Το μεγάλο δίλημμα των πολυεθνικών στη Ρωσία

Το μήνυμα του Volodymyr Zelenski ήταν ωμό. Οι δυτικές επιχειρήσεις πρέπει να φύγουν από τη Ρωσία αμέσως «επειδή έχει πλημμυρίσει με το αίμα μας», δήλωσε ο Ουκρανός πρόεδρος στο Κογκρέσο των ΗΠΑ την περασμένη εβδομάδα. Αυτές που θα παραμείνουν, όπως είπε, θα χρηματοδοτούν τον πόλεμο του Ρώσου προέδρου Vladimir Putin.

Οι πολυεθνικές έχουν αποσυρθεί από τη Ρωσία με πρωτοφανή ταχύτητα και κλίμακα. Ορισμένες, όπως η Danone, έχουν σταματήσει τις νέες επενδύσεις αλλά επιμένουν πως θα παραμείνουν, επικαλούμενες μια ευθύνη στους «ανθρώπους που ταΐζουμε και στους αγρότες που μας παρέχουν γάλα».

Πολλοί διερευνούν πιο ριζοσπαστικές επιλογές. Ο Jeffrey Sonnenfeld, καθηγητής στο Yale School of Management που παρακολουθεί το «επιχειρηματικό μπλόκο», εκτιμά πως περισσότερες από 400 επιχειρήσεις έχουν τώρα δεσμευτεί να μειώσουν δραστηριότητες, να αναστείλουν δραστηριότητες ή να αποσυρθούν παντελώς.

Πίσω από τις ανακοινώσεις όμως, όπως σημειώνει, «η εκτέλεση είναι πολύ περίπλοκη».

Συνεντεύξεις με διοικητικά στελέχη, συμβούλους και ακαδημαϊκούς υποδηλώνουν πως ακόμα και οι εταιρείες που έχουν ανακοινώσει σχέδια απόσυρσης από τη Ρωσία αντιμετωπίζουν διλήμματα για τον κόσμο τους, τα περιουσιακά τους στοιχεία και τις ευθύνες τους, και τις βραχυπρόθεσμες και μακροπρόθεσμες επιλογές τους στη χώρα.

Το πρόβλημα των ανθρώπων

«Θα μου ήταν αρκετά εύκολο να πω ότι φεύγουμε από τη Ρωσία –είναι αυτό που όλοι θέλουμε να κάνουμε», είπε ο διευθύνων σύμβουλος της UniCredit, Andrea Orcel. Ωστόσο, σημείωσε, η τράπεζα απασχολεί περίπου 4.000 ανθρώπους εκεί.

Ορισμένες εταιρείες, όπως η Spotify, έχουν βγάλει κόσμο από τη Ρωσία. Ορισμένες έκλεισαν τις ρωσικές δραστηριότητές τους παρά το ότι ήταν μεγάλοι τοπικοί εργοδότες, όπως η Accenture, η έξοδος της οποίας επηρεάζει σχεδόν 2.300 θέσεις εργασίας. Μετά την αναστολή δραστηριοτήτων στην εργοστασιακή μονάδα της Αγ. Πετρούπολης, η Toyota αφήνει σταδιακά τους απόδημους και τις οικογένειές τους, 48 άτομα συνολικά, να επιστρέψουν στην Ιαπωνία.

Οι περισσότεροι εργοδότες δυσκολεύονται να βρουν ισορροπία μεταξύ της αποστασιοποίησης από μια ξαφνικά τοξική αγορά και της προστασίας των ανθρώπων που βρίσκονται στα μισθολόγιά τους.

«Έχεις μέρη όπως οι McDonald’s και IBM με μεγάλα τοπικά εργατικά δυναμικά και δεν θέλουν να φανούν ότι τιμωρούν ανθρώπους που ήταν μέρος της οικογένειάς τους», είπε ο Sonnenfeld.

Αν και η McDonald’s ανέστειλε τις δραστηριότητες στα 850 ρωσικά της εστιατόρια, ωστόσο υποσχέθηκε πως θα συνεχίσει να πληρώνει τους 62.000 υπαλλήλους της εκεί.

Αλλά ο Sonnenfeld επισήμανε πως «το ερώτημα είναι για πόσο θα μπορούν οι McDonald’s και IBM να συνεχίσουν να πληρώνουν κόσμο για να μην κάνει τίποτα: για πόσο θα το ανεχθούν και για πόσο το γενικό κοινό θα τους εκτιμήσει που ρίχνουν χρήμα σε μια εγκληματική οικονομία».

