Ο «εσωτερικός εχθρός» μεγαλύτερη απειλή για Πούτιν

Η Ρωσία βρίσκεται υπό πολιορκία. Οι εχθροί της χώρας έχουν φτάσει στα σύνορά της. Ένα εχθρικό ΝΑΤΟ απειλεί να κάνει μέλος της συμμαχίας την Ουκρανία, η οποία είναι ιστορικά και πνευματικά μέρος της Ρωσίας. O Bλαντιμίρ Πούτιν, ως απόγονος του Μεγάλου Πέτρου, του Αλέξανδρου Α’ και του Ιωσήφ Στάλιν, είναι αυτός που έχει το ιστορικό καθήκον να κατευθύνει την αντεπίθεση του Κρεμλίνου.

Αυτή είναι, σε γενικές γραμμές, η ιστορία που πλασάρει η ρωσική κυβέρνηση, σε μια εβδομάδα καθοριστικών συνομιλιών με τη Δύση.

Η Ρωσία έχει συγκεντρώσει στρατεύματα στα σύνορά της με την Ουκρανία. Απειλεί να εισβάλει στον δυτικό γείτονά της, αλλά ισχυρίζεται ότι αυτό είναι μια αμυντική αντίδραση στην επέκταση του ΝΑΤΟ. Ο Ντμίτρι Τρένιν, διευθυντής του Κέντρου Κάρνεγκι της Μόσχας, εξηγεί ότι για τον Πούτιν, «η Ουκρανία είναι η τελευταία γραμμή άμυνας».

Αλλά το αφήγημα του Κρεμλίνου δεν έχει καμία βάση. Δεν υπάρχει κίνδυνος να επιτεθεί το ΝΑΤΟ στη Ρωσία. Ο λόγος που τόσο πολλές χώρες προσχώρησαν στη συμμαχία τη δεκαετία του 1990 είναι επειδή φοβούνται τη ρωσική επιθετικότητα. Δεν υπάρχει επί του παρόντος καμία ρεαλιστική προοπτική ένταξης της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ.

Ως αποτέλεσμα, οποιεσδήποτε παραχωρήσεις θα μπορούσε να προσφέρει η Δύση στις συνομιλίες αυτής της εβδομάδας -για την ανάπτυξη στρατευμάτων ή την επέκταση της συμμαχίας- δεν θα έλυναν τελικά το πρόβλημα ασφάλειας του Πούτιν. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι οι πραγματικές απειλές για τον ηγέτη της Ρωσίας βρίσκονται στο εσωτερικό.

Τέτοια εποχή την περασμένη χρονιά, πραγματοποιήθηκαν διαδηλώσεις σε ολόκληρη τη Ρωσία υπέρ του ηγέτη της αντιπολίτευσης Αλεξέι Ναβάλνι. Οι έρευνές του είχαν αποκαλύψει τον πολυτελή τρόπο ζωής του Πούτιν και των συντρόφων του. Το Κρεμλίνο κατηγορεί με ολοένα και πιο σκληρό τόνο τους εγχώριους αντιπάλους του ως «ξένους πράκτορες». Στην πραγματικότητα, είναι απλοί Ρώσοι που αντιπαθούν την κυβέρνηση και γνωρίζουν ότι οι στημένες εκλογές δεν προσφέρουν καμία ελπίδα για αλλαγή. Μετά από μια αποτυχημένη προσπάθεια να δολοφονήσει τον Ναβάλνι, το Κρεμλίνο τον φυλάκισε. Η Μόσχα αρνείται ότι εμπλέκεται στην απόπειρα δολοφονίας του Ναβάλνι, αλλά παραμένει μεγαλύτερη απειλή για τον Πούτιν από ό,τι θα είναι ποτέ το ΝΑΤΟ.

Παρουσιάζοντας τον εαυτό του ως την ενσάρκωση του ρωσικού εθνικισμού, ο Πούτιν έχει ταυτίσει τις απειλές για τη δική του κυριαρχία με απειλές για το έθνος. Αλλά η προσωπική ασφάλεια του Πούτιν και η εθνική ασφάλεια της Ρωσίας δεν είναι το ίδιο πράγμα.

Υπάρχει, ωστόσο, μια σύνδεση μεταξύ των εσωτερικών προβλημάτων του Πούτιν και της εξωτερικής του επιθετικότητας. Ένας πόλεμος θα μπορούσε να δημιουργήσει ένα κύμα εθνικιστικής υποστήριξης για τον Ρώσο ηγέτη. Πιο ουσιαστικά, το μόνο είδος κυβέρνησης που μπορεί να ανεχθεί ο Πούτιν στα σύνορα της Ρωσίας είναι μια διεφθαρμένη απολυταρχία που αντικατοπτρίζει το καθεστώς του ίδιου του Κρεμλίνου. Μια γνήσια δημοκρατία θα πρόσφερε ένα εναλλακτικό μοντέλο που θα μπορούσε να ενθαρρύνει την αντιπολίτευση στη Ρωσία. Μια ελεύθερη χώρα είναι επίσης πιθανό να φύγει από την αγκαλιά του Κρεμλίνου και να ευθυγραμμιστεί με τη Δύση.

