ΕΚΤ: 7 εναλλακτικές λύσεις στη φαρέτρα της

Θεωρείται βέβαιο ότι σήμερα η ΕΚΤ θα μειώσει το βασικό επιτόκιο της ευρωζώνης στο 1%. Το μεγάλο ερωτηματικό είναι τι θα κάνει μετά. Διαθέτει επτά εναλλακτικές λύσεις και καλείται να επιλέξει το καλύτερο για την οικονομία.

Δημοσιεύθηκε: 7 Μαΐου 2009 - 07:56

Ralph Atkins

ΕΚΤ: 7 εναλλακτικές λύσεις στη φαρέτρα της

Η κρίση έχει φτιάξει αλλά και έχει καταστρέψει υπολήψεις. Αυτές κεντρικών τραπεζιτών αλλά και μεγάλων ονομάτων στον χώρο του χρηματοοικονομικού συστήματος.

Την Πέμπτη (7/5) η ΕΚΤ φτάνει, πιθανώς, στο σημείο καμπής της 10χρονης ιστορίας της. Με τη μείωση κατά 25 μονάδες βάσης στο βασικό επιτόκιο -στο 1% από 1,25% που είναι σήμερα- να θεωρείται δεδομένη, η ΕΚΤ θα έχει μειώσει το επίσημο κόστος του χρήματος τελευταία από όλες τις κεντρικές τράπεζες, σε επίπεδο το οποίο θεωρείται χαμηλό.

Το μεγάλο, όμως, ερώτημα που ακολουθεί είναι ένα: τι θα κάνει μετά;

Οι εναλλακτικές λύσεις που διαθέτει η ΕΚΤ

Μέχρι στιγμής η ΕΚΤ έχει επικεντρώσει την προσπάθειά της να στηρίξει το σύστημα στην παροχή ανεξάντλητης ρευστότητας. Όμως η επιτυχία της θα εξαρτηθεί από την προθυμία και την δυνατότητα αυτή η ρευστότητα να περάσει σε επιχειρήσεις και καταναλωτές. Ακολουθούν οι εναλλακτικές λύσεις που διαθέτει η τράπεζα για να πετύχει τους στόχους της:

-- Αγορά κρατικών ομολόγων

Υπέρ: Θα αποδείξει ότι η ΕΚΤ είναι πρόθυμη να λάβει τολμηρές αποφάσεις για να στηρίξει την οικονομία.

Κατά: Το μεγάλο πρόβλημα για την ΕΚΤ είναι ότι με αυτόν τον τρόπο μπερδεύεται η νομισματική με τη δημοσιονομική πολιτική. Θεωρεί πολύ δύσκολη την επιλογή ποια κρατικά ομόλογα (δηλαδή ποιας χώρας) θα αγοράσει. Επίσης, θεωρεί δύσκολη την κατάρτιση της στρατηγικής εξόδου από αυτές τις αγορές.

Πιθανότητες: σχεδόν καμία.

-- Αγορά παγίων ιδιωτικών επιχειρήσεων

Υπέρ: Η αγορά επιχειρηματικών ομολόγων θα μπορούσε να λύσει κάποια προβλήματα στις πιστωτικές αγορές.

Κατά: Θα υπάρξουν τεχνικά προβλήματα. Η ΕΚΤ μπορεί να φοβηθεί ότι θα την κατηγορήσουν για μεροληπτική πολιτική υπέρ συγκεκριμένων εταιριών ή κλάδων. Η αγορά επιχειρηματικών ομολόγων είναι πολύ μικρή σε ορισμένα κράτη-μέλη. Επιπρόσθετα, πώς θα τα αποπληρώσει η τράπεζα;

Πιθανότητες: λίγες.

-- Υπόσχεση διατήρησης των επιτοκίων σε χαμηλό επίπεδο για μεγάλο διάστημα

Υπέρ: Η δέσμευση ότι τα επιτόκια θα διατηρούν σε χαμηλό επίπεδο "για όσο χρειαστεί" θα αποστείλει θετικά μηνύματα στις αγορές.

