Σύμφωνα με μια παλαιά ριζωμένη πεποίθηση, «η Τουρκία είναι η γέφυρα ανάμεσα στην Ανατολή και τη Δύση». Αυτό ανέκαθεν αποτελούσε γεωγραφική αλήθεια, αλλά μια πιο λεπτομερής ανάλυση μαρτυρά ότι η χώρα γίνεται όλο και περισσότερο και μια οικονομική γέφυρα ανάμεσα στις καθιερωμένες αγορές της ΕΕ και των αναδυόμενων αγορών περιλαμβανομένης της Ανατολικής Ευρώπης, της Βορείου Αφρικής, της Μέσης Ανατολής και της πρώην Σοβιετικής Ένωσης. Πράγματι, μια προσεκτικότερη ματιά μπορεί να αποκαλύψει ότι ο ρόλος της Τουρκίας στην περιοχή αλλάζει γρήγορα και μακράν από το να αποτελεί γεωγραφική σύμπτωση, είναι το αποτέλεσμα των παγκόσμιων οικονομικών συνθηκών και της τουρκικής κυβερνητικής πολιτικής.

Ο δρόμος προς την ανάπτυξη
 
Αντιμέτωπες με την κρίση στους κατά παράδοση τουρκικούς εξαγωγικούς προορισμούς, οι αρχές και οι επιχειρήσεις στην Τουρκία είχαν κατά τα προηγούμενα χρόνια αρχίσει να επιβουλεύονται νέες αγορές και να διαπραγματεύονται ταξίδια που δεν απαιτούν την έκδοση βίζας, καθώς και εμπορικές συμφωνίες στην ευρύτερη περιοχή. Όλο αυτό το εγχείρημα έχει στηριχθεί και στις Τουρκικές Αερογραμμές, την ημικρατική αεροπορική εταιρία, η οποία έχει ξεκινήσει αρκετά δρομολόγια σε νέους προορισμούς που δεν απαιτούν βίζα και έχουν ως άμεση στόχευση την εθνική επιχειρηματικότητα.

Ήδη οι αριθμοί μιλούν από μόνοι τους: Ενώ η τουρκική οικονομία μεγεθύνθηκε κατά περισσότερο από 8,5% πέρσι, το μερίδιο των τουρκικών εξαγωγών προς τις χώρες της ΕΕ κυμάνθηκε μόλις στο 46%- μια υπολογίσιμη πτώση από τα επίπεδα του 54% όπου είχε βρεθεί το 2004.

Ο λόγος δεν είναι ότι με οποιονδήποτε τρόπο η Τουρκία στράφηκε σε άλλες από τις ευρωπαϊκές αγορές. Μάλιστα, η αξία των εξαγωγών της προς την ΕΕ αυξήθηκε κατά περισσότερο από 200% στα έτη 2004 έως 2011. Πολύ απλά, ήταν το εμπόριο με τις αναδυόμενες περιφερειακές αγορές που αυξήθηκε πολύ πειρσσότερο. Έτσι, δεν αποτελεί έκπληξη ότι έχοντας ξεπεράσει και την κρίση του 2008 και εκείνη της Ευρωζώνης σχεδόν αλώβητες, ορισμένες τουρκικές τράπεζες αναζητούν τρόπους να κεφαλαιοποιήσουν τη νέα οικονομική δύναμη της Τουρκίας, μέσω επέκτασης των δραστηριοτήτων τους σε άλλες χώρες της περιοχής.

Οι στόχοι και τα μοντέλα ποικίλουν, καθώς κάποιες αναζητούν νέες συγχωνεύσεις και εξαγορές είτε για να ακολουθήσουν την υπάρχουσα πελατειακή βάση σε νέες αγορές, είτε για να εξάγουν με επιτυχία εγχώρια επιχειρηματικά μοντέλα. Άλλες τράπεζες που έχουν μετόχους εκτός της Τουρκίας ψάχνουν τρόπους για να μοχλεύσουν τις υπάρχουσες αυτές σχέσεις προς όφελος της τουρκικής πελατειακής βάσης.

