Γιατί ο αποπληθωρισμός ταιριάζει στην Ευρώπη

Γιατί να ανησυχούμε για την πτώση των τιμών λιανικής στην ευρωζώνη; Η απάντηση είναι κακώς ανησυχούμε.

Για να λειτουργούν οι αγορές ομαλά, οι τιμές πρέπει να διακυμαίνονται ελεύθερα προς τα πάνω και προς τα κάτω. Τότε λειτουργούν ως σινιάλα, συγκεντρώνοντας τους πόρους εκεί όπου θα χρησιμοποιούνται ώστε να αποδίδουν περισσότερο. Ομως οι συγκριτικές κινήσεις είναι που μετράνε. Τα μεγάλα ρεύματα μπορεί να μετακινούν δύο αντίπαλους στόλους προς τη μια ή την άλλη κατεύθυνση. Αλλά το ζήτημα για τους ναυάρχους είναι το πώς κινείται ο στόλος τους συγκριτικά με τον άλλο.

Οι οικονομολόγοι δείχνουν να το γνωρίζουν καλά αυτό, τουλάχιστον όσο μένουν μέσα στα πανεπιστήμια που είναι το φυσικό τους περιβάλλον. Αν τους βάλεις όμως σε κεντρική τράπεζα, παθαίνουν ψύχωση με την αποτροπή της πτώσης των τιμών. Και τότε μηχανεύονται ευφάνταστες θεωρίες για να δικαιολογήσουν τις νευρώσεις τους. Αν οι τιμές πέφτουν, αλλά οι μισθοί όχι, οι εταιρίες θα πρέπει να απολύσουν εργαζόμενους. Αν οι μισθοί πέφτουν, αλλά το βάρος εξυπηρέτησης του χρέους δεν μειώνεται, όσοι έχουν λεφτά θα μείνουν απένταροι ή τέλος πάντων θα τους μείνουν λιγότερα να δαπανήσουν.

Οι θεωρίες αυτές έχουν ενδιαφέρον. Όμως υπάρχουν και καλύτερες. Χάρη στην κοπιαστική εργασία των ιστορικών οικονομολόγων, μπορούμε να ανιχνεύσουμε τις συνδέσεις ανάμεσα στην ετήσια κατά κεφαλήν ανάπτυξη και στον πληθωρισμό, για 30 χώρες από τις αρχές του 1800.

Όταν οι τιμές έπεφταν, ο αποπληθωρισμός ήταν κατά μέσο όρο 4,4% ετησίως. Όταν οι τιμές ανέβαιναν ο πληθωρισμός είχε μέσο όρο 5,1%. Αλλά, είτε οι τιμές έπεφταν είτε ανέβαιναν, αποδεικνύεται ότι ο μέσος όρος ανάπτυξης (εναρμονισμένος στις μεταβολές του πληθωρισμού και των τιμών) ήταν ακριβώς ίδιος. Σε περιόδους τόσο αποπληθωρισμού όσο και πληθωρισμού, η κατά κεφαλήν οικονομική παραγωγή ήταν 1,6% ετησίως κατά μέσο όρο. Όσον αφορά λοιπόν την ανάπτυξη, τα στατιστικά δύο αιώνων αποδεικνύουν ότι δεν υπάρχει λόγος να προτιμούμε τον πληθωρισμό από τον αποπληθωρισμό.

Η κατάσταση δεν είναι ίδια παντού. Η Ασία έχει αναπτυχθεί πολύ ταχύτερα σε περιόδους πληθωρισμού παρά αποπληθωρισμού. Οι οικονομίες της Βορείου Αμερικής συρρικνώθηκαν κατά το μέσο αποπληθωριστικό έτος. Εκεί, το πιο σοβαρό επεισόδιο αποπληθωρισμού ήταν το Μεγάλο Κραχ, διάστημα με απογοητευτική ανάπτυξη, ιδιαίτερα πονεμένη για τις ΗΠΑ.

Αντιθέτως, στην Ευρώπη έχει σημειωθεί μεγαλύτερη ανάπτυξη σε εποχές αποπληθωρισμού παρά πληθωρισμού. Στο παρελθόν, η Γερμανία έχει απολαύσει ιδιαίτερα καλές αποδόσεις όταν έπεφταν οι τιμές, με ανάπτυξη 2,6% στον αποπληθωρισμό, αλλά μόλις 0,6% στον πληθωρισμό.

Αυτό δεν σημαίνει ότι οι άνθρωποι που ζουν σε εποχές αποπληθωρισμού –ή και σε περιόδους πληθωρισμού, από αυτή την άποψη- έχουν πάντα καλή εμπειρία. Από μακροοικονομική άποψη, πάντως, το μακροπρόθεσμο ιστορικό είναι μικτό.
Υπάρχουν δύο είδη πτώσης τιμών: Η περίπτωση να μειωθεί η ζήτηση, όπου το δανειακό βάρος μεγαλώνει, οι χρεοκοπίες αυξάνονται και οι τιμές των ενεργητικών πέφτουν. Αυτό είναι κακό. Η άλλη περίπτωση είναι να ανέβει η ζήτηση. Αυτό μπορεί να οφείλεται σε τόνωση της παραγωγικής αποδοτικότητας, που είναι καλή εξέλιξη με αύξηση στους πραγματικούς μισθούς και στις τιμές των ενεργητικών. Γι' αυτό είναι σημαντικό να κατανοήσουμε τις πηγές του αποπληθωρισμού. Όμως τις τελευταίες δεκαετίες, ο κανόνας του κεντρικού τραπεζίτη είναι να αποφεύγει τον αποπληθωρισμό με κάθε κόστος, εφαρμόζοντας αν χρειαστεί δραματική νομισματική στήριξη.

Ισως να μην είναι η πιο σωστή πορεία. Στην πρώτη δεκαετία της χιλιετίας, έδειξε να τροφοδοτεί πληθωρισμό στις τιμές των ενεργητικών και να συμβάλλει στη χρηματοοικονομική αστάθεια. Το κραχ που ακολούθησε το 2008 έχει επαναφέρει το φάσμα του αποπληθωρισμού, το μοναδικό που ήθελαν να αποφύγουν οι κεντρικοί τραπεζίτες.

Ο πληθωρισμός υποχωρεί σε όλο τον κόσμο, χάρη εν μέρει στις χαμηλότερες τιμές πετρελαίου. Οι ΗΠΑ μπορεί να ακολουθήσουν την ευρωζώνη στα εδάφη του αποπληθωρισμού. Οι ρυθμιστές δεν πρέπει να πανικοβάλλονται. Η Ελλάδα και η Ισπανία έχουν απολαύσει την ισχυρότερη ανάπτυξη πολλών χρόνων το 2014, οπότε και οι δύο βίωσαν αποπληθωρισμό. Αυτό που έχει μεγαλύτερη σημασία είναι κατά πόσον έχουν καθαρίσει τα επισφαλή δάνεια της κρίσης – και κατά πόσον δημιουργούμε για μία ακόμη φορά νέα επενδυτική φούσκα.

© The Financial Times Limited 2015. All rights reserved.
FT and Financial Times are trademarks of the Financial Times Ltd.
Not to be redistributed, copied or modified in any way.
Euro2day.gr is solely responsible for providing this translation and the Financial Times Limited does not accept any liability for the accuracy or quality of the translation