Το 2015 αφήνει τον πλανήτη σε οριακό σημείο

To 2015, ένα αίσθημα ανησυχίας και ανασφάλειας για το μέλλον άρχισε να καταλαμβάνει τις μεγάλες πρωτεύουσες του πλανήτη. Από το Πεκίνο μέχρι την Ουάσιγκτον, το Βερολίνο έως την Μπραζίλια, τη Μόσχα και το Τόκιο, οι κυβερνήσεις, τα μέσα ενημέρωσης και οι πολίτες ήταν σε κατάσταση επιφυλακής.

Αυτό το είδος παγκοσμιοποιημένης ανησυχίας δεν είναι κάτι συνηθισμένο. Τα τελευταία τριάντα χρόνια, υπήρχε τουλάχιστον μια μεγάλη παγκόσμια δύναμη που ήταν αισιόδοξη. Στα τέλη της δεκαετίας του 1980, οι Ιάπωνες απολάμβαναν ακόμα μια πολυετή οικονομική άνθηση και έκαναν αγορές σε όλο τον κόσμο. Την δεκαετία του 1990 οι ΗΠΑ ήταν γεμάτες αυτοπεποίθηση από τη νίκη στον Ψυχρό Πόλεμο και μια μακροχρόνια οικονομική επέκταση. Στις αρχές της δεκαετίας του 2000, η Ε.Ε. απέπνεε ένα δυναμισμό, εισάγοντας ένα ενιαίο νόμισμα και διπλασιάζοντας τα μέλη της. Και για το μεγαλύτερο μέρος της περασμένης δεκαετίας, η αυξανόμενη πολιτική και οικονομική ισχύς της Κίνας ενέπνεε τον σεβασμό σε όλο τον κόσμο.

Αλλά αυτή τη στιγμή οι μεγάλοι παίκτες φαίνονται αβέβαιοι για το μέλλον, ακόμα και φοβισμένοι. Η μόνη εξαίρεση είναι η Ινδία, όπου η πολιτική και επιχειρηματική ελίτ φαίνεται να επηρεάζονται θετικά από τον μεταρρυθμιστικό ζήλο του πρωθυπουργού Ναρέντρα Μόντι.

Στην Ιαπωνία, αντίθετα, εξασθενεί η πίστη ότι τα Αμπενόμικς μπορούν πραγματικά να βγάλουν τη χώρα από τον κύκλο χρέους και αποπληθωρισμού. Η ανασφάλεια των Ιαπώνων προκαλείται και από τις συνεχιζόμενες εντάσεις με την Κίνα.

Ωστόσο, η εντύπωση που αποκόμισα από ένα ταξίδι στην Κίνα, στις αρχές του έτους, είναι πως και αυτή είναι μια χώρα που νιώθει πολύ λιγότερο σταθερή από ό,τι πριν μερικά χρόνια. Η εποχή όπου η κυβέρνηση πρόσφερε χωρίς προσπάθεια ανάπτυξη της τάξης του 8% ή παραπάνω, έχει οριστικά τελειώσει. Οι ανησυχίες για την εγχώρια χρηματοπιστωτική σταθερότητα αυξάνονται, όπως αποκάλυψαν το καλοκαίρι και οι αναταράξεις στο χρηματιστήριο της Σανγκάης.

Ωστόσο, η βασική πηγή ανησυχίας είναι πολιτική. Η ηγεσία του προέδρου Σι Τζινπίνγκ είναι πιο δυναμική αλλά και λιγότερο προβλέψιμη από των προκατόχων του. Ο φόβος εξαπλώνεται μεταξύ των αξιωματούχων και των επιχειρηματιών, οι οποίοι ανησυχούν ότι μπορεί να πιαστούν στην εκστρατεία κατά της διαφθοράς που έχει οδηγήσει στη σύλληψη άνω των 100.000 ανθρώπων.

Η επιβράδυνση της κινεζικής οικονομίας έχει επιπτώσεις σε παγκόσμιο επίπεδο. Όταν η Κίνα έδινε ώθηση στο ράλι των εμπορευμάτων, τραβούσε μαζί τη Βραζιλία σαν έναν θαλάσσιο σκιέρ δεμένο σε ένα ταχύπλοο. Αυτή τη χρονιά ωστόσο, η οικονομία της Βραζιλίας βούλιαξε κάτω από τα κύματα, με το ΑΕΠ να συρρικνώνεται κατά 4,5%. Η πρόεδρος Ντίλμα Ρούσεφ είναι μπλεγμένη σε ένα σκάνδαλο διαφθοράς και γίνονται προσπάθειες για την προσαγωγή της στη δικαιοσύνη.

Το κλίμα είναι ζοφερό και στην Ευρώπη. Η χρονιά έκλεισε με δύο αιματηρές τρομοκρατικές επιθέσεις στο Παρίσι. Η οικονομική κρίση που πλήττει την ήπειρο εδώ και πολλά χρόνια έφτασε κοντά στην κορύφωσή της τον Ιούλιο, όταν η Ελλάδα βρέθηκε στα πρόθυρα της εκδίωξης από την ευρωζώνη. Εν τω μεταξύ, η Γερμανία -η οποία στεκόταν σαν φάρος πολιτικής και οικονομικής ισχύος- δυσκολεύεται τώρα να διαχειριστεί την έλευση πάνω από ένα εκατομμύριο μεταναστών, η πλειονότητα των οποίων έχουν διαφύγει από τις συγκρούσεις στη Μέση Ανατολή.