Κατ’ ιδίαν, τα ανώτατα στελέχη εκφράσουν ανησυχία για πιθανά αντίποινα. Οι Ρώσοι εισαγγελείς έχουν προειδοποιήσει πως οι επιχειρηματικοί ηγέτες που επικρίνουν την κυβέρνηση κινδυνεύουν με πρόστιμα και φυλάκιση, ενώ οι επιχειρήσεις που αναστέλλουν δραστηριότητες μπορεί να βρεθούν ένοχες για «απατηλή ή εσκεμμένη χρεοκοπία».

Ένα άλλο στέλεχος της αυτοκινητοβιομηχανίας είπε πως «επικαλεστήκαμε εσκεμμένα θέματα της εφοδιαστικής αλυσίδας ως λόγους για την παύση της παραγωγής. Επίτηδες δεν μπαίνουμε στα πολιτικά, ασχέτως του τι πιστεύουμε, επειδή η κατάσταση είναι πολύ, πολύ λεπτή. Αν σταματήσεις το εργοστάσιο για οποιονδήποτε λόγο, μπαίνεις στο ραντάρ τους».

Μερικές εταιρείες έχουν επικαλεστεί ως λόγο για να παραμείνουν, τις ανησυχίες για το προσωπικό τους. O Dave Roberson, chief operating officer της Koch Industries, σημείωσε πως απασχολεί περίπου 600 ανθρώπους στις δυο υαλουργίες της στη Ρωσία. «Δεν θα εγκαταλείψουμε τους υπαλλήλους μας εκεί ούτε θα παραδώσουμε τις παραγωγικές εγκαταστάσεις στη ρωσική κυβέρνηση για να τις λειτουργήσει και να επωφεληθεί από αυτές», είπε.

Η απειλή της απαλλοτρίωσης

Όπως άφησε να εννοηθεί ο Robertson, ορισμένες δυτικές εταιρείες ανησυχούν πως οι δραστηριότητες που έχουν ανασταλεί μπορεί να κατασχεθούν από το κράτος. Ο Putin έχει προειδοποιήσει πως το Κρεμλίνο θα βρει «νομικές λύσεις» για τη μεταφορά περιουσιακών στοιχείων από τις πολυεθνικές που γυρίζουν την πλάτη στη Ρωσία «προς αυτούς που πραγματικά θέλουν να δουλέψουν».

Ανώτατο στέλεχος άλλης αυτοκινητοβιομηχανίας είπε πως «αν θεωρηθεί πως σταματήσαμε τη δραστηριότητα χωρίς λόγο, μπορεί να έρθουμε αντιμέτωποι με εθνικοποίηση, χρεοκοπία ή θέση υπό διοίκηση, και στη συνέχεια κατάσχεση περιουσιακών στοιχείων αν δεν ξαναξεκινήσει η λειτουργία».

Ο Alberto Alemanno, καθηγητής νομικής του HEC Paris είπε πως οι εταιρείες «πληρώνουν τώρα πολλούς δικηγόρους για να εκτιμήσουν τι μπορούν να κάνουν γι’ αυτό σε όρους προστασίας της επένδυσής τους».

Οι ανησυχίες τους έχουν φτάσει στον Λευκό Οίκο, όπου η εκπρόσωπος Τύπου Jen Psaki έγραψε στο twitter πως οι «παράνομες» κατασχέσεις θα οδηγήσουν σε νομικές διεκδικήσεις. Η πρεσβεία της Ρωσίας στην Ουάσινγκτον έχει απορρίψει τις ανησυχίες αυτές χαρακτηρίζοντάς τες «ρωσοφοβική υστερία».

Ο Sonnenfeld είπε πως ο κίνδυνος είναι περιορισμένος επειδή οι περισσότερες μη βιομηχανικές εταιρείες δεν είχαν πολλά απτά assets στη Ρωσία.

Όταν η Disney είπε πως θα «διακόψει προσωρινά» όλες τις δραστηριότητές της στη Ρωσία, πρόσθεσε πως «συμβασιακές περιπλοκότητες» σημαίνουν ότι θα χρειαστεί χρόνος για να απαγκιστρωθεί από άλλους, όπως από τα τηλεοπτικά της κανάλια.

Η McDonald’s έχει και αυτή συνεχιζόμενες δεσμεύσεις, όπως ενοίκια εστιατορίων. Γενικά, ο chief financial officer Kevin Ozan είπε αυτόν τον μήνα αυτό θα διατηρήσει τα κόστη στη Ρωσία γύρω στα 50 εκατ. δολάρια τον μήνα.

