Οι λαϊκιστές και η επικίνδυνη επίθεση στην παγκοσμιοποίηση

Η διαφορά μεταξύ των αγγλικών όρων globalization (παγκοσμιοποίηση) και globalism (παγκοσμισμός) ίσως δείχνει παράλογη και ασήμαντη, αλλά έχει σημασία.

Η «παγκοσμιοποίηση» είναι μια λέξη που χρησιμοποιούν οικονομολόγοι για να περιγράψουν διεθνείς ροές εμπορίου, επενδύσεων και ανθρώπων. «Παγκοσμισμός» είναι μια λέξη που χρησιμοποιούν δημαγωγοί για να υπονοήσουν ότι η παγκοσμιοποίηση δεν είναι μια διαδικασία αλλά μια ιδεολογία, ένα σατανικό σχέδιο που προωθείται από ένα σκοτεινό πλήθος, τους υπέρμαχους της παγκοσμιοποίησης.

Σε πρόσφατη ομιλία του στον ΟΗΕ ο Ντ. Τραμπ διακήρυξε: «Απορρίπτουμε την ιδέα του παγκοσμισμού και ασπαζόμαστε το δόγμα του πατριωτισμού». Την προηγούμενη εβδομάδα για άλλη μια αφορά αποκήρυξε τους υπέρμαχους της παγκοσμιοποίησης σε προεκλογική εκστρατεία ενώ το πλήθος ζητούσε τη φυλάκιση του Τζορτζ Σόρος, ενός Εβραίου φιλάνθρωπου που θεωρείται η επιτομή του «παγκοσμισμού» από την εθνικιστική δεξιά.

Δεν είναι μόνο η ριζοσπαστική δεξιά που επιτίθεται στην παγκοσμιοποίηση ως ένα σχέδιο των ελίτ. Πολλοί στην αριστερά έχουν επί μακρόν υποστηρίξει ότι το διεθνές σύστημα εμπορίου είναι σχεδιασμένο από τους πλούσιους και πλήττει τους απλούς ανθρώπους.

Αυτή η ιδεολογική επίθεση στην παγκοσμιοποίηση από τα αριστερά και τα δεξιά είναι απλοϊκή και επικίνδυνη. Αγνοεί τα οφέλη που προσέφερε το εμπόριο, όχι μόνο στις ελίτ, αλλά και στους απλούς ανθρώπους ανά τον κόσμο. Υπονοεί ότι η παγκοσμιοποίηση είναι μια συνωμοσία αντί για μια διαδικασία. Και προωθώντας τον εθνικισμό ως το αντίδοτο, απελευθερώνει δυνάμεις που είναι οικονομικά καταστροφικές και πολιτικά επικίνδυνες.

Μεταξύ 1993 και 2015 -στο απόγειο της παγκοσμιοποίησης- το ποσοστό των ανθρώπων που ζούσαν σε συνθήκες ακραίας φτώχειας μειώθηκε σχεδόν κατά το ήμισυ. Το παγκόσμιο εμπόριο βοήθησε να ανεβούν δισεκατομμύρια άνθρωποι στην παγκόσμια μεσαία τάξη και μετέτρεψε χώρες που πλήττονταν από τη φτώχεια σε πλούσια έθνη (η Βόρεια Κορέα, από την άλλη, απήλαυσε όλα τα οφέλη της απόλυτης απομόνωσης από τις διεθνείς αγορές).

Ο Ντ. Τραμπ και οι ακόλουθοί του υποστηρίζουν ότι η ευημερία της Ασίας ήρθε σε βάρος της μεσαίας τάξης της Δύσης. Ωστόσο, ο τρόπος ζωής στη Δύση τώρα εξαρτάται σε σημαντικό βαθμό από τη ροή φθηνών αγαθών από τον υπόλοιπο κόσμο.

Ένα iPhone που θα παραγόταν εξ ολοκλήρου στις ΗΠΑ, θα κόστιζε περίπου 2.000 δολάρια στα καταστήματα ή το διπλάσιο της σημερινής τιμής του. Ο ανταγωνισμός από το φθηνό εργατικό δυναμικό σε Ασία και Λατινική Αμερική έχει πράγματι συμβάλει στη στασιμότητα των πραγματικών μισθών στις ΗΠΑ. Αντί όμως η σημερινή προεδρία να το αντιμετωπίσει μέσω των κρατικών πολιτικών, αύξησε την ανισότητα μέσω της φθίνουσας φορολογίας.

Ο Τραμπ και οι ομοϊδεάτες του στην Ευρώπη συντηρούν τον μύθο ότι κακοί υπέρμαχοι της παγκοσμιοποίησης, όπως ο κος Σόρος, ενθαρρύνουν και χρηματοδοτούν την παράνομη μετανάστευση. Με αυτό τον τρόπο ενθαρρύνουν τις παρανοϊκές φαντασιώσεις που οδηγούν σε επιθέσεις όπως η μαζική δολοφονία στη Συναγωγή στο Πίτσμπουργκ αυτό το σαββατοκύριακο. Για πολλούς αντι-σημιτιστές, οι οπαδοί της παγκοσμιοποίησης έχουν γίνει συνώνυμο των Εβραίων. Δεν χρειάζεται να τονιστεί, αλλά είναι παράλογο να υπονοείται ότι οι οπαδοί της παγκοσμιοποίησης προκάλεσαν τη βία στη Συρία ή την Ονδούρα, απ’ όπου φεύγουν οι πρόσφυγες.

