Καθώς η οικονομική ισχύς εξακολουθεί τη μετατόπισή της από τη δύση στην ανατολή, οι κυριότερες πόλεις της Ασίας διεκδικούν να αποτελέσουν τις βάσεις των κορυφαίων διαχειριστών χρήματος του πλανήτη και επενδυτικών brands. Η προσπάθειά τους έχει στόχο την καθιέρωση υψηλών στάνταρντ ρυθμιστικών κανόνων και ενός κέντρου διανομής που θα επιτρέψει τη διανομή των φρέσκων χρηματοοικονομικών προϊόντων σε μια περιοχή που αναπτύσσεται με ταχύτατους ρυθμούς.

Οι πόλεις-κράτη του Χονγκ Κονγκ και της Σιγκαπούρης πασχίζουν εδώ και καιρό γι' αυτού του είδους τις δραστηριότητες. Ωστόσο, το κινεζικό μεγαθήριο που ακούει στο όνομα Σαγκάη, όπως και ορισμένοι ανταγωνιστές στη Μαλαισία και στην Αυστραλία ρίχνουν βαριά τη σκιά τους επάνω τους.

Την ίδια στιγμή, παρά τη διαφορά ώρας, τα καθιερωμένα ισχυρά ιδρύματα δεν αντιμετωπίζουν την εξ ανατολών απειλή… κοιμώμενα. Η Νέα Υόρκη επανατοποθετείται ως εξειδικευμένο κέντρο στις αναδυόμενες αγορές, ενώ η Ζυρίχη και η Γενεύη ακόμη τρεκλίζουν από τις επιθέσεις που δέχθηκαν από τις αμερικανικές αρχές για θέματα φορολογίας και εχεμύθειας, οι οποίες οδήγησαν σε εκροές πελατών με κατεύθυνση τη Σιγκαπούρη. Τώρα, αμφότερες οι ελβετικές πόλεις επιχειρούν να επαναλανσάρουν τους εαυτούς τους ως κέντρα διαχείρισης κεφαλαίων.

Ελβετική πτώση

«Ορισμένες μετακινήσεις δραστηριοτήτων wealth management από την Ελβετία στη Σιγκαπούρη έχουν ήδη συντελεστεί», λέει ο Ray Soudah, ιδρυτής της Millennium Associates, της εταιρίας παροχής συμβουλών για εξαγορές και συγχωνεύσεις με έδρα τη Ζυρίχη.

Άλλες συμφωνίες που παλαιότερα θα περνούσαν από τις ελβετικές τράπεζες τώρα παρακάμπτουν όλη τη χώρα ως αποτέλεσμα των περιπτώσεων αθέτησης της ρήτρας εχεμύθειας για θέματα φορολογίας. Και αυτό παρότι οι τράπεζες έχουν κίνητρο να αποτρέψουν τη φυγή ρευστού.

«Οι ελβετικές τράπεζες έχουν τώρα ανοιχτά τοποθετηθεί κατά της φυγής πελατών με προορισμό την Ασία λόγω φόβου για περισσότερες ποινές από την Ε.Ε. και τις ελβετικές αρχές», λέει ο κ. Soudah.

Οι ρυθμιστικοί κανόνες στην Ελβετία είναι αρκετά απόλυτοι στα χαρτιά, σύμφωνα με τον κ. Soudah που συνεργάζεται στενά με την κυβέρνηση και τις ρυθμιστικές αρχές. Ωστόσο, η διαδικασία εκτέλεσής τους έχει πληγεί από τις αρκετές και διαρκείς παραχωρήσεις εκ μέρους των αρχών στην- έως τώρα αποτυχημένη- προσπάθειά τους να σταματήσουν την παρενόχληση των τραπεζών και των υπαλλήλων τους από τις ξένες δημοσιονομικές και φορολογικές αρχές, που αναζητούν μη καταβεβλημένους φόρους από τους πολίτες τους.

