* Οι αναλυτικοί πίνακες με τις προβλέψεις για το ΑΕΠ της Ευρωζώνης, την έκθεση των χωρών ΕΕ σε Βαλκάνια- Τουρκία αλλά και τις συστάσεις διεθνών οίκων για τις ελληνικές μετοχές δημοσιεύεται στη δεξια στήλη "Συνοδευτικό Υλικό".

Καθώς οι μετοχές παγκοσμίως χάνουν 46% από τα υψηλά του Οκτωβρίου 2007 και οι προσδοκίες μετά και τη νίκη του Μπαράκ Ομπάμα αντικαταστάθηκαν γρήγορα από τους φόβους ότι η ανάσχεση της ύφεσης αποτελεί τελικά ουτοπία, η μεταβλητότητα συνεχίζει να αποτελεί το κύριο χαρακτηριστικό των αγορών.

Η διατραπεζική αγορά, εξάλλου, αν και δείχνει να «ξεπαγώνει», απέχει ακόμη από την ομαλοποίησή της, ενώ η αναζήτηση ρευστότητας προς το τέλος της χρονιάς πιθανόν να οδηγήσει σε προσωρινές ανοδικές κινήσεις των επιτοκίων, τα εταιρικά κέρδη υποχωρούν, ενώ η πραγματική οικονομία περνά δύσκολες ώρες σε όλο τον κόσμο.

Εταιρείες-κολοσσοί όπως η General Motors βρίσκονται στο χείλος της πτώχευσης και αυτό αποτυπώθηκε και στον μηδενικό στόχο που έδωσε η Deutsche Bank για την τιμή της μετοχής της, ενώ οι δυσκολίες στην αγορά εταιρικού χρέους δείχνουν πως αρκετές επιχειρήσεις θα πρέπει να αγωνιστούν για να παραμείνουν βιώσιμες.

Οι πτωτικές τιμές των εμπορευμάτων και οι χαμηλές εν γένει ομολογιακές αποδόσεις αποτελούν τη χαρακτηριστικότερη απεικόνιση του αρνητικού κλίματος, ενώ ενδιαφέρον για την κατανόηση των εξελίξεων παρουσιάζουν και οι ροές κεφαλαίων.

Το 2008, λοιπόν, οι μεριδιούχοι από τα ανά τον κόσμο μετοχικά αλλά και από τα ομολογιακά funds αποχώρησαν μαζικά -ιδίως μετά την κατάρρευση της Lehman Brothers. Οι αποχωρήσεις ήταν έντονες (αλλά όχι τραγικές) και στα αντισταθμιστικά ταμεία, τα οποία είδαν το ενεργητικό τους να μειώνεται στο 1,7 τρισ. από το 1,9 τρισ., ενώ η απομόχλευση (οι συνολικές επενδύσεις μέσω δανεικών) κυμαινόταν στα 5,2 τρισ., εκτιμάται ότι ξεπέρασε τα 2 τρισ.

Τα χρήματα, λοιπόν, έφυγαν από τα μετοχικά, ομολογιακά και υψηλού ρίσκου funds για να τοποθετηθούν σε αμοιβαία διαχείρισης διαθεσίμων, δηλαδή οι επενδυτές έδωσαν έμφαση στη ρευστότητα. Η τελευταία αυτή κατηγορία επενδύσεων έχει πλέον κεφάλαια για να αγοράσει το 10% της κεφαλαιοποίησης των μετοχών στις ΗΠΑ και το 18% αντίστοιχα των τίτλων στην Ευρώπη.

-- Υστέρηση έξι μηνών

Η ιστορία πάντως δείχνει ότι οι μεριδιούχοι αμοιβαίων κεφαλαίων κινούνται με καθυστέρηση τουλάχιστον έξι μηνών. Έτσι, αν οι μετοχές συνεχίσουν να υποχωρούν, η πτώση των τιμών θα ενταθεί από τις εξαγορές, ενώ αν οι αγορές «γυρίσουν», η επανατοποθέτηση (με καθυστέρηση) σε μετοχικά αμοιβαία θα οδηγήσει σε νέα ώθηση τα χρηματιστήρια, αλλά σε «δεύτερο χρόνο».

Παράλληλα, οι αγορές δείχνουν πεπεισμένες ότι τους επόμενους τρεις έως έξι μήνες η μεταβλητότητα θα συνεχίσει μάλλον να παίζει πρωτεύοντα ρόλο, ενώ η ουσιαστική ανάκαμψη των χρηματιστηρίων θα έρθει λίγους μήνες προτού τα εταιρικά κέρδη φτάσουν κοντά στα χαμηλότερα δυνατά επίπεδα, τα οποία οριοθετούνται προς το τέλος του 2009.

