βάση τους συντελεστές που προβλέπονται από το ΠΔ/299. Το γεγονός αυτό σημαίνει ότι λογιστική επιμήκυνση της ωφέλιμης ζωής του παγίου σε ποσοστό μεγαλύτερο από την αναπροσαρμογή της αξίας του θα έχει θετική επίδραση στα αποτελέσματα από την εφαρμογή των ΔΠΧΠ.

Υπεραξία (Goodwill) – IFRS 3:

Η υπεραξία με βάση τα ΔΠΧΠ καταχωρείται ως μη αποσβέσιμο περιουσιακό στοιχείο υποκείμενο σε τακτά χρονικά διαστήματα και με βάση την χρήση χρηματοοικονομικών μοντέλων, σε έλεγχο απομείωσης της αξίας του (impairment testing).

H μείωση της υπεραξίας επιβαρύνει τα αποτελέσματα της εταιρίας. Αρνητική επίδραση αναμένεται να παρουσιαστεί σε ομίλους που έχουν αρκετές συμμετοχές και κάποιες από αυτές έχουν υποστεί πραγματική μείωση της αξίας τους. Κατά την αρχική εφαρμογή των ΔΠΧΠ η απομείωση της υπεραξίας των συμμετοχών θα επιβαρύνει τα κέρδη εις νέον.

Προβλέψεις αποζημίωσης προσωπικού - Παροχές σε Εργαζόμενους (IAS 19):

Μια από τις βασικότερες προβλέψεις είναι η δαπάνη αποζημίωσης για έξοδο του προσωπικού από την υπηρεσία. Με βάση τα ΔΠΧΠ στο τέλος κάθε οικονομικής χρήσης οι εταιρίες θα πρέπει να πραγματοποιούν αναλογιστική μελέτη προσδιορίζοντας το ποσό που θα πρέπει να καταβάλλουν μελλοντικά στο προσωπικό τους για αποζημίωση αποχώρησης λόγω συνταξιοδότησης.

Στο παραπάνω ποσό θα πρέπει να συνυπολογιστούν οποιαδήποτε πρόσθετα ωφελήματα παρέχει η εταιρία (πχ ειδικά ασφαλιστικά προγράμματα, επικουρικά ταμεία, κλπ). Κατά την αρχική εφαρμογή των ΔΠΧΠ, η όποια διαφορά μεταξύ του ποσού που θα προκύψει από την αναλογιστική μελέτη και του ποσού που σχηματίζει ως πρόβλεψη η εταιρία θα επιβαρύνει τα αποτελέσματα εις νέον.

Το γεγονός αυτό αναμένεται να έχει αρνητική επίδραση στην κερδοφορία της πλειοψηφίας των εισηγμένων εταιριών (με τον τραπεζικό κλάδο να αντιμετωπίζει το μεγαλύτερο πρόβλημα) διότι σχεδόν το σύνολο των εταιριών ακολουθώντας την φορολογική νομοθεσία σχηματίζει προβλέψεις μόνο για το προσωπικό που θεμελιώνει δικαίωμα συνταξιοδότησης στην επόμενη χρήση, χειρισμός για τον οποίο οι οικονομικές καταστάσεις δέχονται παρατηρήσεις από τους ορκωτούς ελεγκτές.

Προβλέψεις Επισφαλών Απαιτήσεων (IAS 37):

Οι προβλέψεις που διενεργούνται για επισφαλείς απαιτήσεις είναι κυρίως με βάση τις διατάξεις που ορίζει η φορολογική νομοθεσία, ενώ με βάση τα ΔΠΧΠ οι προβλέψεις θα πρέπει να απεικονίζουν την πραγματική απώλεια με βάση τις εκτιμήσεις της διοίκησης.

Στην πρώτη εφαρμογή των ΔΠΧΠ, η ύπαρξη επισφαλών απαιτήσεων θα επιβαρύνει τα κέρδη εις νέον, ενώ στις μεταγενέστερες χρήσεις θα επιβαρύνει τα κέρδη χρήσεως. Όσον αφορά τις τράπεζες κάνοντας χρήση του σχετικού φορολογικού νόμου σχημάτιζαν πρόβλεψη επισφαλών απαιτήσεων με συντελεστή 1% επί του μέσου ετήσιου υπολοίπου του χαρτοφυλακίου χορηγήσεων (με εξαίρεση τα δάνεια που χορηγήθηκαν σε δημόσιες επιχειρήσεις, οργανισμούς και ΝΠΔΔ ή είναι εγγυημένα από το Κράτος).

Επιπλέον, τα υπόλοιπα δανείων παρακολουθούνται συστηματικά και τα δάνεια που θεωρούνται ανεπίδεκτα εισπράξεως, διαγράφονται μέσα στον χρόνο από την αντίστοιχη πρόβλεψη (αποθεματικό). Με βάση τα ΔΠΧΠ επιβάλλεται ο σχηματισμός προβλέψεων που κατά την εκτίμηση της διοίκησης και με βάση τα στοιχεία που υπάρχουν κατά την ημερομηνία σύνταξης των οικονομικών καταστάσεων, οι οποίες θα καλύπτουν τις πιθανές απώλειες από επισφαλείς απαιτήσεις.