Κατά: Μία τέτοια, έστω και φραστική παρέμβαση, ακυρώνει την πολιτική της ΕΚΤ να μη συνομιλεί με τις αγορές για τη νομισματική της πολιτική. Άλλωστε και οι αγορές μπορεί να μην την πιστέψουν.

Πιθανότητες: αρκετές.

-- Μεγαλύτερη μείωση επιτοκίων

Υπέρ: Μείωση κατά 25 μονάδες βάσης στο 1% θεωρείται βέβαιη, όμως μεγαλύτερη μείωση χρειάζεται και συνοδευτικούς τρόπους στήριξης της οικονομίας.

Κατά: Αν και ο κ. Trichet δεν έχει προσδιορίσει το χαμηλότερο επίπεδο στο οποίο μπορεί να φτάσουν τα επιτόκια, έχει δηλώσει ότι είναι κατά των μηδενικών επιτοκίων, καθώς θεωρεί ότι θα φέρουν οικονομικές ανωμαλίες.

Πιθανότητες: πολύ μικρές σε αυτήν τη φάση.

-- Παροχή ανεξάντλητης ρευστότητας για μεγάλο διάστημα

Υπέρ: Η επέκταση της περιόδου όπου η ΕΚΤ δανείζει κεφάλαια στις τράπεζες πέραν των 12 μηνών δένει με την τρέχουσα πολιτική της, ενώ δημιουργεί τις κατάλληλες συνθήκες για να ανασάνουν οι τράπεζες και για να αποπληρώσουν τα δάνεια.

Κατά: Θα "περάσουν" οι τράπεζες τα επιπλέον κεφάλαια στην πραγματική οικονομία; Μία τέτοια κίνηση θα δέσει τα χέρια της ΕΚΤ, αναγκάζοντάς την διατηρήσει τα επιτόκια σε χαμηλό επίπεδο για μεγάλο διάστημα.

Πιθανότητες: υψηλές.

-- Χαλάρωση των εγγυήσεων για παροχή δανείων

Υπέρ: Η χαλάρωση αυτών των 'κανόνων" θα οδηγήσει τις τράπεζες σε μεγαλύτερο δανεισμό από την ΕΚΤ.

Κατά: Δεν έχει αποδειχτεί αν οι υπάρχοντες κανόνες εμποδίζουν ή διευκολύνουν τις τράπεζες στο να στραφούν στην ΕΚΤ για δανεισμό. Πιθανώς, δε, η χαλάρωσή τους να αναγκάσει την ΕΚΤ να αναλάβει υψηλότερο ρίσκο.

Πιθανότητες: αρκετές.

-- Παρέμβαση στις αγορές συναλλάγματος

Υπέρ: Πτώση του ευρώ θα στηρίξει τις ευρωπαϊκές εξαγωγές.

Κατά: Η παρέμβαση δεν θεωρείται καλή απόφαση από αρκετούς τραπεζίτες, καθώς μεταξύ άλλων μπορεί να προκαλέσει αρκετά προβλήματα και με τις άλλες χώρες. Επίσης φθηνότερο ευρώ δεν σημαίνει, αυτόματα, και στήριξη της ζήτησης ευρωπαϊκών προϊόντων.

Πιθανότητες: ελάχιστες.

-- Καμία ενέργεια

Υπέρ: Μία τέτοια τακτική μπορεί να θεωρηθεί ένδειξη αισιοδοξίας και νηφαλιότητας.

Κατά: Το πιθανότερο είναι ότι θα εκληφθεί ως έλλειψη ενδιαφέροντος ή ακόμη ως απόδειξη ότι η τράπεζα είναι ανήμπορη.

Πιθανότητες: υπάρχουν κάποιες.

