Ευρώπη: Η νέα ζώνη κινδύνου της υφηλίου

Η ευρωζώνη βρίσκεται αντιμέτωπη με έναν εξαιρετικά δύσκολο δρόμο, τον οποίο, όμως, οφείλει να διανύσει. Ταυτόχρονα πρέπει να κατανοήσει ότι δεν φταίνε οι "κακές αγορές" για τα προβλήματά της, αλλά μόνο η ίδια.

Δημοσιεύθηκε: 17 Μαΐου 2010 - 13:08

Tony Barber

Τον Μάιο του 2008 η Κομισιόν δημοσίευσε μία έκθεση στην οποία γιόρταζε τα 10 χρόνια από τη δημιουργία της ευρωπαϊκής νομισματικής ένωσης. «Μία τέτοια νομισματική ένωση όχι μόνο δεν έχει ποτέ συμβεί ξανά στην Ιστορία, αλλά είναι και αδιαμφισβήτητα επιτυχημένη», υποστήριζε η έκθεση. Και πρόσθετε: «Σε μία δεκαετία το ευρώ έχει γίνει το δεύτερο σημαντικότερο νόμισμα στον κόσμο. Πρόσφερε οικονομική σταθερότητα, στήριξε την οικονομική και δημοσιονομική σύγκλιση και ενίσχυσε τις εμπορικές σχέσεις μεταξύ των κρατών-μελών. Το πλαίσιο βάσει του οποίου λειτουργεί βοηθά ώστε οι μελλοντικές γενιές να συνεχίσουν να απολαμβάνουν τα κοινωνικά συστήματα για τα οποία η Ευρώπη είναι διάσημη».

Πόσο λάθος μοιάζουν οι παραπάνω απόψεις σήμερα... Γνωρίζουμε, πλέον, ότι μερικές ώρες πριν οι ηγέτες της ευρωζώνης συμφωνήσουν για το «πακέτο» των 750 δισ. ευρώ, ο πρόεδρος της Κομισιόν κ. Jose Manuel Barroso -όπως υποστηρίζει πρόσωπο πολύ κοντά στη συζήτηση- τηλεφώνησε στη Γερμανίδα καγκελάριο κ. Angela Merkel και της είπε: «Έχει φτάσει η στιγμή της αλήθειας. Έφτασε η στιγμή που πρέπει να λάβουμε αποφάσεις. Θέλω να σώσεις το ευρώ».

Για βραχυπρόθεσμο διάστημα, όντως, το ευρώ σώθηκε και μαζί με αυτό και η προσπάθεια (που ξεκίνησε μετά το 1945) να οδηγήσει σε συνεργασία τις χώρες της Ευρώπης, οι οποίες δύο φορές τον περασμένο αιώνα πολέμησαν η μία ενάντια στην άλλη.

Η Ευρώπη τα έχει καταφέρει και στο παρελθόν. Ο μηχανισμός ισοτιμιών κόντεψε να καταρρεύσει στη διετία 1992-93, κάτι το οποίο τελικά δεν συνέβη και επτά χρόνια αργότερα δημιουργήθηκε το ευρώ. Όμως αυτήν τη φορά οι προκλήσεις είναι πολύ μεγαλύτερες. Το πακέτο στήριξης των 750 δισ. ευρώ είναι αρκετά μεγάλο ώστε να δώσει περιθώριο μιας διετίας στα κράτη-μέλη να θέσουν σε τάξη τα δημοσιονομικά τους μεγέθη. Έχει στόχο να αποτρέψει αυτό που ξεκίνησε ως δημοσιονομικό πρόβλημα της Ελλάδας να επεκταθεί σαν μολυσματική ασθένεια σε άλλες αγορές και να «σκοτώσει» το ευρώ.

Όμως η σωτηρία έφτασε αφού πληρώθηκε υπερβολικό αντίτιμο. Σε μία στροφή «U», η οποία κάποτε θα θεωρούνταν απίθανη, η ΕΚΤ αποφάσισε να «σπάσει» τους βασικούς της κανόνες και να προχωρήσει σε αγορές κρατικών ομολόγων.

Η ΕΚΤ επιμένει ότι δεν έχει εγκαταλείψει τη βασική της πολιτική, η οποία είναι η διατήρηση της σταθερότητας των τιμών, τονίζοντας ότι θα «αποστειρώσει» το σύστημα από τα κεφάλαια που χρησιμοποιεί για την αγορά κρατικών ομολόγων. Πάντως, έξι ημέρες πριν πάρει αυτήν την απόφαση, ο πρόεδρός της κ. Jean-Claude Trichet δήλωνε ότι η τράπεζα ποτέ δεν εξέτασε την περίπτωση αγοράς κρατικών ομολόγων.

Τώρα, πλέον, οι αγορές πιστεύουν ότι όλα είναι πιθανά.

Ορισμένοι οικονομολόγοι υποστηρίζουν ότι στην προσπάθειά της να ανακτήσει την αξιοπιστία της ως μαχητή κατά του πληθωρισμού, η ΕΚΤ μπορεί να προχωρήσει νωρίτερα σε αύξηση επιτοκίων. Όμως μένει να δούμε τις επιπτώσεις που θα έχει μία τέτοια κίνηση στις αδύναμες οικονομίες της Ελλάδας, της Ισπανίας και της Πορτογαλίας, οι οποίες προσπαθούν να εφαρμόσουν τα απαραίτητα προγράμματα ώστε να μειώσουν ελλείμματα και χρέος.