Tα νέα σύνορα της Isbank

Καθώς η βάση ενεργητικού της Isbank μεγάλωνε κατά 23% το 2011, εν μέσω επιθετικής επέκτασης που οδήγησε στην δημιουργία 65 νέων υποκαταστημάτων, ο διευθύνων σύμβουλος, Adnan Bali στέκεται στις αυξανόμενες ευκαιρίες για την τράπεζα εκτός Τουρκίας. Εστιάζει ιδιαίτερα στις νέες αγορές, όπου οι εταιρικοί πελάτες της τράπεζας δελεάζονται να κάνουν δουλειές. «Πιστεύουμε ότι η πολύ ενεργητική πολιτική εκ μέρους της κυβέρνησης στις διαφοροποιημένες εμπορικές σχέσεις θα δημιουργήσει μεγάλες ευκαιρίες για την Τουρκία», λέει εξηγώντας ότι τα ενδιαφέροντα της Isbank σε σχέση με τη διεθνή επέκταση αντανακλούν τις αυξανόμενες ανάγκες της διογκούμενης τουρκικής πελατειακής βάσης. Θα πρέπει να έχουμε ενεργή παρουσία στα ίδια μέρη όπου βρίσκονται οι πελάτες μας. Ήδη έχουμε ένα πολύ εκτεταμένο δίκτυο στην Ευρώπη», προσθέτει υπογραμμίζοντας ότι η νέα επέκταση στο εξωτερικό πρόκειται να έρθει σε εκείνες τις αγορές, όπου οι τουρκικές επιχειρήσεις είναι περισσότερο ενεργές.

«Αυτό σημαίνει ότι η Μέση Ανατολή, η Βόρειος Αφρική ο Καύκασος και τα βαλκάνια- όλες αυτές οι αγορές, είναι πολύ σημαντικές για τη στρατηγική μας».

Πριν από 18 μόλις μήνες η στρατηγική αυτή οδήγησε την Isbank στο να αποκτήσει τα 15 υποκαταστήματα της ρωσικής Bank Sofia, έναντι 40 εκατ. δολ. «Ειδικά τα τελευταία 10 χρόνια έχουμε γίνει μάρτυρες μιας ταχεία ανάπτυξης των οικονομικών σχέσεων με τη Ρωσία», λέει ο κ. Bali δείχνοντας σημειώνοντας την επιτυχία του φιλόδοξου τούρκικου κατασκευαστικού τομέα να κερδίσει σημαντικά συμβόλαια υποδομών στη Ρωσία.

Αραβικό εφαλτήριο

Ο κ. Bali λέει ότι η Isbank μόλις άνοιξε νέο γραφείο αντιπροσώπευσης στο Κάιρο και ενδιαφέρεται ιδιαίτερα για το Αζερμπαϊτζάν. Αμφότερες αυτές οι αγορές θα μπορούσαν να είναι σημαντικές επενδύσεις- δεδομένου του μεγέθους του Αιγυπτιακού πληθυσμού και του κλάδου υδρογοναθράκων του Αζερμπαϊτζάν. «Είχαμε ορισμένες επαφές με μέρη στο Μπακού και στο Κάιρο εξετάζοντας ευρύτερη επένδυση και όχι μόνο ένα concept που σχετίζεται με τα υποκαταστήματα», εξηγεί ο κ. Bali, αρνούμενος να σχολιάσει δημοσιεύματα που θέλουν την Isbank να ενδιαφέρεται για την Piraeus Bank Egypt. «Μας ενδιαφέρουν όλες οι ευκαιρίες στην αγορά αυτή αλλά η όποια νέα επένδυση πρέπει να ακολουθήσει την ίδια συνετή στρατηγική», εξηγεί ο κ. Bali. «Από τη μια μεριά θα έπρεπε να ξέρουμε για την αγορά και από την άλλη θα πρέπει να είμαστε έτοιμοι να χρησιμοποιήσουμε την υπάρχουσα εξειδίκευσή μας στην αγορά αυτή».

Μία ευκαιρία που έχει ήδη παρουσιαστεί αφορά τη Λιβύη.
Έχοντας ιδρυθεί με σκοπό να διευκολύνει τις τουρκικές επιχειρήσεις να έχουν δραστηριότητες στη Μέση Ανατολή, και τη Νότια Αφρική, η A&T Bank, στην οποία η Isbank κατέχει ήδη ποσοστό, πλούτισε σε περιόδους τις εποχές που η Λιβύη απολάμβανε καλές σχέσεις με τους περιφερειακούς της γείτονες. Περίπου προ διετίας ωστόσο, η Isbnak αποφάσισε να διαθέσει το ποσοστό της στην A&T Βank- μια απόφαση που κατά κάποιον τρόπο ξεπεράστηκε από άλλα γεγονότα. Η αποκαλούμενη Αραβική Άνοιξη κατέληξε πρώτα στην δήμευση των στοιχείων ενεργητικού της A&T στην Τουρκία από την τουρκική ρυθμιστική αρχή (BDDK) λόγω των διεθνώς επιβληθέντων περιορισμών, και μετά στην φυγή του Λίβυου δικτάτορα Μουαμάρ Καντάφι.