Οι αγορές δύσκολα μπορούν να απεμπλακούν από το περιβάλλον των υψηλών διακυμάνσεων σε ένα μεγάλο εύρος τιμών διαπραγμάτευσης. Επομένως, οι επενδυτές θα βρίσκονται μάλλον στην «αίθουσα αναμονής», καθώς μακροπρόθεσμη και διατηρήσιμη άνοδος προϋποθέτει πρωτίστως την πεποίθηση πως τα εταιρικά κέρδη δεν έχουν άλλα περιθώρια πτώσης.

-- Λείπουν χρήματα

Η πιστωτική κρίση και η οικονομική ύφεση θα υπερκεράσουν τις νέες προεδρικές πρωτοβουλίες για την αλλαγή κατεύθυνσης στις αγορές, εκτίμησε η ΒlackRock μετά και τη νίκη του κ. Ομπάμα στις ΗΠΑ.

Οι κυβερνήσεις, εξάλλου, μοιάζουν με τα νοικοκυριά: όταν υπάρχει στενότητα χρημάτων, οι καινούργιες δαπάνες εξετάζονται πολύ προσεκτικά. Με απλά λόγια, δεν φαίνεται να υπάρχουν αρκετά χρήματα που θα μπορούσαν να διατεθούν για την υλοποίηση κάθε νέου προγράμματος που έχει προταθεί από τον κ. Ομπάμα. Η οικονομία έχει σοβαρά προβλήματα, οι αγορές είναι άνω-κάτω, ενώ οι πρόσφατες κυβερνητικές ενέργειες δεν έχουν ιστορικό προηγούμενο.

Σε ένα τέτοιο περιβάλλον, οι μικροπολιτικοί χειρισμοί θα υποχωρήσουν και θα δώσουν τη θέση τους σε πιο ρεαλιστική προσέγγιση (επιβεβλημένη από τον επείγοντα χαρακτήρα της πιστωτικής κρίσης και από την ενίσχυση της οικονομικής ύφεσης). Στην ουσία, δηλαδή, οι εκλογές απομάκρυναν μόνο τον παράγοντα της πολιτικής αβεβαιότητας, ενώ η οικονομική πραγματικότητα θα συνεχίσει να απασχολεί τον κόσμο των αγορών.

-- Προσδοκίες και αυταπάτες

Καθώς ακόμη και ο γνωστός ως Dr. Doom, εξαιτίας των απαισιόδοξων εκτιμήσεών του, καθηγητής οικονομικών του Πανεπιστημίου της Νέας Υόρκης, κ. Νουριέλ Ρουμπινί, δεν αποκλείει περαιτέρω πτώση των μετοχών κατά 35% και βλέπει «φως στο τούνελ» από τις συντονισμένες κυβερνητικές παρεμβάσεις στα δρώμενα της οικονομίας σε παγκόσμιο επίπεδο, τα μάτια στρέφονται αναμφίβολά στη σύνοδο κορυφής του G20 στην Ουάσιγκτον.

Κι αυτό γιατί οι προσδοκίες για ένα νέο οικονομικό σύνταγμα ή για καινούργιο Βretton Woods, που θα δημιουργήσει νέα δεδομένα στις οικονομίες και στον κόσμο των αγορών, αυξάνονται. Οι προσδοκίες αυτές, όμως, μοιάζουν σήμερα παράτολμες, αν όχι άτοπες. Κατά τη συμφωνία του 1944, εξάλλου, όπου και υιοθετήθηκε μεταξύ άλλων το σύστημα σταθερών συναλλαγματικών ισοτιμιών, ενώ είχαμε και τη δημιουργία του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου (ΔΝΤ), της Παγκόσμιας Τράπεζας, της GΑΤΤ, κυριαρχούσαν οι θέσεις των ΗΠΑ και της Βρετανίας, αφού ο υπόλοιπος κόσμος δεν ήταν σε θέση να έχει λόγο στη νέα οικονομική αρχιτεκτονική, ενώ, παρά τις αντιρρήσεις τους, και οι κομουνιστικές χώρες βρέθηκαν στο περιθώριο.

Θα πρέπει να σημειώσουμε πως όταν το 1985 ο Φρανσουά Μιτεράν δήλωνε ότι «ήρθε ο καιρός για να σκεφτούμε ένα νέο Βretton Woods» βρήκε απέναντί του την άμεση αντίδραση της «σιδηράς κυρίας» Μάργκαρετ Θάτσερ.

