Η Ε.Ε. δεν πρέπει να εγκαταλείψει τα Βαλκάνια

Όταν ξέσπασε ο πόλεμος στη Γιουγκοσλαβία το 1991, ο Ζακ Πόος, ο τότε υπουργός Εξωτερικών του Λουξεμβούργου, χαιρέτισε τις ειρηνευτικές προσπάθειες της Ευρωπαϊκής Ένωσης ως ένα σημάδι «ότι η ώρα της Ευρώπης έχει ανατείλει».

H ύβρις του αποτελούσε οιωνό για το βαθύ σκοτάδι στο οποίο θα βυθιζόταν η νοτιοανατολική Ευρώπη. Oι περιορισμοί της ήπιας ισχύος της Ε.Ε. δεν έγιναν ποτέ τόσο εμφανείς όσο κατά τη διάρκεια των θηριωδιών που συνέβησαν στην Κροατία και τη Βοσνία-Ερζεγοβίνη μέχρι που τερματίστηκαν από την στρατιωτική παρέμβαση του ΝΑΤΟ και την αμερικανοκίνητη διπλωματία.

Τώρα η Ε.Ε. είναι στα πρόθυρα ενός ακόμα ιστορικού λάθους στα Βαλκάνια. Οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις θα κληθούν να αποφασίσουν σε σύνοδο που θα πραγματοποιηθεί τον Ιούνιο, αν θα ξεκινήσουν ενταξιακές διαπραγματεύσεις με την Αλβανία και τη Βόρεια Μακεδονία. Η απόφαση πρέπει να είναι ομόφωνη για να τεθεί σε ισχύ.

Για να προστατευτούν από εγχώριους ανταγωνιστές, μια ομάδα κυβερνήσεων με επικεφαλής τη Γαλλία και την Ολλανδία διστάζουν να δεσμευτούν στην επόμενη φάση της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης. Οι Γάλλοι θέλουν η Ε.Ε. να επικεντρωθεί στη μεταρρύθμιση της και στην ενίσχυση της ευρωζώνης και να αποφύγει κινήσεις που μπορεί να αυξήσουν τη στήριξη στους ακροδεξιούς και αντικαθεστωτικούς λαϊκιστές της Ευρώπης. Ωστόσο, αν τελικά επικρατήσουν οι αρνητές της διεύρυνσης, υπάρχει ο κίνδυνος να προκαλέσουν τις εντάσεις που η ίδια η Ε.Ε. ισχυρίζεται ότι θέλει να αποφύγει στα Βαλκάνια.

Το επιχείρημα αυτό ισχύει ιδίως για τη Βόρεια Μακεδονία. Ο πρωθυπουργός Ζόραν Ζάεφ, και οι συνεργάτες του απαρνήθηκαν τον υπερεθνικισμό των προκατόχων του. Επέδειξαν θάρρος στην επίλυση της διαφωνίας για το όνομα της χώρας τους, η οποία κατέτρεχε τις σχέσεις της με τη γειτονική Ελλάδα από τις αρχές της δεκαετίας του 1990.

Για τα Βαλκάνια, ξακουστά για τις εθνικές, θρησκευτικές και εδαφικές συγκρούσεις από τις αρχές του 20ού αιώνα, αποτελεί ένα πολύ σπάνιο παράδειγμα έλλογου συμβιβασμού που επιτεύχθηκε με ειρηνικό τρόπο. Αν η γενναία διπλωματία και η επιδέξια διαχείριση του ονοματολογικού δεν επιβραβευτεί με την έναρξη ενταξιακών διαπραγματεύσεων, οι πολίτες της Βόρειας Μακεδονίας θα μπορούσαν να αναρωτηθούν ότι η Ε.Ε. δεν θα ανοίξει ποτέ τις πύλες της για αυτούς. Μια καθυστέρηση θα πήγαινε πίσω τη μεταρρυθμιστική ατζέντα στη Βόρεια Μακεδονία, πλήττοντας τον αγώνα κατά της διαφθοράς και του οργανωμένου εγκλήματος. Θα πυροδοτούσε εκ νέου τον σλαβομακεδονικό σωβινισμό. Το κυριότερο, θα απογοήτευε τους Αλβανούς οι οποίοι αντιστοιχούν περίπου στο ένα τέταρτο του πληθυσμού.

