Ποιος συγκρούεται με ποιον στη Συρία, γιατί φούντωσαν οι μάχες

Τα τελευταία τρία χρόνια, η Συρία είχε εγκλωβιστεί σε ένα εύθραυστο αδιέξοδο, κατακερματισμένη και κατεστραμμένη μετά από περισσότερο από μια δεκαετία εμφυλίου πολέμου, αλλά με τις πρώτες γραμμές «παγωμένες» και τις χειρότερες μάχες φαινομενικά να έχουν τελειώσει.

Το καθεστώς του Προέδρου Μπασάρ αλ Άσαντ είχε κερδίσει μια Πύρρειο Νίκη, αφού κατέπνιξε βάναυσα την εξέγερση με τη στρατιωτική υποστήριξη της Ρωσίας, του Ιράν και των μαχητών που υποστηρίζονται από την Τεχεράνη. Είχε ανακτήσει τον έλεγχο του μεγαλύτερου μέρους της κατεστραμμένης από τον πόλεμο χώρας, ενώ τα απομεινάρια της ένοπλης εξέγερσης απωθήθηκαν σε θύλακες στα βόρεια και βορειοδυτικά, επιζώντας υπό την προστασία της Τουρκίας.

Αλλά αυτή την εβδομάδα, αυτό το εύθραυστο αδιέξοδο διαλύθηκε, καθώς οι αντάρτες υπό την ηγεσία της ισλαμιστικής οργάνωσης Hayat Tahrir al-Sham (HTS) ξεκίνησαν από το προπύργιό τους στην επαρχία Ιντλίμπ και εξαπέλυσαν μια αστραπιαία επιδρομή στα βόρεια κατά των δυνάμεων του καθεστώτος, εισβάλλοντας στο Χαλέπι, τη δεύτερη μεγαλύτερη πόλη της Συρίας. Μέχρι το Σάββατο, πλησίαζαν στη Χάμα, στα νότια.

Η επίθεση υπογράμμισε πόσο εύθραυστο είναι το καθεστώς του προέδρου Μπασάρ αλ-Άσαντ και την εξάρτησή του από ξένες δυνάμεις, 13 χρόνια μετά τη μετατροπή μιας μαζικής λαϊκής εξέγερσης σε εμφύλια σύγκρουση.

Ανέδειξε επίσης την αδυναμία του συριακού στρατού αλλά και τις στρατιωτικές δυνατότητες της HTS. Οι μαχητές της ξεκίνησαν την επίθεσή τους την Τετάρτη και πόζαραν για φωτογραφίες μπροστά από την ακρόπολη του Χαλεπίου στην καρδιά της πόλης των περίπου 2 εκατομμυρίων κατοίκων την Παρασκευή, καθώς οι στρατιώτες του καθεστώτος διαλύθηκαν.

Η HTS είναι η πιο ισχυρή από τις υπόλοιπες φατρίες των ανταρτών, παρακλάδι της al-Nusra, μιας τζιχαντιστικής δύναμης που εμφανίστηκε στο χάος του πολέμου της Συρίας ως θυγατρική της Αλ Κάιντα.

Επικεφαλής της είναι ο Αμπου Μοχάμαντ αλ Τζολάνι, ο οποίος κάποτε πολέμησε για το ISIS στο Ιράκ. Χαρακτηρίστηκε τρομοκράτης από τις ΗΠΑ πριν από μια δεκαετία και είναι επικηρυγμένος για 10 εκατομμύρια δολάρια.

Η ομάδα του ελέγχει την Ιντλίμπ, η οποία φιλοξενεί από 3 έως 4 εκατομμύρια άτομα, τα τελευταία έξι χρόνια, το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού κατέφυγε στην περιοχή για να γλιτώσει από το καθεστώς Άσαντ.

Ο Τζολάνι αποκήρυξε τους δεσμούς του με την Αλ Κάιντα το 2016 και τα τελευταία χρόνια προσπάθησε να παρουσιάσει το HTS ως ένα πιο μετριοπαθές ισλαμιστικό κίνημα, ενώ εδραίωνε την κυριαρχία της ομάδας στην Ιντλίμπ. Επίσης, ενίσχυσε τη στρατιωτική δύναμη της ομάδας - φέρεται να έχει χρησιμοποιήσει drones στην επίθεση αυτής της εβδομάδας - ενώ είναι ξεκάθαρος για τις φιλοδοξίες του, είπε ο Μαλίκ αλ Αμπντεχ, ένας Σύρος αναλυτής.

Ο Αμπντεχ σημείωσε ότι τον Οκτώβριο, καθώς ο Τζολάνι σχεδίαζε την επίθεση, το HTS επικοινωνούσε με άλλες φατρίες ανταρτών στο βορρά που αποτελούν μέρος του υποστηριζόμενου από την Τουρκία Συριακού Εθνικού Στρατού, λέγοντας ότι τοποθετούσε τον εαυτό του ως τον «Πορθητή του Χαλεπίου».