Ιστορική αναδρομή στη δράση της ΕΚΤ

Όταν ξέσπασε η κρίση στις αγορές τον Αύγουστο του 2007 η ΕΚΤ, η οποία καθορίζει το επίπεδο των επιτοκίων που "απολαμβάνουν" 329 εκατ. πολίτες της ευρωζώνης, διέψευσε τη φήμη που την παρουσίαζε έως αργό, δυσκίνητο οργανισμό, μιας και ανακοίνωσε αμέσως την παροχή ανεξάντλητων ενέσεων ρευστότητας στο σύστημα. Αντίθετα, η Τράπεζα της Αγγλίας και η Fed άργησαν να αντιδράσουν.

Όμως, καθώς η κρίση άρχισε να μετατρέπεται σε βαθιά ύφεση, οι άλλες τράπεζες την ξεπέρασαν. Η Fed προχώρησε νωρίτερα σε μείωση επιτοκίων, ενώ χρησιμοποίησε και άλλα μέσα για τη στήριξη της οικονομίας. Επίσης, η BoE επιδόθηκε σε ιδιαίτερα ευλύγιστες πιρουέτες.

Ο επικεφαλής της ΕΚΤ, κ. Jean-Claude Trichet, έχει ανακοινώσει ότι την Πέμπτη το διοικητικό συμβούλιο της τράπεζας (με 22 μέλη) θα εξετάσει κατά πόσον υπάρχει ανάγκη για λήψη "μη συμβατικών" μέτρων. Στο τραπέζι έχουν πέσει ιδέες όπως η αγορά παγίων των τραπεζών, που έχει συμβεί στις ΗΠΑ. Σε αυτά περιλαμβάνονται, για παράδειγμα, επιχειρηματικά ομόλογα.

Ο κ. Trichet γνωρίζει πολύ καλά την κρισιμότητα της κατάστασης. Οι ηγέτες της ευρωζώνης, οι οποίοι αρχικά θεώρησαν ότι το πρόβλημα ήταν αμιγώς αμερικανικό, πιάστηκαν στον ύπνο. Η οικονομία της ευρωζώνης θα συρρικνωθεί 4% φέτος -δηλαδή ταχύτερα από αυτήν των ΗΠΑ- βάσει των προβλέψεων της Κομισιόν, ενώ δεν αναμένεται ανάκαμψη πριν από το 2010.

Η ανεργία αυξάνεται με ταχύτητα και οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις φοβούνται ένα καλοκαίρι κοινωνικής αστάθειας. Παράλληλα, κορυφαία οικονομικά στελέχη, όπως ο κ. Trichet, δεν εμφανίζονται πρόθυμα να μιλήσουν για σημεία ελπίδας στην οικονομία, όπως έχουν πράξει στελέχη της Fed και της BoE.

Η πιο συχνή κριτική που ασκείται υποστηρίζει ότι οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις ήταν πολύ αργές και απρόθυμες να αυξήσουν τις δημόσιες δαπάνες για να στηρίξουν την οικονομία, ενώ η ΕΚΤ ήταν πολύ δυσκίνητη στην παροχή στήριξης.

"Ο μεγάλος κίνδυνος", τονίζει ο κ. Erik Nielsen της Goldman Sachs, "είναι η ΕΚΤ να μας δηλώσει ότι μας τελείωσαν τα πυρομαχικά. Θα ήταν μία απαίσια δήλωση και πλήρως αναληθής".

Θα ανταποκριθεί η ΕΚΤ στις προκλήσεις; Σύμφωνα με μία άποψη είναι ήδη πολύ αργά. Η Fed μείωσε τα επιτόκια στα τέλη του 2007. Όμως η ΕΚΤ παγιδεύτηκε στην αύξηση του πληθωρισμού, λόγω των υψηλών τιμών πετρελαίου και μάλιστα προχώρησε σε αύξηση του βασικού της επιτοκίου τον περασμένο Ιούλιο.