«Εάν όλα έχουν καλό τέλος, τότε η ΕΚΤ θα "βγει" από την όλη υπόθεση ως ένας άριστος διαχειριστής κρίσεων. Όμως η αξιοπιστία της εξαρτάται, πλέον, όχι από την ίδια αλλά από το εάν οι κυβερνήσεις θα επιτύχουν ή θα αποτύχουν στα προγράμματα δημοσιονομικής προσαρμογής που εφαρμόζουν», τονίζει ο κ. Carsten Brzeski, στέλεχος της ING.

Οι προκλήσεις για να «ανακουφιστούν» τα πλέον υπερχρεωμένα κράτη είναι δύσκολες. Έως το τέλος του 2012 (και βάσει στοιχείων στις αρχές του 2010) η Ισπανία έχει ανάγκες χρηματοδότησης ύψους 448 δισ. ευρώ, η Ελλάδα 158 δισ. ευρώ, η Πορτογαλία 70 δισ. ευρώ και η Ιρλανδία 69 δισ. ευρώ. Εάν οι επενδυτές αποφασίσουν να μην αγοράσουν χρέος αυτών των χωρών, τότε το πακέτο στήριξης της ευρωζώνης θα τεθεί σε ισχύ.

Οι κυβερνήσεις μόλις ξεκίνησαν να εφαρμόζουν μειώσεις στους μισθούς των δημοσίων υπαλλήλων, αυξήσεις φόρων, μεταρρυθμίσεις στο συνταξιοδοτικό σύστημα και άλλα μέτρα λιτότητας που θεωρήθηκαν απαραίτητα και από τις αγορές προκειμένου να σταματήσει η καταστροφή.

Αυτό, πάντως, που ανησυχεί κάποιους ειδικούς είναι η εμμονή ορισμένων Ευρωπαίων ότι για όλα φταίει ο «αγγλοσαξονικός» τύπος καπιταλισμού και οι αγορές, τις οποίες ο υπουργός Οικονομικών της Σουηδίας κ. Anders Borg χαρακτήρισε «κοπάδι λύκων» οι οποίοι «πέφτουν για να κατασπαράξουν τις πιο αδύναμες χώρες».

«Οι αξιωματούχοι της Ευρώπης θα πρέπει να σταματήσουν να θεωρούν ότι οι αγορές είναι ο τόπος στον οποίο δρουν μόνο οι κερδοσκόποι», τονίζει ο κ. Mario Annunziata της UniCredit. «Ειδικά στην περίπτωση των ομολόγων οι αγορές απαρτίζονται από συνταξιοδοτικά κεφάλαια και ασφαλιστικές εταιρίες οι οποίες θέλουν να εξασφαλίσουν τα νώτα τους. Όταν αυτού του είδους οι επενδυτές εκφράζουν ανησυχίες για τον κίνδυνο των κρατικών ομολόγων, θα πρέπει να εισακούονται και όχι να αντιμετωπίζονται ως ο απόλυτος εχθρός», προσθέτει ο κ. Annunziata.

Για κάθε χώρα της Ευρώπης η κρίση αντιπροσωπεύει κάτι διαφορετικό. Για τη Γαλλία την ανάγκη καλύτερης κοινής ευρωπαϊκής διακυβέρνησης. Οι δημοσιονομικές πολιτικές που εφαρμόζονται θα πρέπει να είναι περισσότερο προϊόν συνεργασίας και η ευρωζώνη θα πρέπει να αντιμετωπίσει το πρόβλημα των μακροοικονομικών ανισορροπιών, δηλαδή του τεράστιου πλεονάσματος της Γερμανίας και των τεράστιων ελλειμμάτων του Νότου.

Για τη Γερμανία τέτοιου είδους προτάσεις απλώς απομακρύνουν την προσοχή από τα κράτη που έχουν κατ’ επανάληψη καταπατήσει τις συνθήκες της Ε.Ε. Οι ισορροπημένοι ισολογισμοί είναι ο κύριος στόχος του Βερολίνου, ενώ υπάρχει η βασική και απαράβατη αρχή ότι η ΕΚΤ δεν θα πρέπει να δέχεται πολιτικές πιέσεις.

Η σκληρή αλήθεια είναι ότι πολλές ευρωπαϊκές χώρες καθυστέρησαν να εφαρμόσουν μη δημοφιλή μέτρα οικονομικών μεταρρυθμίσεων.

Σήμερα οι ουρανοί πάνω από την ευρωζώνη είναι μαύροι. «Η ευρωζώνη έχει εισέλθει σε έναν δύσκολο, ασταθή δρόμο, ανεξάρτητα από τα μέτρα που ανακοινώθηκαν ή από το "πακέτο" στήριξης», υποστηρίζει ο κ. Simon Tilford, οικονομολόγος του think-tank Centre for European Reform, ο οποίος προσθέτει: «Αυτό δεν είναι λάθος των αγορών. Είναι αποτέλεσμα του χάσματος μεταξύ της ευρωπαϊκής ρητορικής και της πραγματικότητας»…

© The Financial Times Limited 2010. All rights reserved.
FT and Financial Times are trademarks of the Financial Times Ltd.
Not to be redistributed, copied or modified in any way.
Euro2day.gr is solely responsible for providing this translation and the Financial Times Limited does not accept any liability for the accuracy or quality of the translation