Το ευρώ είχε ήδη δημιουργήσει διαιρέσεις ανάμεσα στη Γερμανία και στα υπόλοιπα κράτη της Νότιας Ευρώπης και η προσφυγική κρίση έχει μεγαλώσει τώρα το χάσμα ανάμεσα σε αυτήν και τα κράτη της Ανατολικής Ευρώπης. Εν τω μεταξύ, η Βρετανία απειλεί να φύγει από την Ε.Ε. και όλο και μεγαλύτερος αριθμός Γάλλων ψηφοφόρων στρέφεται στην άκρα δεξιά.

Αν κρίνει κανείς με βάση τα οικονομικά στοιχεία, οι ΗΠΑ θα έπρεπε να αποτελούν την εξαίρεση σε όλη αυτήν τη μαυρίλα. Η χώρα βρίσκεται στην έκτη χρονιά ανάπτυξης. Η ανεργία είναι στο 5%. Οι ΗΠΑ κυριαρχούν στην οικονομία του διαδικτύου. Ωστόσο η κοινή γνώμη διακατέχεται από αρνητικά αισθήματα. Η προοπτική να εκλέξουν οι Ρεπουμπλικάνοι το ένα από τα δύο μεγάλα αμερικανικά κόμματα, τον Ντόναλντ Τραμπ, έναν άξεστο δημαγωγό, ως υποψήφιο για την προεδρία, δεν δείχνει ότι οι ΗΠΑ νιώθουν καλά με τον εαυτό τους. Ολόκληρη η καμπάνια του κ. Τραμπ -όπως και αυτές πολλών ανταγωνιστών του για το χρίσμα των Ρεπουμπλικάνων- βασίζεται στην ιδέα ότι η Αμερική βρίσκεται σε μια επικίνδυνη παρακμή.

Πέρα από τους τοπικούς αυτούς παράγοντες, υπάρχουν κοινά στοιχεία πίσω από την παγκόσμια ανησυχία; Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η παγκόσμια οικονομία δεν έχει ανακάμψει από την οικονομική κρίση. Υπάρχει επίσης ο φόβος ότι μετά από χρόνια ανορθόδοξων νομισματικών πολιτικών, μπορεί να βρίσκεται στα σπάργανα μια νέα οικονομική ή χρηματοπιστωτική κρίση.

Στο πολιτικό και αμυντικό μέτωπο, η κατάρρευση της Μέσης Ανατολής συνεχίζεται. Οι μεγάλες δυνάμεις δεν έχουν καταφέρει να αποκαταστήσουν την τάξη στην περιοχή και βλέπουν το χάος να εξαπλώνεται στην Αφρική και την Ευρώπη, με την μορφή των προσφύγων και της τρομοκρατίας των τζιχαντιστών.

Ο μεγαλύτερος κοινός παράγοντας είναι και ο δυσκολότερος να εντοπιστεί -ένα διογκούμενο ρεύμα κατά των ελίτ, σε συνδυασμό με μια ανησυχία για την ανισότητα και θυμό για τη διαφθορά, κάτι που είναι ορατό σε χώρες τόσο διαφορετικές μεταξύ τους όπως η Γαλλία, η Βραζιλία, η Κίνα και οι ΗΠΑ. Στην Αμερική και στην Ευρώπη, οι διαμαρτυρίες αυτές συνδέονται συχνά με μια αφήγηση περί εθνικής παρακμής.

Αυτές οι κοινωνικές και οικονομικές ανησυχίες έχουν πολιτικές επιπτώσεις, δημιουργώντας ζήτηση για «ισχυρούς» ηγέτες όπως ο κ. Σι, ο κ. Τραμπ και ο Βλαντιμίρ Πούτιν της Ρωσίας, που υπόσχονται (εντελώς υποκριτικά) να τα βάλουν με τις διεφθαρμένες ελίτ, να αγωνιστούν για τον απλό πολίτη και να δώσουν μάχη για το έθνος.

Η παγκόσμια κατήφεια κάνει το διεθνές πολιτικό σύστημα να νιώθει σαν ένας ασθενής που ακόμα παλεύει να ανακάμψει από μια επιθετική αρρώστια που ξεκίνησε με την κρίση του 2008. Αν δεν υπάρξουν επιπλέον αρνητικά σοκ, η ανάκαμψη θα αρχίσει σταδιακά και τα χειρότερα πολιτικά συμπτώματα μπορεί να αρχίσουν να υποχωρούν. Αλλά ο ασθενής είναι ευάλωτος. Άλλο ένα ισχυρό σοκ, όπως μια μεγάλη τρομοκρατική επίθεση ή μια σοβαρή οικονομική κάμψη, μπορεί να προμηνύουν νέες περιπέτειες.

© The Financial Times Limited 2015. All rights reserved.
FT and Financial Times are trademarks of the Financial Times Ltd.
Not to be redistributed, copied or modified in any way.
Euro2day.gr is solely responsible for providing this translation and the Financial Times Limited does not accept any liability for the accuracy or quality of the translation