Κάποιες επιχειρήσεις μπορεί να αποφασίσουν πως ο κίνδυνος για τη φήμη τους στην περίπτωση που συνεχίσουν να πληρώνουν εταίρους στη Ρωσία είναι υπερβολικά μεγάλος, ανέφερε ο Derek Leatherdale, γενικός διευθυντής της εταιρείας συμβούλων γεωπολιτικού ρίσκου GRI Strategies.

«Θεωρητικά, οι εταιρείες εκείνες που αποσύρθηκαν θα διατηρήσουν τις νομικές υποχρεώσεις και οικονομικές υποχρεώσεις στη Ρωσία», είπε. «Υποθέτουμε πως κάποιοι υπολογίζουν ως ακόμα και αν οι ρωσικές αρχές προσπαθήσουν να τους επιβληθούν, δεν μπορεί να γίνει τίποτα. Αυτό πέφτει στην κατηγορία ενός θεωρητικού ρίσκου που το ξεπερνούν τα οφέλη που θα έχει στο PR η έξοδος».

Δυτικές εταιρείες που αναζητούν επαγγελματική συμβουλή έρχονται αντιμέτωπες με νέες δυσκολίες, καθώς οι εταιρείες διεθνούς δικαίου και λογιστικής έχουν οι ίδιες κλείσει τις δικές τους τοπικές θυγατρικές ή τουλάχιστον τις έχουν αποσυνδέσει προσωρινά από τα παγκόσμια δίκτυά τους. Η νομοθεσία που έχει σχεδιαστεί ώστε να αποφεύγεται οποιαδήποτε «παράκαμψη» των κυρώσεων περιορίζει τις συμβουλές που μπορούν να δώσουν σε επιχειρήσεις με Ρώσους εταίρους και υποχρεώσεις στη Ρωσία, ή που ψάχνουν να πουλήσουν τα assets τους ή να συλλέξουν πληρωμές.

Ένας δικηγόρος προειδοποίησε πως ενώ οι εταιρείες μπορούν νόμιμα να σταματήσουν τις επιχειρηματικές δραστηριότητες με οργανισμούς στους οποίους έχουν επιβληθεί κυρώσεις, αυτοί που αναστέλλουν εθελοντικά συμβασιακές υποχρεώσεις θα εκτεθούν σημαντικά. «Το να πας πέραν των κυρώσεων είναι εξαιρετικά ριψοκίνδυνο» είπε. «Θα υπάρχουν πολλές απαιτήσεις για αποζημιώσεις από προμηθευτές, εταίρους κοινοπραξιών και επενδυτές, που θα εκδικαστούν σε βρετανικά δικαστήρια».

Μπορούν οι πωλητές να βρουν αγοραστές;

Εταιρείες όπως η BP και η Shell έχουν ανακοινώσει σχέδια για πώληση ρωσικών περιουσιακών στοιχείων. Για ορισμένους, οι υπάρχοντες συνεργάτες ή franchisees είναι οι λογικοί αγοραστές. Αλλά αντιμετωπίζουν δυσκολίες στην εύρεση αγοραστών που δεν περιλαμβάνονται στους δυτικούς καταλόγους κυρώσεων και ερωτήματα σχετικά με το πώς να επαναπατρίσουν τυχόν έσοδα από την πώληση.

Οι κατασκευαστές τσιγάρων Imperial Tobacco και British American Tobacco μεταφέρουν τις δραστηριότητές τους σε ρωσικές επιχειρήσεις. Ο επικεφαλής μάρκετινγκ της BAT, Kingsley Wheaton, δήλωσε στους Financial Times ότι η εταιρεία είχε υπόψη της μια «πραγματική πιθανότητα» ότι οι κανονισμοί για την «ψευδή χρεοκοπία» που συζητούνται στο κοινοβούλιο θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε ποινικές διώξεις.

Ωστόσο, είπε ότι οι διαπραγματεύσεις μπορεί να διαρκέσουν μήνες, καθώς η μεταφορά της διαχείρισης των 2.500 υπαλλήλων της BAT στη Ρωσία, το εργοστάσιο παραγωγής της στην Αγία Πετρούπολη και τις αλυσίδες εφοδιασμού ήταν ένα «σύνθετο εγχείρημα».

«Δεν είναι μια κλασσική περίπτωση», είπε. «Οι συγχωνεύσεις και εξαγορές τέτοιας φύσης θα έπαιρναν πολύ χρόνο από μόνες τους. Προσθέστε τις ιδιορρυθμίες του τρέχοντος περιβάλλοντος,  και το μόνο που θα έχετε είναι μια ακόμη πιο περίπλοκη κατάσταση».