«Η χώρα μας μπορεί να πει κανείς ότι στην καλύτερη περίπτωση βρίσκεται σε ενός είδους ρυθμιστική λήθη», προσθέτει, την ίδια ώρα που η Ελβετία προσπαθεί να αναστηλώσει την εικόνα του πολυτελούς brand στο private banking και του προφίλ της ως ασφαλούς καταφυγίου. «Αυτή η μετάβαση θα πάρει αρκετά χρόνια και πολλές εταιρίες δεν θα καταφέρουν να επιβιώσουν, περιλαμβανομένων κάποιων από τις μεγαλύτερες - τόσο ελβετικών όσο και ξένων», προειδοποιεί ο κ. Soudah.

Ωστόσο, η Σιγκαπούρη, που σήμερα είναι στην καλύτερη θέση ανάμεσα στα χρηματοοικονομικά κέντρα της Ασίας, δεν επιχαίρει για τις πληγές της Ελβετίας. Το κλίμα είναι περισσότερο στην άποψη «θα μπορούσε να έχει συμβεί και σε εμάς αν δεν ήμασταν τυχεροί». Ο τραπεζίτες της χώρας και οι ρυθμιστικές αρχές ανησυχούν περισσότερο από ποτέ για τη διεθνή επόπτευση και ξαναγράφουν συνεχώς τους ρυθμιστικούς τους κανόνες, προκειμένου να μην υποπέσουν σε ατόπημα που διώκεται από τις παγκόσμιες διωκτικές αρχές. 

«Από τεχνική σκοπιά, οι περισσότεροι ρυθμιστικοί κανόνες για οικονομικά θέματα είναι πιθανώς παρόμοιοι», λέει ο κ. Soudah. «Όμως, τα ασιατικά στάνταρτν αναβαθμίζονται διαρκώς για να περιορίσουν και να αποφύγουν τα προβλήματα και την κρίση στην Ελβετία».

Υπάρχει διάχυτο το αίσθημα στους χρηματοοικονομικούς οίκους της Σιγκαπούρης ότι ζουν ένα success story, αλλά αυτή η αίσθηση δεν πρέπει να τεθεί σε κίνδυνο αν το μικρό κράτος θέλει να πάρει τα ηνία από την Ελβετία ως το πρώτο τη τάξει παγκόσμιο κέντρο wealth management. Προς το παρόν, οι τράπεζες της Σιγκαπούρης διαχειρίζονται λογαριασμούς πελατών αξίας 1 τρισ. δολ., ενώ μελέτη της PricewaterhouseCoopers προβλέπει ότι το προβάδισμα θα το πάρει άλλος και θα φύγει από την Ελβετία κάποια στιγμή το 2013. Αυτό τελικά θα στεφανώσει μια επί μακρόν φιλοδοξία για μετασχηματισμό της Σιγκαπούρης, της «μικρής κόκκινης βούλας», όπως κάποτε περιφρονητικά αναφερόταν από τους ισχυρούς γείτονές της, σε Ζυρίχη της Ανατολής.

Μαθήματα από την Ιστορία

Υπάρχει ένα «ποτέ ξανά» αίσθημα στη Σιγκαπούρη σχετικά με δύο κρίσιμα χρονικά σημεία στη σύντομη Ιστορία της. Πρώτον, για την κρίση στην τράπεζα Barrings, το 1995, όταν η αγγλική τράπεζα κατέρρευσε μετά τις απατηλές δραστηριότητες trading του Nick Leeson, από τη Σιγκαπούρη. Αυτό σύντομα ακολουθήθηκε από τη λεγόμενη ασιατική κρίση το 1998.

Αμφότερα τα γεγονότα μοιάζουν χαραγμένα στη συλλογική μνήμη της χρηματοοικονομικής κοινότητας της περιοχής.

