Ο Σι, ο Πούτιν και τα όρια της ρωσοκινεζικής φιλίας

Στις 4 Φεβρουαρίου του τρέχοντος έτους -τρεις εβδομάδες πριν τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία-, ο Βλαντιμίρ Πούτιν συναντήθηκε με τον Σι Τζινπίνγκ στο Πεκίνο. Κοινή ανακοίνωση που εξέδωσαν οι δύο ηγέτες διαμήνυε ότι η φιλία μεταξύ της Ρωσίας και της Κίνας «δεν έχει όρια».

Επτά μήνες αργότερα, ο Σι μπορεί να έχει μετανιώσει για αυτά τα λόγια. Σε δηλώσεις που έκανε πριν από τη συνάντηση του Συμβουλίου Συνεργασίας της Σαγκάης στο Ουζμπεκιστάν, ο Πούτιν υποσχέθηκε να λάβει υπόψη «τα ερωτήματα και τις ανησυχίες» που έχει η Κίνα για τον ουκρανικό πόλεμο.

Ούτε ο Πούτιν ούτε ο Σι επέλεξαν να επεξηγήσουν δημόσια αυτές τις ανησυχίες. Αλλά δεν είναι δύσκολο να υποθέσει κανείς. Ο πόλεμος έχει αποδυναμώσει τη Ρωσία, αποσταθεροποιήσει την Ευρασία και ενισχύσει τη δυτική συμμαχία. Τίποτα από τα παραπάνω δεν φαίνεται καλό από την πλευρά του Πεκίνου.

Η ανακοίνωση της 4ης Φεβρουαρίου καθιστούσε σαφές ότι τα θεμέλια της ρωσο-κινεζικής φιλίας εδράζονται στην αντιπαλότητα απέναντι στην αμερικανική παγκόσμια ηγεμονία. Μια γρήγορη νίκη της Ρωσίας στην Ουκρανία -λίγους μόλις μήνες μετά τη χαοτική αποχώρηση των ΗΠΑ από το Αφγανιστάν- θα επέφερε ένα ακόμα σοβαρό πλήγμα στο πρεστίζ και στην ισχύ των ΗΠΑ. Αυτό θα ήταν και προς το συμφέρον του Πεκίνου∙ και μπορεί ακόμα και να προλείανε το έδαφος για μια κινεζική επίθεση στην Ταϊβάν.

Στον αντίποδα, μια παρατεταμένη σύγκρουση στην Ουκρανία -και η προοπτική ρωσικής ήττας- αποτελεί ένα σοβαρό στρατηγικό πισωγύρισμα για την Κίνα. Όπως υποστηρίζει ο Νάιτζελ Γκουλντ-Ντέιβις του Διεθνούς Ινστιτούτου Στρατηγικών Σπουδών, «Η Κίνα έχει άφθονους λόγους για να είναι δυσαρεστημένη».

Ο πιο προφανής είναι ότι η Ρωσία είναι ο πιο σημαντικός διεθνής εταίρος της Κίνας. Οι δύο χώρες δεν είναι επισήμως σύμμαχοι. Αλλά στηρίζουν η μία την άλλη στα διεθνή φόρα και διοργανώνουν κοινά στρατιωτικά γυμνάσια. Η πρώτη επίσκεψη που πραγματοποίησε ο Σι στο εξωτερικό αφότου έγινε πρόεδρος ήταν στη Μόσχα. Ο Σι έχει αποκαλέσει τον Πούτιν τον «καλύτερο φίλο» του. Αλλά πλέον ο κολλητός του φαίνεται να τα έχει κάνει μαντάρα. Και η φιλία της Κίνας με τη Ρωσία δεν μοιάζει με προνόμιο αλλά με πρόβλημα.

Εκτός από την αποδυνάμωση του πιο σημαντικού συμμάχου της Κίνας, ο πόλεμος στην Ουκρανία δρομολόγησε μια αναγέννηση της δυτικής συμμαχίας. Η αμερικανική ηγεσία μοιάζει και πάλι αποφασιστική και αποτελεσματική. Τα αμερικανικά όπλα βοήθησαν να αλλάξει ο ρους της μάχης. Νέες χώρες ετοιμάζονται να μπουν στο ΝΑΤΟ. Τα κινεζικά κρατικά μέσα ενημέρωσης λατρεύουν να τονίζουν τη μη αναστρέψιμη παρακμή της Δύσης. Αλλά, ξαφνικά, η δυτική συμμαχία μοιάζει εξόχως ακμαία.  

Το Πεκίνο μπορεί τουλάχιστον να βρει παρηγοριά στο γεγονός ότι ο «παγκόσμιος Νότος» φάνηκε να κρατά ουδέτερη στάση -και ορισμένες φορές να τάσσεται σιωπηρά υπέρ της Ρωσίας σε αυτή τη σύγκρουση. Τούτο έχει σημασία επειδή η μάχη για την αφοσίωση των χωρών της Αφρικής, της Ασίας και της Νότιας και Κεντρικής Αμερικής αποτελεί βασικό στοιχείο της αντιπαλότητας της Κίνας με τις ΗΠΑ.