Αποτίμηση Χρεογράφων – Ομολόγων (IAS 39):

Σύμφωνα με τα μέχρι σήμερα ισχύοντα κατά το τέλος της χρήσεως, το σύνολο των χρεογράφων, ανεξάρτητα από το αν υπάρχει πρόθεση ρευστοποίησης ή διατήρησης αυτών υπό μορφή επένδυσης, αποτιμούνται στην συνολικά χαμηλότερη τιμή μεταξύ τιμής κτήσεως και τρεχούσης.

Σύμφωνα με τα ΔΠΧΠ απαιτείται ο διαχωρισμός του χαρτοφυλακίου χρεογράφων σε εμπορικό (Αποτιμώμενα σε εύλογη αξία χρεόγραφα με μεταβολές καταχωρούμενες στα αποτελέσματα – σε αυτή την κατηγορία εντάσσονται και τα παράγωγα εφόσον δεν αποκτήθηκαν για αντισταθμιστικούς λόγους), επενδύσεις που κατέχονται μέχρι την λήξη τους (πχ ομόλογα - με επίδραση στα αποτελέσματα) και στην κατηγορία διαθέσιμα προς πώληση (με επίδραση των μεταβολών στα ίδια κεφάλαια).

Η διαφοροποίηση αυτή αναμένεται να έχει σε μεγάλο βαθμό επίδραση στις οικονομικές καταστάσεις των τραπεζών και των ασφαλιστικών εταιριών.

Μακροπρόθεσμές απαιτήσεις εισπρακτέες (IAS 39):

Αρνητική επίδραση τόσο στον κύκλο εργασιών όσο και στα λειτουργικά περιθώρια κέρδους (EBITDA) αναμένεται να επιφέρει η εφαρμογή των ΔΠΧΠ στις εμπορικές εταιρίες που εφαρμόζουν επεκτατική πιστωτική πολιτική.

Διότι οι πιστώσεις θα πρέπει να προεξοφλούνται και θα καταχωρούνται στον κύκλο εργασιών στην προεξοφλημένη τους αξία, ενώ για κάθε έτος πίστωσης η εταιρία καταγράφει στα αποτελέσματά της τους αναλογούντες τόκους.

Έξοδα εγκατάστασης - (Άυλα) περιουσιακά στοιχεία – Δαπάνες πολυετούς απόσβεσης (IAS 38):

Με βάση τα ΔΠΧΠ δεν αναγνωρίζονται κατά κανόνα έξοδα εγκατάστασης ή πολυετούς απόσβεσης, ως εκ τούτου κατά την πρώτη εφαρμογή των ΔΠΧΠ το αναπόσβεστο κόστος τους θα διαγραφεί από τα κέρδη εις νέον. Έτσι εταιρίες οι οποίες παρουσιάζουν υψηλό αναπόσβεστο (άυλων) στοιχείων ενεργητικού αναμένεται να έχουν σημαντική επίδραση κατά την αρχική εφαρμογή των ΔΠΧΠ.

Ένας κλάδος εισηγμένων στο ΧΑ εταιριών που αναμένεται να έχει επίδραση από την εφαρμογή του εν λόγω προτύπου είναι αυτός της πληροφορικής όπου σε αρκετές περιπτώσεις οι εταιρίες πληροφορικής παγιοποιούν έξοδα τα οποία αφορούν έρευνα και ανάπτυξη και τα οποία είναι πιθανόν να μην πληρούν τα αυστηρά κριτήρια του IAS 38.

Λογιστικός Χειρισμός Leasing (IAS 17):

Κατά την πρώτη εφαρμογή των ΔΠΧΠ, όλα τα στοιχεία των παγίων που έχουν αποκτηθεί με Leasing και χαρακτηρίζονται ως χρηματοδοτική μίσθωση (Financial Leasing), καταχωρούνται αναδρομικά στο πάγιο ενεργητικό και οι όποιες ενδεχόμενες διαφορές προκύψουν καταχωρούνται στα κέρδη εις νέον. Επισημαίνουμε ότι αν η διάρκεια ζωής του παγίου είναι μεγαλύτερη από την διάρκεια της σύμβασης τότε η εφαρμογή του IAS 17 έχει θετική επίδραση στα κέρδη εις νέον.

Η εφαρμογή του εν λόγω προτύπου θα βελτιώσει τα λειτουργικά κέρδη (EBITDA) των εταιριών, ενώ από την άλλη πλευρά θα επηρεάσει τον ισολογισμό αυξάνοντας το δανεισμό και όλους τους δείκτες που συνδέονται με την δανειακή επιβάρυνση των εταιριών.

Αναβαλλόμενη Φορολογία (IAS 12):

Κατά την πρώτη εφαρμογή των ΔΠΧΠ, ο φόρος που αντιστοιχεί στις προσωρινές διαφορές μεταξύ λογιστικών και φορολογικών εσόδων / εξόδων καταχωρείται στα κέρδη εις νέον.

* Υπεύθυνος τμήματος ανάλυσης της Praxis International