Η Su Shan Tan, CEO του τμήματος wealth management στη μερικώς κρατική DBS Bank και σύμβουλος της κυβέρνησης, πιστεύει ακράδαντα στη «διαρκή επαγρύπνηση», τόσο στην τράπεζά της όσο και συνολικά στο τραπεζικό σύστημα της Σιγκαπούρης, προκειμένου να διατηρηθεί η καλή φήμη της χώρας.

«Η νομισματική αρχή της Σιγκαπούρης (MAS) είναι ένας ισχυρός και αποφασισμένος ρυθμιστής», λέει η κ. Tan. Η ίδια επικροτεί τις προσπάθειες της MAS για να σταματήσει η στρεβλή πώληση δομημένων προϊόντων που πυροδότησαν την τελευταία παγκόσμια κρίση. «Οι αρχές της Σιγκαπούρης κατέστησαν σαφές ότι έχουν μηδενική ανοχή έναντι του μυστικού χρήματος που παράνομα διέφυγε της φορολογίας», λέει η ίδια.

Για σημαντικές προσωπικότητες όπως η κ. Tan, που είναι κάτι σαν εγχώρια celebrity, υπάρχει η λογική της επιτέλεσης δημόσιου λειτουργήματος, λένε παρατηρητές στη Σιγκαπούρη. «Έκανε την περιουσία της με το private banking και μάλιστα σε αμερικανικά ιδρύματα, όπως η Morgan Stanley. Τώρα θεωρεί καθήκον της να εργάζεται για την κρατική τράπεζα της Σιγκαπούρης και να προστατεύει τη φήμη της έναντι του ανταγωνισμού», λέει ντόπιος τραπεζικός σύμβουλος.

Στη Σιγκαπούρη, ένας σημαντικός ρόλος στο wealth management ανήκει στην κρατική τράπεζα επενδύσεων, την Temasek Holdings.

H Temasek, που δημιούργησε το Wealth Management Institute ώστε να βελτιωθούν οι εργασιακές πρακτικές στις ιδιωτικές τράπεζες, έχει στην κατοχή της βασικά μερίδια εταιριών που είναι εισηγμένες στην τοπική αγορά. Επισήμως, αυτό γίνεται για να συλλέγει κέρδη από τις καλπάζουσες τιμές των μετοχών της ταχύτατα αναπτυσσόμενης εγχώριας οικονομίας. Ανεπισήμως, ο σκοπός είναι να διατηρηθούν κάποια στάνταρντ και η διαφάνεια στις διαδικασίες.

«Αν κοιτάξεις το θέμα της φορολογικής διαφάνειας των χρημάτων, η Ασία θα βρεθεί στο μέτωπο των εξελίξεων. Μπορούμε να μάθουμε από τα ελβετικά λάθη», λέει ο David Lim, CEO της ελβετικής τράπεζας Julius Baer στη Σιγκαπούρη. Οι ελβετικές τράπεζες, όπως η Julius baer και Credit Suisse έχουν τη σωστή θέση στην αγορά για να κάνουν κάτι τέτοιο.

Ξεδιαλύνοντας τα θέματα 

Τόσο το Χονγκ Κονγκ όσο και η Σιγκαπούρη πολεμούν να προσελκύσουν κεφάλαια από πλούσιους επενδυτές της κινεζικής επικράτειας. «Η Σιγκαπούρη ετοιμάζεται για τεράστια ανάπτυξη που θα προέλθει από τους εύπορους Κινέζους πελάτες», λέει ο Sherrie Dai, επικεφαλής του τμήματος private banking Κίνας για λογαριασμό της Standard Chartered, η οποία εδρεύει στη Σιγκαπούρη.

Η κ. Dai αναφέρει ότι και οι δύο χώρες έχουν την ίδια ασιατική νοοτροπία και βρίσκονται εν όψει ενός τεράστιου κύματος μετανάστευσης από την Κίνα, καθώς τα ανώτερα στρώματα του πληθυσμού τους αναζητούν καλύτερης ποιότητας σχολεία για τα παιδιά τους.

