Οι τέσσερις υποψηφιότητες για αντικατάσταση του δολαρίου

Στο τέλος Ιανουαρίου, η Ρωσία κατείχε αποθέματα ξένου συναλλάγματος αξίας 469 δισ. δολαρίων. Αυτό το απόθεμα ήταν γέννημα της σύνεσης που διδάχθηκε η χώρα από την χρεοκοπία της το 1998 και, όπως ήλπιζε ο Vladimir Putin, επίσης μια εγγύηση της χρηματοοικονομικής της ανεξαρτησίας.

Αλλά, καθώς ξεκίνησε η «ειδική στρατιωτική επιχείρηση» του στην Ουκρανία, έμαθε πως πάνω από το ήμισυ των αποθεματικών του «πάγωσαν». Τα νομίσματα των εχθρών του σταμάτησαν να είναι χρήματα που μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν. Αυτή η ενέργεια δεν είναι σημαντική μόνο για τη Ρωσία. Μια στοχευμένη απονομισματοποίηση των πιο παγκοσμιοποιημένων νομισμάτων έχει μεγάλες επιπτώσεις.

Το χρήμα είναι ένα δημόσιο αγαθό. Ένα παγκόσμιο νόμισμα -ένα νόμισμα στο οποίο βασίζεται ο κόσμος για τις διασυνοριακές συναλλαγές του και τις επενδυτικές του αποφάσεις- είναι ένα παγκόσμιο δημόσιο αγαθό. Αλλά οι πάροχοι αυτού του δημόσιου αγαθού είναι εθνικές κυβερνήσεις. Αυτό ίσχυε ακόμα και με τον παλιό κανόνα του χρυσού. Στη δική μας εποχή, του παραστατικού (δημιουργημένου από το κράτος) χρήματος, από το 1971 αυτό ισχύει ακόμα περισσότερο.

Το γ’ τρίμηνο του 2021, το 59% των παγκόσμιων αποθεματικών ξένου συναλλάγματος ήταν σε δολάρια, άλλο ένα 20% ήταν σε ευρώ, το 6% σε γεν και το 5% σε στερλίνα. Το κινεζικό ρένμινμπι αντιστοιχούσε σε λιγότερο από το 3% των παγκόσμιων αποθεματικών. Σήμερα, τα παγκόσμια νομίσματα εκδίδονται από τις ΗΠΑ και τους συμμάχους τους, συμπεριλαμβανομένων των μικρών.

Δεν πρόκειται για το αποτέλεσμα κάποιας συνωμοσίας. Τα χρήσιμα χρήματα είναι αυτά των ανοικτών οικονομιών με χρηματαγορές που έχουν ρευστότητα, νομισματική σταθερότητα και κράτος δικαίου. Ωστόσο, η μετατροπή των νομισμάτων αυτών και του χρηματοπιστωτικού συστήματος που τα χειρίζεται σε «όπλα» υπονομεύει τις ιδιότητες αυτές για οποιονδήποτε κάτοχο φοβάται ότι θα βρεθεί στο στόχαστρο. Οι κυρώσεις κατά της κεντρικής τράπεζας της Ρωσίας είναι ένα σοκ. Οι κυβερνήσεις διερωτούνται ποιος θα είναι ο επόμενος και τι σημαίνει αυτό για την εθνική τους κυριαρχία.

Μπορεί κανείς να φέρει αντιρρήσεις στις ενέργειες της Δύσης για στενά οικονομικούς λόγους: η μετατροπή των νομισμάτων σε «όπλα» θα κατακερματίσει την παγκόσμια οικονομία και θα την καταστήσει λιγότερο αποτελεσματική. Αυτό, μπορεί να απαντήσει κάποιος, είναι αλήθεια, αλλά είναι άσχετο σε έναν κόσμο σοβαρών διεθνών εντάσεων. Ναι, είναι μια ακόμα πηγή αποπαγκοσμιοποίησης, αλλά πολλοί θα διερωτηθούν «ε, και;».

Μια πιο ανησυχητική αντίρρηση για τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής της Δύσης είναι πως η χρήση αυτών των «όπλων» μπορεί να τα βλάψει. Δεν θα σπεύσει ο υπόλοιπος κόσμος να βρει τρόπους συναλλαγών και αποθήκευσης αξίας που θα παρακάμπτουν τα νομίσματα και τις χρηματαγορές των ΗΠΑ και των συμμάχων τους; Αυτό δεν προσπαθεί να κάνει η Κίνα αυτή τη στιγμή;

Αυτό προσπαθεί να κάνει. Επί της αρχής, θα μπορούσε κανείς να φανταστεί τέσσερις αντικαταστάτες για τα σημερινά παγκοσμιοποιημένα εθνικά νομίσματα: τα ιδιωτικά νομίσματα (όπως το bitcoin), τα εμπορεύματα (όπως ο χρυσός), ένα παγκόσμιο παραστατικό νόμισμα (όπως τα ειδικά τραβηχτικά δικαιώματα του ΔΝΤ) ή ένα άλλο εθνικό νόμισμα, προφανέστατα αυτό της Κίνας.

Το πρώτο είναι αδιανόητο: η χρηματιστηριακή αξία όλων των κρυπτονομισμάτων ανέρχεται αυτή τη στιγμή στα 2 τρισ. δολάρια, μόλις 16% των παγκόσμιων αποθεμάτων ξένου συναλλάγματος, ενώ οι απ’ ευθείας συναλλαγές με κρυπτονομίσματα είναι απίθανα άβολη. Ο χρυσός μπορεί να είναι ένα αποθετικό περιουσιακό στοιχείο, αλλά είναι άχρηστο για τις συναλλαγές. Επίσης, δεν υπάρχει πιθανότητα να συμφωνήσουμε σε ένα παγκόσμιο νόμισμα επαρκούς βάρους για να αντικαταστήσει τα αποθέματα, πόσω μάλλον να αποτελέσει ένα παγκόσμιο «όχημα» συναλλαγών.