Οι επικριτές της παγκοσμιοποίησης έχουν κάθε δικαίωμα να ξεκινήσουν μια συζήτηση για τη μετανάστευση, το εμπόριο ή τις επενδύσεις. Οι «λύσεις», όμως, είναι συχνά κακοσχεδιασμένες και δημιουργούν τον κίνδυνο να χειροτερέψουν τις οικονομικές συνθήκες των ανθρώπων που παριστάνουν ότι βοηθούν.

Το Brexit είναι δυστυχώς ένα εξαιρετικό παράδειγμα. Τα παράπονα των υπέρμαχων της εξόδου για την ΕΕ θυμίζουν πολλά από τα παράπονα του Τραμπ για την παγκοσμιοποίηση. Η «Ευρώπη» κατηγορείται για ανεξέλεγκτη μετανάστευση, διεθνή γραφειοκρατία και ελιτισμό. Αγνοούν το εύρος στο οποίο η ευρωπαϊκή νομοθεσία είναι συχνά ένα πλέγμα πρακτικών λύσεων σε διασυνοριακά θέματα, όπως η ελεύθερη ροή αγαθών και η εγκαθίδρυση κοινών εμπορικών προδιαγραφών. Η επίθεση σε αυτές τις λύσεις είναι σαν να διαλύουμε τα υδραυλικά ενός σπιτιού. Αν δεν έχεις απόλυτα ξεκάθαρο σχέδιο του τι κάνεις (και κανείς δεν κατηγόρησε τους υπέρμαχους του Brexit γι’ αυτό), απλά δημιουργείς ένα φριχτό μπάχαλο.

Αυτό που συμβαίνει στη Μεγάλη Βρετανία είναι μια μικρογραφία του τι θα μπορούσε να συμβεί στον υπόλοιπο κόσμο, αν και όταν μια εμπνευσμένη από τον Τραμπ επίθεση στο διεθνές εμπόριο και στις διεθνείς εφοδιαστικές αλυσίδες αποκτήσει δύναμη. Οι δασμοί που επέβαλε σε αγαθά από την Κίνα και άλλες χώρες θα αυξήσουν το κόστος ζωής των Αμερικανών. Εν τω μεταξύ, φόβοι για έναν παγκόσμιο εμπορικό πόλεμο ήδη βαρύνουν πολύ στις χρηματιστηριακές αγορές.

Οι μεγαλύτεροι κίνδυνοι, ωστόσο, δεν είναι οικονομικοί αλλά πολιτικοί. Αποκηρύσσοντας επανειλημμένα τους υπέρμαχους της παγκοσμιοποίησης, ο κος Τραμπ καλλιεργεί την ιδέα ότι οι ΗΠΑ αντιμετωπίζουν έναν αντιπατριωτικό εχθρό στο εσωτερικό. Αυτό, με τη σειρά του, τροφοδοτεί τις θεωρίες συνωμοσίας που μετατρέπονται σε βία στο αμερικανικό έδαφος.

Οι πολιτικοί κίνδυνοι είναι και διεθνείς. Η αύξηση των οικονομικών εντάσεων μεταξύ ΗΠΑ και Κίνας συγχωνεύονται με αύξηση των στρατιωτικών εντάσεων για θέματα όπως η Ταϊβάν και η Θάλασσα της Νότιας Κίνας. Αμφότερες Ουάσιγκτον και Πεκίνο χρησιμοποιούν αυξανόμενα συγκρουσιακή γλώσσα αντί μιας συνεργατικής.

Όλα αυτά είναι μια υπενθύμιση της αντίδρασης κατά της παγκοσμιοποίησης τη δεκαετία του 1930, μια διαδικασία που καταγράφηκε από τον Harold James, ιστορικό του Πρίνστον, στο «Το τέλος της Παγκοσμιοποίησης». Ο κος James έδειξε πως το κύμα προστατευτισμού της δεκαετίας του 1930 κινήθηκε χέρι χέρι με την άνοδο ριζοσπαστικών ιδεών και την πορεία προς τον Πόλεμο. Πιστεύει ότι είναι «υψηλά πιθανό» η σημερινή «απο-παγκοσμιοποίηση» να καταλήγει επίσης σε πόλεμο.

Οι υπέρμαχοι της παγκοσμιοποίησης και οι χρηματοδότες τους έχουν αναμφίβολα τα ελαττώματά τους. Τουλάχιστον, όμως, το ένστικτό τους βλέπει τους ξένους ως πελάτες αντί για εχθρούς.

© The Financial Times Limited 2018. All rights reserved.
FT and Financial Times are trademarks of the Financial Times Ltd.
Not to be redistributed, copied or modified in any way.
Euro2day.gr is solely responsible for providing this translation and the Financial Times Limited does not accept any liability for the accuracy or quality of the translation