"Η ορθή τακτική ήταν να προχωρήσει σε μείωση επιτοκίων, καθώς ήταν ολοφάνερο ότι ο πληθωρισμός θα υποχωρούσε και η ανάπτυξη θα σημείωνε πτώση. Επιπρόσθετα η νομισματική πολιτική θέλει έναν χρόνο για να αποτυπώσει τις συνέπειές της στην πραγματική οικονομία", τονίζει ο κ. Charles Wyplosz, στέλεχος του Graduate Institute στη Γενεύη. Προσθέτει, πάντως, ότι η ΕΚΤ απλώς "ατύχησε λίγο στο timing".

Μετά την κατάρρευση της Lehman Brothers, τον Σεπτέμβριο του 2007, η ΕΚΤ μείωσε τα επιτόκια και κάποιοι υποστηρίζουν ότι ήταν δυσκίνητη. "Φρόντισαν να κάνουν το… κλασικό στριπτίζ, βγάζοντας αργά τα παπούτσια τους. Εγώ προσωπικά θα προχωρούσα σε ταχύτατη μείωση επιτοκίων κοντά στο 0% και θα λάμβανα μη συμβατικά μέτρα", τονίζει ο καθηγητής κ. Wyplosz.

Προσθέτοντας έναν ακόμη πονοκέφαλο στην ευρωζώνη, η ΕΚΤ άφησε το ευρώ να παραμείνει ισχυρό, ενώ αντίθετα η Βρετανία επωφελήθηκε από την υποχώρηση της στερλίνας.

Όμως, δυστυχώς αυτή δεν είναι η θέα που βλέπουν από το Eurotower, δηλαδή την έδρα από γυαλί και ατσάλι της ΕΚΤ στη Φρανκφούρτη. Εκεί, κατηγορούν την κάθετη υποχώρηση της ευρωζώνης στο γεγονός ότι έχει πολύ ανοιχτή οικονομία, ιδιαίτερα για χώρες όπως η Γερμανία, η οποία έχει καθαρά εξαγωγικό προσανατολισμό.

Η απλή αλήθεια είναι ότι η ευρωζώνη έχει δεχτεί ισχυρότερο πλήγμα απ' ό,τι η αμερικανική οικονομία, το διάστημα που ακολούθησε την κατάρρευση της Lehman, κυρίως εξαιτίας της πτώσης στην παγκόσμια ζήτηση.

Επίσης, η ΕΚΤ υποστηρίζει ότι θα πρέπει να δοθεί περισσότερη προσοχή -και εύσημα- στην απόφασή της να παράσχει ανεξάντλητη ρευστότητα στο τραπεζικό σύστημα, γεγονός το οποίο θα στηρίξει σημαντικά την οικονομία της ευρωζώνης εντός των επόμενων μηνών.

Βέβαια, το να εξηγήσει την αξία αυτής της πολιτικής στις δύσπιστες αγορές είναι ένα αρκετά δύσκολο έργο για τον κ. Trichet. Ο συνδυασμός παροχής μεγάλης ρευστότητας και η μείωση επιτοκίων έχει θετικό αποτέλεσμα στα πραγματικά επιτόκια. Αν και το επίσημο βασικό επιτόκιο της ευρωζώνης είναι υψηλότερο από αυτό των ΗΠΑ και της Βρετανίας, τα 6μηνιαία και 12μηνα πραγματικά επιτόκια έχουν υποχωρήσει περισσότερο στην ευρωζώνη απ’ ό,τι στις ΗΠΑ.