Η τρέχουσα σύνοδος κυριαρχείται από έναν πολύ λιγότερο ηγεμονικό και πολύ περισσότερο οικονομικά ενσωματωμένο κόσμο, ενώ η επιρροή των ΗΠΑ είναι σαφώς πιο περιορισμένη απ’ ό,τι μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Οι συσχετισμοί, λένε οικονομικοί αναλυτές, δεν ευνοούν ριζοσπαστικές αλλαγές, καθώς οι διαφωνίες αρχίζουν ακόμη και από τον βαθμό μελλοντικής ρύθμισης των αγορών. Αυτό που θα μπορούσαμε να περιμένουμε, υποστηρίζουν οι οικονομολόγοι, είναι μια ενίσχυση του ρόλου του ΔΝΤ ώστε να είναι σε θέση να διαχειριστεί καλύτερα την κρίση -ιδίως στις αναδυόμενες αγορές-, περιορίζοντας τους τριγμούς στα νομίσματα και στις οικονομίες.

Όμως, η μετατόπιση της εγγύησης της σταθερότητας του παγκόσμιου οικονομικού συστήματος από την ομάδα των χωρών του G7 σε αυτήν του G20 έχει σαφώς την πολιτική σημασία της, αλλά το αν θα αποτελέσει την απαρχή ευρύτερων εξελίξεων σε μεταγενέστερο χρόνο θα το δείξει η Ιστορία και όχι η τρέχουσα σύνοδος.

Σε γενικές γραμμές, οι οικονομολόγοι υποστηρίζουν πως η ύφεση που έρχεται θα είναι η χειρότερη που έχουμε δει από τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, με την παγκόσμια ανάπτυξη να υποχωρεί γύρω στο 1% το 2009, καθώς η συρρίκνωση στον ανεπτυγμένο κόσμο θα ξεπεράσει το 1,5%, ενώ οι αναδυόμενες οικονομίες θα σημειώσουν επιβράδυνση γύρω στο 4%, αφού η ανάπτυξη ακόμη και στην Κίνα (παρά το οικονομικό πακέτο των 586 δισ. δολ.) δεν θα ξεπεράσει το 7,5%.

Έτσι, αναμένονται νέες μειώσεις επιτοκίων. Στην ευρωζώνη και στη Βρετανία κατά 0,50% τον Δεκέμβριο, με τα επιτόκια του ευρώ και της στερλίνας να εκτιμάται ότι θα βρεθούν στο 1,5% στα μέσα του ερχόμενου έτους, δηλαδή σε ιστορικό χαμηλό τόσο για την ΕΚΤ όσο και για την 300 χρόνων ιστορία της κεντρικής τράπεζας της Βρετανίας, ενώ οι φωνές που βλέπουν πλέον μηδενικά (0%) επιτόκια στις ΗΠΑ συνεχώς και πληθαίνουν. 

-- Που βρίσκεται η Ελλάδα

Σε αυτό το πλαίσιο η ελληνική οικονομία επηρεάζεται από την παγκόσμια κρίση καθώς εξαρτάται από την εξωτερική χρηματοδότηση, γεγονός που αποτυπώνεται στην αύξηση του κόστους δανεισμού της Ελλάδας. Βαρίδια αποτελούν το δημοσιονομικό έλλειμμα (η Deutsche Βank προβλέπει πως από το -3,7% του ΑΕΠ το 2008 θα αυξηθεί στο -6,1%, έναντι -6,2% που προβλέπει η UΒS), το έλλειμμα τρεχουσών συναλλαγών (-14% του ΑΕΠ), η σημαντική επιβράδυνση της κατανάλωσης (στο 0,6% το 2009 από 3,2% το 2007 εκτιμά η UΒS) και η πορεία των γειτονικών αναδυομένων οικονομιών.

Η φυγή από τα ελληνικά κρατικά ομόλογα αυξάνει το δημόσιο χρέος και κλονίζει τη φερεγγυότητα της χώρας, σημείωναν οικονομικοί αναλυτές, τονίζοντας πως η έλλειψη διαρθρωτικών αλλαγών και οι απερίσκεπτες δαπάνες αποτελούν σημαντικές πληγές της χώρας.

Ταυτόχρονα, καθώς το 20% του ενεργητικού των ελληνικών επιχειρήσεων εξαρτάται από τις χώρες των Βαλκανίων και την Τουρκία, με τη Ρουμανία και τη Βουλγαρία να θεωρούνται περισσότερο ευάλωτες λόγω των υψηλών ελλειμμάτων και του σημαντικού ύψους των δανείων σε ξένο νόμισμα, η ανάπτυξη στην περιοχή παίζει ειδικό ρόλο.