Υπάρχει εξάλλου αυξανόμενη η αίσθηση ότι με την πρόσφατη ενσωμάτωση του Χονγκ Κονγκ στην Κίνα αρκετοί πελάτες αισθάνονται ότι οι υποθέσεις τους είναι ίσως υπερβολικά κοντά στα αδιάκριτα μάτια των ρυθμιστικών αρχών. Εξάλλου, από ορισμένους fund players και στελέχη τραπεζών ασκείται πίεση για να αναβαθμιστεί το ρυθμιστικό πλαίσιο επιτρέποντας μεγαλύτερη διαφοροποίηση επενδύσεων και διασφαλίζοντας ότι το Χονγκ Κονγκ δεν θα υπολείπεται της, περισσότερο πραγματίστριας, Σιγκαπούρης.

«Οι πελάτες θα κάνουν πάντα τη διαφοροποίηση ανάμεσα στο Χονγκ Κονγκ και τη Σιγκαπούρη - αυτή η τάση δεν είναι νέα», λέει η Kathryn Shih, επικεφαλής του τμήματος wealth management της UBS με έδρα το Χονγκ Κονγκ. «Αυτά τα πράγματα έχουν την τάση να έρχονται σε κύματα», προσθέτει η ίδια.

Μια αργή στροφή ανατολικότερα;

Υπάρχουν ωστόσο προειδοποιήσεις από την Ευρώπη ότι η αύξηση του κόστους και στις δύο δικαιοδοσίες, με τους διαχειριστές και τους τραπεζίτες να ζητούν όλο και μεγαλύτερα πακέτα μισθών, θα μπορούσε να πλήξει την ανάπτυξη στα ασιατικά χρηματοοικονομικά κέντρα.

«Λόγω του κόστους στην Ασία -ειδικά σε ό,τι αφορά μισθούς που πληρώνονται σε συμβούλους πελατών και σε επαγγελματίες των επενδύσεων- και των αποφάσεων των ασιατικών αρχών να ενδυναμώσουν τους αυστηρούς ελέγχους συμμόρφωσης και να περιορίσουν τη φοροδιαφυγή, οι ελβετικές τράπεζες έχοντας καλή θέση στην αγορά θα προσπαθήσουν να μοχλεύσουν τις δικές τους πλατφόρμες ώστε να γίνουν συμφέρουσες», λέει ο κ. Soudah της Millennium Associates. «Αυτό σημαίνει ότι πολλοί δεν θα αναπτύξουν περισσότερο τις ασιατικές τους υποδομές», συμπληρώνει.

Άλλοι παρατηρητές λένε πως, αν και το κέντρο βάρους στην επενδυτική διαχείριση θα μετακυλιστεί από τις ΗΠΑ και την Ευρώπη προς την Ασία, αυτό δεν θα γίνει κατ' ανάγκην σύντομα.

«Δύο παράγοντες πλήττουν προς το παρόν την πρόοδο: Η υπερευμετάβλητη φύση των ασιατικών κεφαλαιαγορών και η νοοτροπία των επενδυτών που ακολουθεί κάθε φορά το momentum», λέει ο Amin Rajan, CEO της συμβουλευτικής Create. «Αφενός οι ανησυχίες για τις δομές διακυβέρνησης των εταιριών στην Ινδία και στην Κίνα και αφετέρου οι ακραίες ταλαντώσεις των αγορών και στις δύο χώρες αποτρέπουν τα μεγάλα συνταξιοδοτικά σχήματα από το να τοποθετηθούν στην Ασία», προσθέτει.