Εκτιμάται ότι η HTS έχει έως και 30.000 μαχητές. Οι τάξεις της είναι γεμάτες με βετεράνους του πολέμου και μαχητές με θρησκευτικά κίνητρα που λαμβάνουν υψηλότερους μισθούς από τους μαχητές που υποστηρίζονται από την Τουρκία.

Ο Αμπντεχ πρόσθεσε ότι η ισλαμιστική ομάδα θεωρεί τον εαυτό της ως το συριακό σουνιτικό μουσουλμανικό ισοδύναμο με τη Χεζμπολάχ, το λιβανέζικο σιιτικό κίνημα.

«Ο Τζολάνι θέλει να παίξει τον ρόλο του [πρώην ηγέτη της Χεζμπολάχ] Χασάν Νασράλα για τους Σουνίτες», είπε ο Αμπντεχ. «Με τον Τζολάνι έχει να κάνει λιγότερο με την ιδεολογία και περισσότερο με την εξουσία. Θέλει να κάνει ό,τι χρειάζεται για να πάρει την εξουσία στη Συρία και ποτέ δεν έκρυψε το γεγονός ότι θέλει να κατακτήσει τη Δαμασκό».

Οι μαχητές της Χεζμπολάχ κατά τη διάρκεια της 14μηνης σύγκρουσής της με το Ισραήλ μπορεί να δημιούργησαν την ευκαιρία στον Τζολάνι να κάνει την κίνησή του. Μαζί με τη Ρωσία και το Ιράν, η Χεζμπολάχ και άλλοι σιίτες μαχητές που υποστηρίζονται από το Ιράν ήταν ζωτικής σημασίας για την ικανότητα του Άσαντ να καταστείλει την εξέγερση.

Από την επίθεση της Χαμάς στις 7 Οκτωβρίου 2023, το Ισραήλ έχει επιφέρει στη Χεζμπολάχ μια σειρά από καταστροφικά χτυπήματα στον Λίβανο, συμπεριλαμβανομένης της δολοφονίας του Νασράλα, και επανειλημμένα έπληξε ιρανικούς και στρατιωτικούς στόχους στη Συρία, ενώ προειδοποίησε τον Άσαντ ότι πρέπει να διαλέξει πλευρά.

Η HTS ξεκίνησε την επίθεσή του λίγες ώρες μετά την έναρξη ισχύος της κατάπαυσης του πυρός με τη μεσολάβηση των ΗΠΑ για τον τερματισμό της σύγκρουσης στον Λίβανο μεταξύ του Ισραήλ και της Χεζμπολάχ.

Ο Τσαρλς Λίστερ του Ινστιτούτου Μέσης Ανατολής είπε ότι η HTS είχε περάσει τα τελευταία τέσσερα χρόνια εκπαιδεύοντας εντατικά τις δυνάμεις της. Πρόσθεσε ότι είχαν «πολύ καλύτερες γραμμές διοίκησης και ελέγχου, μονάδες drone, νυχτερινές δυνάμεις και άλλα είδη ειδικών δυνάμεων» και είχαν αναπτύξει την ικανότητα κατασκευής όπλων. Ο Λίστερ είπε ότι οι αντάρτες μπόρεσαν να φέρουν «τις γραμμές ελέγχου» εκεί που βρίσκονταν πριν από έξι χρόνια.

Οι αναλυτές λένε ότι η HTS συντονίζεται με τους υποστηριζόμενους από τους Τούρκους αντάρτες του Συριακού Εθνικού Στρατού, αλλά οι τελευταίοι δεν έχουν ακόμη αναπτυχθεί πλήρως στα πεδία των μαχών.

Το SNA εκτιμάται ότι έχει περίπου 40.000 μαχητές, αλλά αποτελείται από ανόμοιες φατρίες που εδρεύουν σε θύλακες στη βόρεια Συρία, στην πραγματικότητα ελέγχονται από την Τουρκία καθώς το αραβικό κράτος έχει κατακερματιστεί σε ένα συνονθύλευμα φέουδων.

Ο κύριος στόχος της Άγκυρας στη Συρία ήταν να απωθήσει από τη συνοριακή περιοχή Κούρδους μαχητές τους οποίους θεωρεί προέκταση του Εργατικού Κόμματος του Κουρδιστάν (PKK). Περιλαμβάνονται δυνάμεις που κυριαρχούν οι Κούρδοι, οι οποίες υποστηρίζονται από τις ΗΠΑ στον αγώνα κατά του Ισλαμικού Κράτους και ελέγχουν περιοχές της βορειοανατολικής Συρίας.

Οι δεσμοί της Τουρκίας με την HTS, η οποία επίσης χαρακτηρίζει τρομοκρατική οργάνωση, είναι περίπλοκοι. Λειτουργεί ως ο απόλυτος προστάτης της Ιντλίμπ από επιθέσεις μεγάλης κλίμακας από τις δυνάμεις του καθεστώτος και τους Ρώσους υποστηρικτές τους, ενώ η Άγκυρα ελέγχει επίσης τα σύνορα προς την επαρχία, μέσω της οποίας η HTS εξαρτάται για το εμπόριο και τους φόρους. Ωστόσο, η ισλαμιστική ομάδα έχει επίσης συγκρουστεί στο παρελθόν με τους υποστηριζόμενους από τους Τούρκους αντάρτες.