Για παράδειγμα, στη Βουλγαρία το 2009 η ανάπτυξη αναμένεται να υποχωρήσει στο 0% από 6,3% το 2008, στη Ρουμανία στο 0,5% από 8,2% και στην Τουρκία στο 1% από 3,3% αντίστοιχα. Ήδη οι ελληνικές επιχειρήσεις, διαβλέποντας τον αυξημένο κίνδυνο, προχωρούν σε αναδιαρθρώσεις και σε ακυρώσεις επενδύσεων μειώνοντας τη διάθεση επέκτασής τους στην περιοχή.

Η UΒS προβλέπει ότι έπειτα από μέση ετήσια αύξηση του ΑΕΠ κατά 4% από το 1999 η ανάπτυξη της ελληνικής οικονομίας το 2009 θα επιβραδυνθεί απότομα περνώντας σε οριακά «κόκκινο» επίπεδο (-0,1%), έναντι νέων προβλέψεων για ποσοστό 0,9% της Deutsche Βank, εκτίμηση που είναι ταυτόσημη με αυτήν της Μorgan Stanley.

Αν και οι ελληνικές μετοχές διακινούνται σύμφωνα με τους αναλυτές με έκπτωση (discount) 25% έναντι του ευρωπαϊκού μέσου όρου, η πορεία του Χ.Α. δεν δείχνει ότι μπορεί να διαφοροποιηθεί από το συνολικό διεθνές περιβάλλον.

Υπό τις παρούσες συνθήκες, λίγοι επενδυτές επιλέγουν (ή αντέχουν) να τοποθετούνται μακροπρόθεσμα. Αντίθετα, μεγάλο μέρος των θέσεων είναι βραχυπρόθεσμες, γεγονός που τελικά τροφοδοτεί την ήδη ασυνήθιστα μεγάλη μεταβλητότητα. Ενδιαφέρον παρουσιάζει το γεγονός ότι ορισμένα μακροπρόθεσμα ξένα θεσμικά χαρτοφυλάκια χτίζουν θέσεις σε πτωτικές συνεδριάσεις αναζητώντας τους «νικητές της επόμενης μέρας» σε διάφορους κλάδους της οικονομίας.

Θετική εξέλιξη συνιστούν τα εταιρικά αποτελέσματα που έχουν ως τώρα ανακοινωθεί και δεν απέχουν εν γένει από τις εκτιμήσεις των αναλυτών, είναι όμως αρνητική ένδειξη η μειωμένη ορατότητα που επικρατεί και η πίστωση χρόνου που διεκδικούν οι εταιρείες προκειμένου να προβούν σε νέες εκτιμήσεις. Κατά συνέπεια, αποκτούν μεγαλύτερη σημασία τα (έστω φειδωλά) σχόλια που ακολουθούν, παρά τα αποτελέσματα αυτά καθεαυτά.

Στις επόμενες εβδομάδες θα προκύψουν πολύτιμες πληροφορίες για τις προοπτικές του 2009, για την τελική μορφή του σχεδίου ενίσχυσης των τραπεζών αλλά και για την έκβαση της αύξησης μετοχικού κεφαλαίου της MIG που θα μπορούσε να προκαλέσει νέα δεδομένα στο χρηματιστήριο. Το 2009 εξάλλου, με καταλύτες την κρίση και την αύξηση της ρευστότητας της ΜΙG, ο τραπεζικός κλάδος θα οδηγηθεί, σύμφωνα με τη UBS, σε συγκέντρωση, αρχικά μέσω των μικρότερων τραπεζών (Ρroton, Αspis και FΒΒ) και στη συνέχεια μέσω μεγάλων πιστωτικών ιδρυμάτων (Αlpha Βank και Πειραιώς).

* Οι αναλυτικοί πίνακες με τις προβλέψεις για το ΑΕΠ της Ευρωζώνης, την έκθεση των χωρών ΕΕ σε Βαλκάνια- Τουρκία αλλά και τις συστάσεις διεθνών οίκων για τις ελληνικές μετοχές δημοσιεύεται στη δεξια στήλη "Συνοδευτικό Υλικό".



*** Αναδημοσίευση από το φύλλο 556 της εβδομαδιαίας εφημερίδας ΜΕΤΟΧΟΣ & ΕΠΕΝΔΥΣΕΙΣ (14 - 18 Νοεμβρίου 2008).