Για αυτό τον λόγο, δεν είναι στην εξουσία των ΗΠΑ να παραχωρήσουν στη Ρωσία τη σταθερή «σφαίρα επιρροής» που απαιτεί ο Πούτιν. Οι διεφθαρμένες απολυταρχίες που προτιμά το Κρεμλίνο στην περιφέρειά του είναι εγγενώς ασταθείς, λόγω της κοινωνικής αντίστασης που προκαλούν. Ήταν μια λαϊκή εξέγερση που ανέτρεψε μια διεφθαρμένη φιλορωσική κυβέρνηση στην Ουκρανία το 2013-14.

Δυστυχώς για το Κρεμλίνο, αναγκάστηκε να στείλει στρατεύματα για να βοηθήσει στην καταστολή των ταραχών στο γειτονικό Καζακστάν -την παραμονή των συνομιλιών ΗΠΑ-Ρωσίας. Το Καζακστάν είναι μια χώρα στην οποία το μέσο εισόδημα είναι περίπου 570 δολάρια το, μήνα, αλλά όπου η οικογένεια του Νουρσουλτάν Ναζαρμπάγιεφ, ο οποίος κυβέρνησε τη χώρα από το 1991 έως το 2019, έχει αποκτήσει ξένα ακίνητα αξίας τουλάχιστον 785 εκατομμυρίων δολαρίων.

Η αναταραχή στο Καζακστάν μπορεί να συνδέεται με εσωτερικές διαμάχες εντός των κυρίαρχων κύκλων. Αλλά αυτού του είδους τα προβλήματα είναι εγγενή σε διεφθαρμένες απολυταρχίες. Αν ο πλούτος κατανέμεται ως μέρος ενός ρoυσφετολογικού συστήματος, κάθε υπαινιγμός για επικείμενη αλλαγή στην ηγεσία δημιουργεί αστάθεια. Αυτό το δίλημμα μπορεί επίσης να φαίνεται γνώριμο στον Πούτιν.

Το Καζακστάν δεν είναι το μόνο γειτονικό μέρος της Ρωσίας που βρίσκεται σε αναταραχή. Μετά τις στημένες εκλογές στη Λευκορωσία το 2020, ο δικτάτορας Αλεξάντρ Λουκασένκο καταπιέζει βίαια την εγχώρια αντιπολίτευση. Το Κρεμλίνο πρέπει τώρα να στηρίξει τις κυβερνήσεις του Καζακστάν και της Λευκορωσίας - ενώ απειλεί να εισβάλει στην Ουκρανία.

Tα προβλήματα αξίζει να τα έχουμε κατά νου, εν μέσω όλης της συζήτησης για το πόσο ισχυρή είναι η θέση της Ρωσίας στις συνομιλίες που ξεκίνησαν αυτή την εβδομάδα. Στην πραγματικότητα, η σύγχρονη Ρωσία κινδυνεύει να αναπαράγει την τακτική της Σοβιετικής Ένωσης -η οποία κρατούσε τους γείτονές της «φιλικούς» εισβάλλοντας ή εκφοβίζοντάς τους.

Ένας σύντομος νικηφόρος πόλεμος μπορεί να δώσει μια προσωρινή ώθηση στον Πούτιν. Αλλά η εισβολή στην Ουκρανία το 2022 δεν θα εξασφαλίσει τελικά την επιβίωση του συστήματος Πούτιν, όπως η εισβολή στην Τσεχοσλοβακία το 1968 δεν εξασφάλισε την επιβίωση της Σοβιετικής Ένωσης. Πράγματι, μακροπρόθεσμα, μια επίθεση στην Ουκρανία θα επιδεινώσει πραγματικά το δίλημμα ασφαλείας που αντιμετωπίζει η Ρωσία και θα αποδυναμώσει τη θέση του Πούτιν στο εσωτερικό. Αν ο πόλεμος συνεχιζόταν, οι ρωσικές απώλειες θα αυξάνονταν. Μια σύγκρουση θα αποστράγγιζε επίσης την οικονομία και θα αύξανε την απομόνωση της χώρας.

Μια ρωσική επίθεση στην Ουκρανία θα βοηθούσε επίσης το ΝΑΤΟ να ανανεώσει την πίστη του στην αποστολή του και θα μπορούσε να οδηγήσει στην επέκταση της συμμαχίας για την οποία διαμαρτύρεται η Ρωσία. Η Φινλανδία και η Σουηδία συζητούν την ένταξη στο ΝΑΤΟ, επειδή ανησυχούν από την ολοένα και πιο απειλητική γλώσσα και συμπεριφορά της Μόσχας.

Ακόμα κι αν η Ρωσία ήταν σε θέση να εγκαταστήσει ένα καθεστώς-μαριονέτα στο Κίεβο, η ανάμνηση της επιθετικότητας της Μόσχας θα έδινε ώθηση στον ουκρανικό εθνικισμό, ενισχύοντας τη συναισθηματική διαίρεση μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας που ο Πούτιν θεωρεί βδέλυγμα.

Συνολικά, θα ήταν μια μάλλον αμφιλεγόμενη νίκη για το Κρεμλίνο.

© The Financial Times Limited 2022. All rights reserved.
FT and Financial Times are trademarks of the Financial Times Ltd.
Not to be redistributed, copied or modified in any way.
Euro2day.gr is solely responsible for providing this translation and the Financial Times Limited does not accept any liability for the accuracy or quality of the translation