Έτσι μένει ένα άλλο εθνικό νόμισμα. Ένα εξαιρετικό πρόσφατο φυλλάδιο του Graham Allison και των συνεργατών του στο Harvard για τη «Μεγάλη Οικονομική Αντιπαλότητα» συμπεραίνει πως η Κίνα ήδη είναι ένας φοβερός ομότιμος ανταγωνιστής των ΗΠΑ. Η ιστορία υποδηλώνει πως το νόμισμα μιας οικονομίας του μεγέθους, της εξέλιξης και της ενοποίησης της Κίνας θα γίνονταν ένα παγκόσμιο νόμισμα.

Ωστόσο, μέχρι στιγμής δεν έχει γίνει αυτό. Αυτό οφείλεται στο ότι το χρηματοπιστωτικό σύστημα της Κίνας είναι σχετικά υποανάπτυκτο, το νόμισμά της δεν είναι απόλυτα μετατρέψιμο και στη χώρα δεν υπάρχει πραγματικό κράτος δικαίου. Η Κίνα απέχει πάρα πολύ από το να δώσει αυτό που έδωσαν η στερλίνα και το δολάριο στο απόγειο τους.

Ενώ οι κάτοχοι του δολαρίου και άλλων κορυφαίων δυτικών νομισμάτων μπορεί να φοβούνται τις κυρώσεις, ωστόσο πρέπει οπωσδήποτε να γνωρίζουν το τι θα μπορούσε να τους κάνει η κινεζική κυβέρνηση, εάν την δυσαρεστήσουν. Εξίσου σημαντικό είναι πως το κινεζικό κράτος γνωρίζει πως ένα διεθνοποιημένο νόμισμα απαιτεί ανοικτές χρηματαγορές, αλλά αυτό θα αποδυνάμωνε ριζικά τον έλεγχο που έχει επί της οικονομίας και της κοινωνίας της Κίνας.

Αυτή η έλλειψη μια γνήσια αξιόπιστης εναλλακτικής υποδηλώνει πως το δολάριο θα παραμείνει το κυρίαρχο νόμισμα του κόσμου. Εν τούτοις, υπάρχει επιχειρηματολογία ενάντια σε αυτή την εφησυχαστική άποψη, η οποία παρουσιάζεται στο φυλλάδιο με τίτλο Ψηφιακά Νομίσματα του Hoover Institution. Ουσιαστικά το επιχείρημα αναφέρει πως το διασυνοριακό διατραπεζικό σύστημα πληρωμών της Κίνας (Cross-Border Interbank Payment System ή Cips –μια εναλλακτική του SWIFT) και το ψηφιακό νόμισμα (e-CNY) μπορεί να γίνουν ένα κυρίαρχο σύστημα πληρωμών και ένα νόμισμα-όχημα αντίστοιχα, για το εμπόριο μεταξύ της Κίνας και των βασικών εμπορικών της εταίρων. Επιπλέον, όπως υποστηρίζει το φυλλάδιο, αυτό θα έδινε στο κινεζικό κράτος λεπτομερή γνώση των συναλλαγών κάθε οντότητας εντός του συστήματός της. Αυτό θα αποτελούσε επιπλέον πηγή δύναμης.

Σήμερα, η κυριαρχία των ΗΠΑ και των συμμάχων στην παγκόσμια χρηματοοικονομική, ένα προϊόν του συνολικού οικονομικού τους μεγέθους και των ανοικτών χρηματαγορών, δίνει στα νομίσματά τους μια κυρίαρχη θέση.  Σήμερα δεν υπάρχει κάποια αξιόπιστη εναλλακτική για τις περισσότερες παγκόσμιες νομισματικές λειτουργίες. Σήμερα ο υψηλός πληθωρισμός είναι πιθανόν να αποτελεί μεγαλύτερη απειλή για την εμπιστοσύνη στο δολάριο απ’ ότι η μετατροπή του σε «όπλο» κατά των «κακοποιών κρατών».

Μακροπρόθεσμα, όμως, η Κίνα ίσως μπορέσει να δημιουργήσει ένα προστατευμένο περιβάλλον για χρήση του νομίσματός της από αυτούς που βρίσκονται πιο κοντά της. Ακόμα και τότε, αυτοί που επιθυμούν να έχουν συναλλαγές με δυτικές χώρες θα χρειαστούν τα δυτικά νομίσματα. Αυτό που μπορεί να προκύψει είναι δυο νομισματικά συστήματα -ένα δυτικό και ένα κινεζικό- που θα λειτουργούν με διαφορετικούς τρόπους και θα αλληλεπικαλύπτονται με άβολο τρόπο.

Όπως και από άλλες απόψεις, το μέλλον δεν υπόσχεται τόσο μια νέα παγκόσμια τάξη που θα είναι χτισμένη γύρω από την Κίνα, αλλά μάλλον μια νέα παγκόσμια αταξία. Οι ιστορικοί του μέλλοντος μπορεί να θεωρήσουν τις σημερινές κυρώσεις ως ένα ακόμα βήμα προς την κατεύθυνση αυτή.

© The Financial Times Limited 2022. All rights reserved.
FT and Financial Times are trademarks of the Financial Times Ltd.
Not to be redistributed, copied or modified in any way.
Euro2day.gr is solely responsible for providing this translation and the Financial Times Limited does not accept any liability for the accuracy or quality of the translation