Μην κατηγορείτε τον καπιταλισμό για τις ελλείψεις στα προϊόντα!

Αν υπάρχει μια λέξη που να αιχμαλωτίζει το οικονομικό συμπέρασμα της πανδημίας, αυτή είναι οπωσδήποτε η λέξη «ελλείψεις».

Από τον Μάρτιο του 2020 και έπειτα, το παγκόσμιο οικονομικό μας σύστημα φαίνεται πως μας απογοήτευσε επανειλημμένα: πρώτα δεν μπόρεσε να προμηθεύσει τις απαιτούμενες ποσότητες προστατευτικού εξοπλισμού στους ανθρώπους, μετά τα υλικά για την παραγωγή εμβολίων, μετά τα ίδια τα εμβόλια, τα εμπορεύματα και πρώτες ύλες, τους ημιαγωγούς και το πλήθος των διαρκών αγαθών που εξαρτώνται από αυτούς, και πιο πρόσφατα την ενέργεια.

Η οικονομική συνέπεια –ο πληθωρισμός- έχει έρθει σκληρότερη και ταχύτερα απ’ όσο περίμεναν οι περισσότεροι, αλλά όχι τόσο όσο τα πολιτικά συμπεράσματα που πολλοί παρατηρητές και ηγέτες θεώρησαν σωστό να βγάλουν: πως ούτε η παγκοσμιοποίηση, ούτε ο καπιταλισμός είναι κατάλληλα για να εξυπηρετήσουν συγκεκριμένους σκοπούς.  

Η παγκοσμιοποίηση, επειδή διάβρωσε τον εθνικό έλεγχο επί των προμηθειών ζωτικής σημασίας προϊόντων. Ο καπιταλισμός, επειδή οι ιδιωτικές εταιρείες σχεδίασαν την παραγωγή τους με την σκέψη πως θα υπάρχει «εγκαίρως» και όχι «στην περίπτωση που», βάζοντας σε προτεραιότητα την αποδοτικότητα σε κανονικές συνθήκες, αντί για την ανθεκτικότητα σε έκτακτες καταστάσεις.

Αυτές οι κρίσεις προβλήθηκαν έντονα στις αρχές τις πανδημίας, και από τότε εμπνέουν την πολιτική. Όλες οι μεγάλες οικονομικές δυνάμεις, και πολλές μικρότερες, έχουν αναλάβει δράση για να τροποποιήσουν τα μοτίβα της παγκοσμιοποιημένης καπιταλιστικής παραγωγής ώστε να λάβουν μορφές που θα είναι πιο εύκολα προσβάσιμες στις εθνικές αρχές.

Ενδεχομένως να υπάρχει επιχειρηματολογία για μια τέτοια στροφή πολιτικής, όμως η βασική πραγματική προϋπόθεση του νέου δόγματος της ανθεκτικότητας με αυτονομία, είναι ψευδής. Η πανδημία έβαλε σε δοκιμασία την καπιταλιστική παγκοσμιοποίηση, με ξαφνικές και τεράστιες αυξήσεις στη ζήτηση, και την πέρασε με μεγάλη επιτυχία.

Παρ’ τε τα διαρκή αγαθά. Οι πρωτοσέλιδοι τίτλοι περί ελλείψεων είναι οι μόνοι που φαίνεται να είναι σε επάρκεια, και όλοι βιώνουν καθυστερήσεις στην απόκτηση αντικειμένων όπως αυτοκίνητα, που προηγουμένως μπορούσαν να πάρουν αμέσως. Αλλά η πραγματική προμήθεια διαρκών αγαθών βρίσκεται σε ρεκόρ υψηλό. Από το καλοκαίρι του περασμένου έτους, οι Αμερικάνοι καταναλωτές αποκτούν αντικείμενα σε όγκους πολύ μεγαλύτερους από την προ πανδημίας τάση. Πολλές ευρωπαϊκές οικονομίες, συμπεριλαμβανομένων της Γερμανίας, της Ιταλίας και της Ολλανδίας έχουν επίσης φτάσει ή ξεπεράσει τα επίπεδα του 2019 στην κατανάλωση διαρκών αγαθών.

Και με τους ημιαγωγούς τι γίνεται; Σε μια σύντομη έκθεση που δημοσιοποιήθηκε πριν από έναν μήνα, ο Daniel Reese και ο Phurichai Rungcharoenkitkul της Τράπεζας Διεθνών Διακανονισμών έδειξαν πως οι εξαγωγές ημιαγωγών από την Ταϊβάν και την Κορέα το 2020 υπερέβησαν τους όγκους που είχαν καταγραφεί το 2019, και το 2021 υπερέβησαν τους όγκους του 2020. Οι εξαγωγές αυτή τη στιγμή φαίνεται πως κινούνται 30% πάνω απ’ ότι ήταν πριν από δυο χρόνια. Ο Hyun Song Shin της BIS πρόσθεσε πως οι πωλήσεις ημιαγωγών στις ΗΠΑ είναι πολύ υψηλότερες απ’ ότι τα χρόνια που προηγήθηκαν της πανδημίας.

Το ίδιο ισχύει και για τα αγαθά που σχετίζονται περισσότερο με την ίδια την πανδημία. Θυμηθείτε πως ο πανικός αναφορικά με τις προμήθειες προσωπικού προστατευτικού εξοπλισμού, όσο πραγματικός και αν ήταν, υποχώρησε μετά από περίπου έναν μήνα. Οι εισαγωγές που έκανε η ΕΕ σε test kits και προστατευτικών ενδυμάτων αυξήθηκε κατά 20 και 40% αντίστοιχα.