Ταυτόχρονα, ο ισολογισμός της τράπεζας έχει διογκωθεί, αποδεικνύοντας ότι όντως "γεμίζει την αγορά" με μετρητά. Ο ισολογισμός της ΕΚΤ από το διάστημα Ιουνίου 2007 - Απριλίου 2009 έφτασε στο 1,5 τρισ. δολάρια, δηλαδή αντιστοιχεί στο 16% του ΑΕΠ της ευρωζώνης. Αν και ο ισολογισμός της Fed έχει ενισχυθεί με περισσότερη ταχύτητα, έφτασε στο 14% του αμερικανικού ΑΕΠ στα τέλη του 2008 και υπολογίζεται ότι έχει υποχωρήσει περισσότερο από αυτό το ποσοστό.

Σαφώς κανείς δεν πιστεύει ότι η ΕΚΤ είναι "άντρο επαναστατών". Ο Julian Callow της Barclays Capital, υποστηρίζει ότι στην αρχή της κρίσης ευτυχώς η ΕΚΤ είχε τα απαιτούμενα κεφάλαια για να στηρίξει το σύστημα.

Κατόπιν, όμως, η Fed και η BoE χρησιμοποίησαν πρωτότυπες μεθόδους "αποδεικνύοντας στις αγορές ότι είναι πρόθυμες να λάβουν όλα τα μέτρα για να στηρίξουν την οικονομία, δηλώνοντας, ουσιαστικά, ότι δεν έχουν όριο στο πόσο μακριά μπορούν να προχωρήσουν. Κάτι τέτοιο δεν το είδαμε από την ΕΚΤ", καταλήγει ο αναλυτής.

Μία από τις αιτίες είναι η προσκόλληση της τράπεζας στην πορεία του πληθωρισμού και αυτό αποτελεί άλλωστε και μία από τις βασικές "εργασίες" της όπως ορίζουν οι ευρωπαϊκές συνθήκες. Πιθανώς στους εκτός αυτό μπορεί να μοιάζει με εμμονή. Ο πληθωρισμός στην ευρωζώνη είναι μόλις 0,6%, δηλαδή πολύ χαμηλότερα από το "όριο" του 2% που θέτει η ΕΚΤ.

Στους επόμενους μήνες θεωρείται βέβαιο ότι ο πληθωρισμός θα υποχωρήσει στο μηδέν. Όμως η ΕΚΤ φοβάται, αν και όχι με μεγάλη ένταση, ότι θα υπάρξουν και διαστήματα πληθωριστικής έκρηξης.

Η Γερμανία, η οποία έχει αποτελέσει θύμα υπερπληθωρισμού, προειδοποιεί ότι οι πολιτικές που εφαρμόζονται το τελευταίο διάστημα -ταχύτατη μείωση επιτοκίων και χαλαρότητα στη δημοσιονομική πειθαρχία- θα μας κάνουν να μετανιώσουμε πικρά στο μέλλον.

Επίσης, η ΕΚΤ διατυμπανίζει παντού την ανεξαρτησία της, γεγονός που δικαιολογεί και την απροθυμία της να αγοράσει κρατικά ομόλογα, καθώς κάτι τέτοιο θα έκανε δυσδιάκριτα τα όρια μεταξύ δημοσιονομικής και νομισματικής πολιτικής.

Όπως τονίζει ο κ. Paul De Grauwe, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Leuven του Βελγίου, η ΕΚΤ δεν έχει να αντιμετωπίσει ένα αλλά 16 υπ. Οικονομίας, προσθέτοντας, όμως ότι οι φόβοι που εκφράζονται είναι υπερβολικοί. "Εάν η ΕΚΤ είχε να αντιμετωπίσει ένα μόνο υπ. Οικονομίας, τότε η απροθυμία της να προχωρήσει σε αγορά κρατικών ομολόγων θα μπορούσε να δικαιολογηθεί. Όμως, δεν ισχύει αυτό. Ως εκ τούτου η ανησυχία ότι η αγορά κρατικών ομολόγων θα μειώσει την ανεξαρτησία της δεν ευσταθεί. Μοιάζει αρκετά με… υστερική αντίδραση".