Έλλειψη συνοχής

Ενώ έχει γίνει πολλή συζήτηση για ένα προϊόν με πανασιατικό διαβατήριο, που θα επιτρέπει σε κεφάλαια να εγγράφονται σε μία και μόνο δικαιοδοσία και να είναι διαπραγματεύσιμα ελεύθερα σε όλη την ευρύτερη περιοχή, όπως έγινε με τα ευρωπαϊκά Ucits funds, ο έντονος ανταγωνισμός ανάμεσα στα διάφορα κέντρα και η αναζήτησή τους για ρυθμιστικό αρμπιτράζ κατέστρεψαν τη συμφωνία. Ακόμη και η Αυστραλία, η οποία επανατοποθέτησε την οικονομία της επιτυχημένα ώστε να κερδίζει από το εμπόριο με τους γείτονές της στην Ασία, προώθησε τον εαυτό της ως τόπο προορισμού funds.

«Η ασιατική εκδοχή των Ucits μάλλον θα καθυστερήσει λίγο», λέει ο κ. Rajan. «Ο σώμα με σώμα ανταγωνισμός ανάμεσα στο Χονγκ Κονγκ και τη Σιγκαπούρη έχει εμποδίσει την άνθηση του διασυνοριακού εμπορίου ασιατικών funds. Έχουν καταβληθεί προσπάθειες να απομακρυνθούν τα εμπόδια, αλλά μένει να δούμε ακόμη καινοτόμα μέτρα».

Είναι εξάλλου πιθανό ο έντονος προστατευτισμός στην Κίνα να έχει εμποδίσει την ανάπτυξη της Σαγκάης ως παγκόσμιου χρηματοοικονομικού κέντρου. Το Qualified Foreign Institutional Investor (QFII) ξεκίνησε το 2002 από τις κινεζικές αρχές για να επιτρέψει στους ξένους επενδυτές να πραγματοποιούν συναλλαγές επί κινέζικων μετοχών στα χρηματιστήρια της Σαγκάης και του Σενζέν.

Αυτό σηματοδότησε τη μερική ανάκληση των αυστηρών κεφαλαιακών ελέγχων που απαγόρευσαν τη μετακίνηση κεφαλαίων.

Νωρίτερα φέτος το μερίδιο του QFII αυξήθηκε στα 80 από τα 30 δισ. δολ., αν και από αυτά μόλις τα 25 δισ. δολ. έχουν έως τώρα χρησιμοποιηθεί. Ανάμεσα στις πρώτες ξένες εταιρίες που προσφέρουν τέτοια υπηρεσία ήταν η UBS, η Nomura, η Citi και η Goldman Sachs.

Αυτή η μεγαλύτερη χαλάρωση είναι καλοδεχούμενη από τους ξένους τραπεζίτες και διαχειριστές κεφαλαίου. «Βλέπουμε όλο και περισσότερους επενδυτές να ζητούν και να παίρνουν μερίδιο», λέει ο Magnus Ward, επικεφαλής του τμήματος μετοχών στη σουηδική τράπεζα SEB. «Κινούμαστε στη σωστή κατεύθυνση, αλλά όσο υπάρχουν ρυθμιστικοί κανόνες κάποιοι επενδυτές θα είναι επιφυλακτικοί».

Περαιτέρω γυρίσματα

Η τοποθέτηση σε έναν τοπικό οίκο επενδυτικής διαχείρισης στην Κίνα ή αλλού στην Ασία μπορεί να είναι ο λογικός τρόπος για τους επενδυτές, όμως αυτό δεν είναι πάντα τόσο ξεκάθαρο. Η Capital Generation Partners, ένα ιδιωτικό επενδυτικό γραφείο που διαχειρίζεται στοιχεία ενεργητικού εύπορων οικογενειών, χρησιμοποιεί αποκλειστικά κεφάλαια με έδρα την Ασία ώστε να επενδύσει στην περιοχή, πιστεύοντας ότι η τοπική γνώση είναι κεφαλαιώδους σημασίας για να υπάρξουν απολαβές.