Και τα εμβόλια; Πολλά μπορεί να προσάψει κανείς στις πλούσιες χώρες που συσσώρευαν τα εμβόλια κατά της Covid-19 όταν ήταν περιορισμένη η προμήθειά τους. Αλλά αυτό είναι χθεσινό πρόβλημα. Οι αναλυτές υπολογίζουν πως οι παρασκευαστές εμβολίων ήδη παράγουν περισσότερες από 1 δισ. δόσεις τον μήνα.

Εν ολίγοις: ελλείψεις; Ποιες ελλείψεις; Φυσικά, ακόμα και αυτές οι αξιοσημείωτες αυξήσεις δεν ήταν πάντα αρκετές για να ικανοποιήσουν την εκτίναξη της ζήτησης. Αλλά όχι μόνον δεν μας απογοήτευσε, αντιθέτως, το παγκοσμιοποιημένο καπιταλιστικό σύστημα παραγωγής ανταποκρίθηκε με επιτυχία, αυξάνοντας τις προμήθειες σε χρόνο ρεκόρ απαντώντας στη μια απρόσμενη έκρηξη της ζήτησης μετά την άλλη.

Άρα, όταν διαμαρτυρόμαστε για ελλείψεις, στην πραγματικότητα διαμαρτυρόμαστε ότι η αύξηση δεν ήταν ταχύτερη και πιο ομαλή. Αγνοούμε το πόσο θεωρούμε δεδομένο πως μια ξαφνική, απρόβλεπτη, ζήτηση θα ικανοποιηθεί αυτόματα χωρίς κάποια αισθητή διαταραχή. Αυτό δείχνει το πόσο έχουμε αφομοιώσει την ικανότητα της παγκόσμιας αγοράς να κάνει αυτό ακριβώς. Η καπιταλιστική παγκοσμιοποίηση υφίσταται τις συνέπειες της φήμης της ίδιας της επιτυχίας της.

Υπάρχουν προφανώς και επιφυλάξεις. Το να παράγεις αρκετά ώστε να μπορεί να μοιραστεί σε όλους δεν διασφαλίζει πως όλοι θα πάρουν το μερίδιό τους: η δίκαιη διανομή δεν είναι ένα από τα δυνατά σημεία του καπιταλισμού. Οι κυβερνήσεις έχουν βοηθήσει στον συντονισμό, για να μην αναφέρουμε και την πληρωμή, της παραγωγικής ικανότητας –οι καλά ρυθμισμένες αγορές λειτουργούν καλύτερα. Και δεν υπάρχει αμφιβολία πως ρόλο παίζει και η πολιτική για να διασφαλιστεί πως δεν θα υπάρξουν ακόμα και βραχυπρόθεσμες διαταράξεις –όπως για παράδειγμα στην προμήθεια προσωπικού προστατευτικού εξοπλισμού κατά τη διάρκεια μιας πανδημίας.

Αλλά, λαμβάνοντας δεόντως υπ’ όψιν αυτές τις εξαιρέσεις, ποιος άλλος κοινωνικός οργανισμός οικονομικής παραγωγής θα μπορούσε να αντιδράσει τόσο καλά στις τόσο απότομες μεταβολές της παγκόσμιας ζήτησης των τελευταίων 21 μηνών;

Δεν υπάρχει λόγος να νομίζουμε πως οι επανεθνικοποιημένες εφοδιαστικές αλυσίδες –η αντιστροφή της παγκοσμιοποίησης- θα μπορούσαν να αυξήσουν την παραγωγή ταχύτερα απ’ όσο το τρέχον σύστημα. Και γιατί να περιμένουμε πως ένα σύστημα παραγωγής που θα είναι σημαντικά πιο κατευθυνόμενο από το κράτος – η αντιστροφή του καπιταλισμού- θα είναι είτε πιο δίκαιο ή πιο ανθεκτικό, δεδομένων των αποτυχιών των κρατών να διασφαλίσουν επαρκή αποθέματα «για την περίπτωση που», ή ότι θα διανείμει δίκαια τα εμβόλια στον κόσμο;

Στην καλύτερη περίπτωση μπορούμε να ελπίζουμε πως θα τροποποιήσουμε λίγο τον παγκοσμιοποιημένο καπιταλισμό, προκειμένου να τον κάνουμε ακόμα καλύτερο. Μπορείτε ασφαλώς να επενδύσετε σε αποθέματα ή να απαιτήσετε από τις εταιρείες να διαφοροποιηθούν, εξηγώντας στους φορολογούμενους την ασφαλιστική λογική του επιπρόσθετου κόστους, αλλά ελαχιστοποιήστε το εφοδιαζόμενοι από τις παγκόσμιες αγορές στις καλές εποχές.

Ενισχύστε τις δημόσιες και ιδιωτικές επενδύσεις και εξετάστε το ενδεχόμενο επαναπατρισμού όπου η εθνική ασφάλεια απαιτεί εγχώριο έλεγχο. Συνολικά, όμως, το μάθημα της πανδημίας για την πολιτική της παγκόσμιας εφοδιαστικής αλυσίδας, είναι να την αφήσετε ήσυχη.

© The Financial Times Limited 2021. All rights reserved.
FT and Financial Times are trademarks of the Financial Times Ltd.
Not to be redistributed, copied or modified in any way.
Euro2day.gr is solely responsible for providing this translation and the Financial Times Limited does not accept any liability for the accuracy or quality of the translation