Αλλά το κλίμα στον παγκόσμιο Νότο αλλάζει. Στη σύνοδο στη Σαμαρκάνδη, ο Ναρέντρα Μόντι, ο Ινδός πρωθυπουργός, επέπληξε δημόσια τον Πούτιν, λέγοντάς του «ότι τώρα δεν είναι εποχή για πόλεμο». Ο Ρώσος πρόεδρος αρκέστηκε να υποσχεθεί ότι: «Θα κάνουμε ό,τι μπορούμε για να το σταματήσουμε αυτό το συντομότερο δυνατό». Στη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ την περασμένη εβδομάδα, η Ινδία συστρατεύτηκε με 100 ακόμα χώρες που ψήφισαν να επιτραπεί στον Βολοντίμιρ Ζελένσκι, τον πρόεδρο της Ουκρανίας, να δώσει διαδικτυακό διάγγελμα. Μόλις έξι χώρες εκτός από τη Ρωσία αντιτάχθηκαν στην ομιλία. Η Κίνα απείχε.

Εντός και εκτός Κίνας, ο Σι αρέσκεται να τονίζει την επιθυμία του για σταθερότητα. Αλλά ο πόλεμος έχει προκαλέσει αστάθεια σε ολόκληρη την Ευρασία. Το Αζερμπαϊτζάν επιτέθηκε στην Αρμενία, που είναι σύμμαχος της Ρωσίας. Συγκρούσεις ξέσπασαν και μεταξύ του Κιργιστάν και του Τατζικιστάν.

Μια σοβαρά αποδυναμωμένη και ταπεινωμένη Ρωσία είναι ήδη ένας πολύ λιγότερο χρήσιμος σύμμαχος για την Κίνα. Και οι επιπτώσεις του πολέμου είναι ακόμα υπό εξέλιξη. Ο απόλυτος εφιάλτης για το Πεκίνο θα ήταν η πτώση του Πούτιν και η αντικατάστασή του από μια φιλοδυτική κυβέρνηση -το οποίο δεν είναι ιδιαίτερα πιθανό αλλά δεν είναι αδύνατο.

Φυσικά, μια αποδυναμωμένη Ρωσία θα έχει και κάποια οφέλη για την Κίνα. Η Μόσχα είναι πλέον ολοένα και πιο εξαρτημένη οικονομικά από το Πεκίνο. Ο Πούτιν έκανε πρόσφατα ένα πικρόχολο σχόλιο για το πόσο σκληρή είναι η Κίνα στις οικονομικές διαπραγματεύσεις.

Κάποιοι αναλυτές στην Ουάσιγκτον πηγαίνουν ακόμα πιο πέρα, υποστηρίζοντας ότι ο ουκρανικός πόλεμος θα οδηγήσει τη Μόσχα μόνιμα στα χέρια του Πεκίνου, ενώ θα εμποδίσει τις ΗΠΑ να επικεντρωθούν αποκλειστικά στην αντιμετώπιση της Κίνας. Αυτή η σχολή σκέψης υποστηρίζει ότι μια στιγμή ορόσημο στον Ψυχρό Πόλεμο ήταν το άνοιγμα των Νίξον και Κίσινγκερ στην Κίνα το 1971. Τώρα, φοβούνται, συμβαίνει το αντίθετο και η σχέση Κίνας-Ρωσίας ενισχύεται.

Αλλά αυτό το επιχείρημα αντιμετωπίζει τις μεγάλες δυνάμεις ως πιόνια δίχως αξίες σε μια γεωπολιτική σκακιέρα.  Η αλήθεια είναι ότι η Ρωσία και η Κίνα έχουν σχηματίσει μια άτυπη συμμαχία, επειδή οι αντιλήψεις τους για τον κόσμο έχουν πολλά κοινά. Είναι απίθανο κάποια από τις δύο να κάνει στροφή και να αποφασίσει να συμμαχήσει με τις ΗΠΑ. Οι ΗΠΑ είναι το πρόβλημα το οποίο προσπαθούν να λύσουν.

Ο άξονας Ρωσίας-Κίνας που αποκαλύφθηκε στις 4 Φεβρουαρίου ήταν σε μεγάλο βαθμό και μια προσωπική υπόθεση μεταξύ δύο αυταρχικών ηγετών. Ο Σι και ο Πούτιν είναι ολοφάνερο ότι συμπαθούν ο ένας τον άλλον και βλέπουν και οι δύο τον εαυτό τους ως ενσάρκωση του έθνους τους. Είναι, με τα λόγια του Αλεξάντερ Γκαμπούεφ του Κέντρου Κάρνεγκι της Μόσχας, «ο τσάρος και ο αυτοκράτορας».

Αλλά με τον Πούτιν να μοιάζει πλέον περισσότερο με τον Νικόλαο τον Β’ παρά με τον Πέτρο τον Μεγάλο, ο Σι πρέπει να έχει μετανιώσει τον σφιχτό εναγκαλισμό με τον Ρώσο ομόλογό του.

© The Financial Times Limited 2022. All rights reserved.
FT and Financial Times are trademarks of the Financial Times Ltd.
Not to be redistributed, copied or modified in any way.
Euro2day.gr is solely responsible for providing this translation and the Financial Times Limited does not accept any liability for the accuracy or quality of the translation