Κρατώντας ανοιχτές τις επιλογές

Αυτές οι εταιρείες που έχουν διατηρήσει ορισμένες ή όλες τις αρχικές τους δραστηριότητες στη Ρωσία, περισσότερες από 80 σύμφωνα με την καταμέτρηση του Sonnenfeld, έρχονται αντιμέτωπες με μια αποδυνάμωση της οικονομίας, με σπασμένες αλυσίδες εφοδιασμού και με ένα υποτιμημένο νόμισμα. Μερικοί δυσκολεύονται να έχουν πρόσβαση σε μετρητά για να υποστηρίξουν τις δραστηριότητές τους.

Όπως είπε ο James Peters, οικονομικός διευθυντής της Whirlpool: «Έχετε τη ζήτηση που μειώνεται, έχετε κυρώσεις που είναι τώρα σε ισχύ που θα δυσκολέψουν την εισαγωγή εξαρτημάτων. Δεν ξέρουμε ποια είναι η μακροπρόθεσμη και μεσοπρόθεσμη εικόνα».

Ο Όμιλος Ingka, του οποίου τα 17 καταστήματα Ikea, τα εννέα στούντιο σχεδιασμού και το κέντρο διανομής στη Ρωσία απασχολούν 12.000 άτομα, δήλωσε ότι εργάζεται με την υπόθεση ότι η αναστολή των εργασιών του θα διαρκέσει πολλούς μήνες.

«Θέλουμε να παρέχουμε μακροπρόθεσμη σταθερότητα στην απασχόληση για όλους τους συναδέλφους μας και να αναγνωρίσουμε ότι η κατάσταση και στις δύο χώρες είναι δυναμική και μεταβάλλεται ταχέως. Εργαζόμαστε σε ένα εξάμηνο πρόγραμμα, αλλά όπως αναφέρεται στην ανακοίνωσή μας για προσωρινή παύση, έχουμε εγγυημένο μισθό τριών μηνών στη Ρωσία», ανέφερε η εταιρεία.

Ο κίνδυνος επιστροφής

Την ώρα που οι εταιρείες προσπαθούν να ανταπεξέλθουν στις προκλήσεις της τήρησης των δεσμεύσεών τους για αποχώρηση, αυτές που ελπίζουν να επιστρέψουν μια μέρα στη Ρωσία πρέπει να σκεφτούν πώς θα το κάνουν, λέει ο Michael Useem, καθηγητής στο Wharton που ειδικεύεται στη διαχείριση κινδύνου.

«Αν βρίσκομαι στα κεντρικά γραφεία της McDonald's, σκέφτομαι «μια μέρα θα επιστρέψουμε». . . Ποιο θα ήταν το πλαίσιο, οι συνθήκες, η στιγμή, το πολιτικό κλίμα που θα σήμαινε ότι μπορούμε νόμιμα να επιστρέψουμε;» είπε.

Τα διοικητικά συμβούλια έπρεπε να επιβλέπουν μια στρατηγική για το πώς οι εταιρείες τους θα μπορούσαν να εισέλθουν ξανά στη Ρωσία με τρόπο που να είναι ευχάριστος για τους μετόχους τους, είπε ο Useem. «Πρέπει να στηρίζεται από εξειδικευμένη ανάλυση δεδομένων».

Ορισμένες εταιρείες διερευνούν τρόπους για να αποσυνδεθούν αλλά να παραμείνουν στη χώρα, όπως η χρήση call options για την επαναγορά περιουσιακών στοιχείων που εκχωρήθηκαν προσωρινά σε αξιόπιστους τοπικούς συνεργάτες. Αλλά όπως είπε ένας δικηγόρος: «Η πώληση δεν είναι ποτέ εύκολη και η εύρεση αγοραστή είναι πολύ δύσκολη. Εάν πουλάτε σε ένα αξιόπιστο τρίτο μέρος, η επιβολή των call options δεν είναι απλή. Αν αφήσεις ένα περιουσιακό στοιχείο, μπορεί να μην το δεις ποτέ ξανά».

Των Andrew Edgecliffe-Johnson και  Andrew Jack με τους Peter Campbell, Philip Georgiadis, Ian Johnston, Richard Milne, Michael O’Dwyer, Antoni Slodkowski και Eri Sugiura.

© The Financial Times Limited 2022. All rights reserved.
FT and Financial Times are trademarks of the Financial Times Ltd.
Not to be redistributed, copied or modified in any way.
Euro2day.gr is solely responsible for providing this translation and the Financial Times Limited does not accept any liability for the accuracy or quality of the translation