Σύμφωνα με τον καθηγητή, υπάρχει και ένας ακόμη λόγος για τον συντηρητισμό της ΕΚΤ: το κεντρικό της συμβούλιο, το οποίο συνθέτουν οι κεντρικοί τραπεζίτες των 16 κρατών-μελών της ευρωζώνης. "Η ΕΚΤ δεν έχει εμφανίσει ενδείξεις καλής δημιουργικότητας. Απόλυτα κατανοητό καθώς το διοικητικό της συμβούλιο είναι πολύ μεγάλο".

Άλλωστε, οι "ρίζες" κάθε κεντρικού τραπεζίτη είναι διαφορετικές. Μπορεί να είναι τεχνοκράτες, όπως ο κ. Trichet, ακαδημαϊκοί όπως ο αντιπρόεδρος της ΕΚΤ, κ. Λουκάς Παπαδήμος, ειδικοί στον κλάδο επενδυτικής τραπεζικής, όπως ο κ. Mario Draghi, πρόεδρος της Τράπεζας της Ιταλίας, ή ακόμη να προέρχονται από τη Fed, όπως ο επικεφαλής της Κεντρικής Τράπεζας της Κύπρου, ο κ. Αθανάσιος Ορφανίδης.

Στο διοικητικό συμβούλιο περιλαμβάνονται εννέα οικονομολόγοι. Ως εκ τούτου, αυτό το "μίγμα" από μόνο του μπορεί να προκαλέσει αρκετές εντάσεις, ιδιαίτερα όταν τα μέλη του συναντιούνται στον ουρανοξύστη της Φρανκφούρτης.

Μάλιστα το τελευταίο διάστημα οι διαφωνίες άρχισαν να διαρρέουν. Αρκετά μέλη της ΕΚΤ έχουν εκφράσει εντελώς διαφορετικές απόψεις για το κατά πόσον τα επιτόκια πρέπει ή όχι να "πέσουν" από το 1%. Ο κ. Trichet έχει δηλώσει ότι δεν επιθυμεί μηδενικά επιτόκια, αν και έχει αποφύγει να εκφράσει την άποψή του για το ποιο μπορεί να είναι το κατώτερο επίπεδό τους.

Όσοι γνωρίζουν τα "εσωτερικά" της ΕΚΤ δηλώνουν ότι το συμβούλιό της λειτουργεί αρμονικά υπό την ηγεσία του κ. Trichet. Το πρόβλημα, προσθέτουν, έγκειται στον καθορισμό των "μη συμβατικών μέτρων" λόγω και του κατακερματισμού των κεφαλαιουχικών αγορών αλλά και των πολιτικών συστημάτων της ευρωζώνης.

Είναι αλήθεια ότι υπό τον κ. Trichet η ΕΚΤ έχει προσπαθήσει να αποτελέσει "φάρο" σταθερότητας στους δύσκολους καιρούς. Σαφώς στη συνεδρίαση της Πέμπτης η ΕΚΤ δεν θα πει "την τελευταία της κουβέντα". Άλλωστε τον Ιούνιο θα εκδώσει τις νέες της προβλέψεις για την οικονομία, κάτι που συνήθως την ωθεί να λάβει αποφάσεις.

Καθώς η οικονομία της ευρωζώνης υποχωρεί, ορισμένοι οικονομολόγοι υποστηρίζουν ότι η ΕΚΤ θα αναγκαστεί να βρεθεί στην "πρώτη γραμμή". Άλλωστε, τα μέλη της γνωρίζουν ότι πάνω απ’ όλα διακυβεύεται η αξιοπιστία της τράπεζας.

© The Financial Times Limited 2009. All rights reserved.
FT and Financial Times are trademarks of the Financial Times Ltd.
Not to be redistributed, copied or modified in any way.
Euro2day.gr is solely responsible for providing this translation and the Financial Times Limited does not accept any liability for the accuracy or quality of the translation