Έχουν περάσει λιγότερο από είκοσι χρόνια από την εξέγερση των Αλβανών στη Βόρεια Μακεδονία, η οποία ανάγκασε το ΝΑΤΟ να παρέμβει. Ένας λόγος για τη σχετική ηρεμία που ακολούθησε είναι πως οι ηγέτες των Αλβανών τους ζήτησαν να παραμείνουν πιστοί στην Ε.Ε., την ένταξη στην οποία βλέπουν ως εγγύηση προστασίας των δικαιωμάτων τους και υπόσχεση ευημερίας. Αν η πόρτα της Ε.Ε. μείνει κλειστή, οι μετριοπαθείς αυτές φωνές κινδυνεύουν να απαξιωθούν. Αλλά θα είναι και αυτό ένας κίνδυνος αν, όπως προβλέπουν ορισμένοι στην περιοχή, η Ε.Ε. ανοίξει τις ενταξιακές διαπραγματεύσεις με τη Βόρεια Μακεδονία αλλά κρατήσει την Αλβανία στην αίθουσα αναμονής.

Μια τέτοια κίνηση θα έριχνε λάδι στη φωτιά του παναλβανικού εθνικισμού, παρακινώντας πολιτικούς και ακτιβιστές στην Αλβανία και στο Κόσοβο να εγκαταλείψουν τις ελπίδες ένταξης στην Ε.Ε. και να αγκαλιάσουν με μεγαλύτερη θέρμη το όραμα της Μεγάλης Αλβανίας. Αυτό με τη σειρά του θα υπονόμευε τις προσπάθειες να επιλυθεί η διαμάχη της Σερβίας με το Κόσοβο και να χαλαρώσουν οι εντάσεις μεταξύ των Βοσνίων, των Σέρβων και των Κροατών στη Βοσνία-Εζεργοβίνη.

Αν αυξηθεί η περιφερειακή αστάθεια λόγω της ατολμίας της Ε.Ε., θα προσφέρει πρόσφορο έδαφος για ξένη παρέμβαση. Τα Βαλκάνια είναι μια αρένα ανταγωνισμού μεταξύ ξένων δυνάμεων, προσελκύοντας τη Ρωσία, την Τουρκία και την Κίνα σε μια γωνιά της Ευρώπης που βρίσκεται σε μεγάλο βαθμό υπό την επιρροή της Ε.Ε. και των ΗΠΑ από την εποχή των πολέμων της Γιουγκοσλαβίας.

Ρώσοι πράκτορες ήταν πίσω από απόπειρα πραξικοπήματος το 2016 στο Μαυροβούνιο και δραστηριοποιήθηκαν και στην Ελλάδα και στη Βόρεια Μακεδονία για να αποτρέψουν μια συμφωνία. Η Τουρκία χρηματοδοτεί το πολιτικό Ισλάμ στην περιοχή. Η Κίνα επεκτείνει την επιρροή της μέσω μεγάλων επενδύσεων στο πλαίσιο του σχεδίου «Μια Ζώνη, Ένας Δρόμος».

Για να περιορίσει τις ρωσικές και κινεζικές φιλοδοξίες, η Ουάσιγκτον είναι διατεθειμένη να εργαστεί με την Ε.Ε. στην προστασία των συμφερόντων της Δύσης. Οι Βρυξέλλες πρέπει να αισθάνονται τυχερές που τα Βαλκάνια είναι μια από τις λίγες περιοχές στον κόσμο που δεν έχουν επηρεαστεί από τις διπλωματικές προστριβές μεταξύ της Ε.Ε. και των ΗΠΑ του Τραμπ. Η Ε.Ε. και η Αμερική συνδυάστηκαν καλά στην προώθηση της συνθηκολόγησης της Ελλάδας με τη Βόρεια Μακεδονία.

Οι επικριτές της διεύρυνσης έχουν δίκιο ότι η ποιότητα της δημοκρατίας και του κράτους δικαίου στις βαλκανικές χώρες δεν πληροί τα κριτήρια της Ε.Ε. Αλλά η εμπιστοσύνη της περιοχής στην Ε.Ε. και ο ενθουσιασμός των κατοίκων για τις δύσκολες μεταρρυθμίσεις που απαιτούνται για την ένταξη θα εξασθενίσουν αν η σύνοδος του επόμενου μήνα δεν στείλει ένα θετικό σήμα.

Οτιδήποτε λιγότερο θα προκαλούσε αναταραχή στα Βαλκάνια και θα έπληττε την Ε.Ε., η οποία θα είχε πραγματοποιήσει για άλλη μια φορά κακό στον εαυτό της.

© The Financial Times Limited 2019. All rights reserved.
FT and Financial Times are trademarks of the Financial Times Ltd.
Not to be redistributed, copied or modified in any way.
Euro2day.gr is solely responsible for providing this translation and the Financial Times Limited does not accept any liability for the accuracy or quality of the translation