Ωστόσο, η παρουσία ενός γνωστού οίκου επενδύσεων σε μία αγορά δεν είναι αρκετός λόγος για να επενδύσει κανείς, λέει το ιδρυτικό στέλεχος της εταιρίας, Charlotte Thorne.

«Ένα από τα θέματα που απασχολούν τους επενδυτές οι οποίοι κοιτάζουν προς την Ασία, ιδιαίτερα στο πεδίο του private equity, είναι ότι οι καλύτερες συμφωνίες είναι ήδη κλεισμένες από τις τοπικές φίρμες», λέει η κ. Thorne. «Ακόμα και ένα τοπικό fund θα προσπαθήσει να ξεπεράσει έναν εγχώριο ιδιώτη επενδυτή, ο οποίος ίσως έχει απευθείας επαφή με αυτές τις ευκαιρίες».

Υπάρχουν και άλλοι παράγοντες που έχουν σχέση με την αγορά και ίσως μειώσουν τον… ασιατικό ενθουσιασμό και τονώσουν τον ρόλο των παραδοσιακών χωρών προέλευσης fund, όπως η Νέα Υόρκη. «Οι επενδυτές προτιμούν ξεκάθαρα την αμερικανική αγορά για κάποιον καιρό και για έναν αριθμό καλών λόγων», λέει ο Tom Holland, στέλεχος της Cube Capital με έδρα το Χονγκ Κονγκ.

Αν και η αγορά των ΗΠΑ μοιάζει υπερεκτεταμένη σε όρους αποτιμήσεων και η χώρα έχει να αντιμετωπίσει ένα δημοσιονομικό βουνό, υπάρχει ακόμη αρκετό ρευστό στην άκρη. «Η αγορά κατοικίας των ΗΠΑ που ανακάμπτει και οι μακροπρόθεσμες δυνατότητες από τα καύσιμα που εξορύσσονται με τη μέθοδο του σχιστόλιθου θα εξασφαλίσουν τη ροή θετικών ειδήσεων», λέει ο κ. Holland. «Με εξαίρεση την ένωση των Εθνών Νοτιοανατολικής Ασίας, οι ασιατικές αγορές έχασαν χρόνο φέτος σε μεγάλο βαθμό λόγω της επιβράδυνσης και του πιστωτικού hangover από την Κίνα και της υποαπόδοσης στην Ιαπωνία».

Κοιτάζοντας μπροστά στη μετάβαση της εξουσίας στην Κίνα ο κ. Holland λέει ότι είναι πιθανό η νέα ηγεσία στο Πεκίνο να τονώσει την οικονομία, την ίδια ώρα που η φασαρία για τα δημοσιονομικά προβλήματα των ΗΠΑ κορυφώνεται. «Είναι πιθανό να δούμε αλλαγές στην περιφερειακή επενδυτική τοποθέτηση με άξονα αυτά τα γεγονότα», προειδοποιεί.

Παρά τις προβλέψεις αυτές, ο κ. Holland επισημαίνει ότι η Ασία έχει λιγότερη ρευστότητα από ό,τι οι μεγάλες ανεπτυγμένες αγορές και ότι οι αναπτυσσόμενες οικονομίες της χαρακτηρίζονται από φτωχή εταιρική διακυβέρνηση, οικογενειακό έλεγχο και ανάμιξη του δημοσίου. Ως αποτέλεσμα, οι περιφερειακές πλατφόρμες fund συνήθως προσελκύουν λιγότερους θεσμικούς επενδυτές από ό,τι οι παγκόσμιοι ανταγωνιστές τους και συχνά είναι χειρότερης ποιότητας. «Τα εναλλακτικά funds συγκεντρώνονται στα χέρια μεγάλων παικτών», λέει. Αυτό, επισημαίνει, έχει οδηγήσει σε περισσότερες διαφυγές προς μεγαλύτερες πλατφόρμες, που συνήθως βρίσκονται στη Νέα Υόρκη και στο Λονδίνο.