Αν και η Τουρκία μπορεί να μην έχει εγκρίνει εκ των προτέρων την επίθεση της HTS, θα μπορούσε να λειτουργήσει προς όφελος της Άγκυρας, εάν επιδιώξει να εκμεταλλευτεί το χάος για να απωθήσει τους Κούρδους μαχητές, λένε οι αναλυτές.

«Η Τουρκία είναι ο μεγάλος προστάτης της Ιντλίμπ και ένας πολύ σημαντικός υποστηρικτής της, την οποία η ο HTS δεν έχει την πολυτέλεια να αγνοήσει. Αλλά είναι μια άβολη σχέση, υπάρχουν σκαμπανεβάσματα», είπε ο Ντ. Χαλιφά της Crisis Group. «Αλλά δεν τη βλέπει ως ισλαμιστική απειλή. Αντίθετα, αυτός είναι ένας χρήσιμος συνομιλητής, χρήσιμος για να κρατήσει [Σύριους] πρόσφυγες στην άλλη πλευρά των συνόρων και να κυνηγά τις ομάδες τζιχαντιστών».

Ο Χαίντ Χαίντ, ένας Σύρος αναλυτής στο Chatham House, είπε ότι δεν είναι ακόμη σαφές εάν η αλλαγή της επωνυμίας της ομάδας σημαίνει ότι άφησε τις τις τζιχαντιστικές της ρίζες.

«Αν κοιτάξετε τον λόγο τους, προσπαθούν να δείξουν ότι έχουν αλλάξει τρόπους. Αλλά υπάρχουν πολλά ζητήματα που σχετίζονται με τον τρόπο που κυβερνούν τις περιοχές που ελέγχουν, είναι μια συγκεντρωτική δομή», είπε ο Χαίντ. «Η πραγματική δοκιμασία θα είναι όταν γίνουν διαπραγματεύσεις για να δούμε αν εννοούν αυτό που λένε... Λένε ότι θέλουν να γίνουν πολιτικοί παίκτες, ότι είναι έτοιμοι να εμπλακούν. Αλλά κανείς δεν έχει ασχοληθεί επίσημα μαζί τους για να ελέγξει αν αυτοί οι ισχυρισμοί είναι αληθινοί ή όχι».

Η Ιντλίμπ διοικείται από την υπό την ηγεσία των πολιτών «Συριακή Κυβέρνηση Σωτηρίας», υπό τον έλεγχο της HTS. Η Εξεταστική Επιτροπή του ΟΗΕ για τη Συρία ανέφερε σε έκθεσή της τον Σεπτέμβριο ότι είχε τεκμηριώσει «βασανιστήρια και εκτελέσεις κρατουμένων» που κρατούσε η HTS στα βορειοδυτικά της χώρας.

Η Νατάσα Χαλ, ανώτερη συνεργάτης στο Πρόγραμμα Μέσης Ανατολής στο Κέντρο Στρατηγικών και Διεθνών Σπουδών, είπε ότι το HTS ήταν «με διαφορά η πιο ισχυρή, πειθαρχημένη και οικονομικά ανεξάρτητη [αντιπολιτευόμενη] ομάδα».

«Έχουν πολύ σταθερό έλεγχο σε διάφορους οικονομικούς τομείς εντός της Ιντλίμπ και κυβέρνησαν με σιδερένια γροθιά – προσπαθώντας να απαλλαγούν από κάθε είδους διαφωνία», είπε.

Αφού ο Άσαντ άρχισε να αντιστρέφει το ρεύμα στον εμφύλιο πόλεμο με την υποστήριξη της Ρωσίας και του Ιράν, συμπεριλαμβανομένης της πολιορκίας και του βομβαρδισμού του Χαλεπίου το 2016, πολλοί αντάρτες και οι υποστηρικτές τους είτε κατέφυγαν στην Ιντλίμπ, είτε εκκενώθηκαν στην επαρχία από το καθεστώς ως μέρος τοπικών συμφωνιών κατάπαυσης του πυρός.

Ο Χάιντ είπε ότι ήταν δύσκολο να μετρηθεί η έκταση της υποστήριξης του HTS επειδή τις περισσότερες φορές οι Σύροι «επιλέγουν μεταξύ κακού και χειρότερου».

«Πολλοί άνθρωποι μπορεί να μην είναι ευχαριστημένοι με την HTS σε αυτές τις περιοχές, αλλά θα είναι κάπως ικανοποιημένοι με την παραμονή της εάν η εναλλακτική είναι το καθεστώς Άσαντ», είπε.

© The Financial Times Limited 2024. All rights reserved.
FT and Financial Times are trademarks of the Financial Times Ltd.
Not to be redistributed, copied or modified in any way.
Euro2day.gr is solely responsible for providing this translation and the Financial Times Limited does not accept any liability for the accuracy or quality of the translation