Τώρα, με την απόφαση της BDDK τον φετινό Μάρτιο, για να επιστραφεί ο έλεγχος της A&T στους κατά πλειοψηφία ιδιοκτήτες της, την Libyan Foreign Bank, που η ίδια ελέγχεται από την κεντρική τράπεζα της Λιβύης, αναδύθηκε μια ολόκληρη δέσμη σεναρίων, η οποία οδήγησε στην αναθεώρηση της απόφασης της Isbank να πουλήσει το ποσοστό της. «Είναι μια ταχέως μταβαλλόμενη κατάσταση: το καταστατικό της τράπεζας έχει μεταβληθεί. Θα το αξιολογήσουμε σύμφωνα με τις νέες συνθήκες και θα δούμε αν υπάρχει τρόπος να συνεργαστούμε με επιτυχία», λέει ο κ. Bali.

Η οργανική ανάπτυξη της Halk

Υπάρχει όμως και μία ακόμη επεκτεινόμενη στο εξωτερικό μέσω εξαγορών τράπεζα: Η Halk Bank που εξακολουθεί να ελέγχεται κατά πλειοψηφία από το κράτος. Σκοπός της δεν είναι απλώς να ενισχύσει την τουρκική πελατειακή της βάση, αλλά να εξάγει την εκτεταμένη εξειδίκευσή της στην τραπεζική μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων.

«Αντιλαμβανόμαστε καλά την μικρομεσαία τραπεζική και εξειδικευόμαστε στον τομέα αυτό για περισσότερο από 70 χρόνια», λέει ο CEO της Halk, Souleyman Aslan, ο οποίος προσθέτει ότι «η τράπεζα ιδρύθηκε με σκοπό ακριβώς την υποστήριξη αυτού του τύπου των επιχειρήσεων στην Τουρκία». Έχει επί μακρόν συνεργαστεί με την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων, την Παγκόσμια Τράπεζα και την Agence Francaise Developpement διαχέοντας εξειδικευμένα δάνεια προς τουρκικές μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις.

Το μοντέλο αυτό απολαμβάνει ιδιαίτερη επιτυχία. Η Halk Bank έχει χαρτοφυλάκιο με μη εξυπηρετούμενα δάνεια που κληρονόμησε από την προ τραπεζικής κρίσης εποχή στην Τουρκία το 2001. Τα μη εξυπηρετούμενα αυτά δάνεια ανέρχονται σε μόλις 550 εκατ. τουρκικές λίρες (305 εκατ. δολ.) ή 0,8% του συνολικού δανειακού χαρτοφυλακίου της τράπεζας.

«Αν δεν συνυπολογίσουμε τα συγκεκριμένα κακά δάνεια, ο δείκτης μη εξυπηρετούμενων δανείων της τράπεζάς μας είναι στο 2,8%. Οι μικρές και οι μεσαίες επιχειρήσεις δημιουργούν λίγα μόνο προβλήματα υπερημερίας», λέει ο κ. Aslan.

Ελευθερία διοίκησης

Αν και ελέγχεται από το κράτος και μόλις το 25% των μετοχών της είναι σε ελεύθερη διαπραγμάτευση στο χρηματιστήριο της Κωνσταντινούπολης, η Halk απολαμβάνει μεγάλο βαθμό αυτονομίας. «Προηγουμένως υπαγόμασταν στον κρατικό νόμο, ενώ τώρα υπαγόμαστε στις ίδιες ρυθμιστικές διαδικασίες, όπως οι μη κρατικές τράπεζες», λέει ο κ. Aslan, εξηγώντας ότι η εκτελεστική διοίκηση της τράπεζας έχει την ελευθερία να διαχειρίζεται την τράπεζα όπως βλέπει ότι ταιριάζει στις αποφάσεις του διοικητικού συμβουλίου. Αυτό περιλαμβάνει και τα εξαγωγικά σχέδια του επιτυχημένου μοντέλου της για την τραπεζική μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων. «Έχουμε ήδη τα μοντέλα και νομίζουμε ότι είναι πολύ εύκολο να τα εφαρμόσουμε και σε άλλες αγορές», λέει ο κ. Aslan και τονίζει ότι το 37% του τουρκικού χαρτοφυλακίου της Halk αφορά μικρομεσαίες επιχειρήσεις έναντι ποσοστού μόλις 24% που αφορά τα δάνεια προς τη βιομηχανία. Η πρώτη επένδυση της Halk στο εξωτερικό αφορούσε την αγορά του 91,56% της Macedonia’s Bank Izvova I Kreditna Banka, τον Απρίλιο του 2011. Η Ηalk έχει σχέδιο συγχώνευσης της τράπεζας αυτής με την Ziraat Banka Skopje, την θυγατρική της επίσης τουρκικής Ziraat Bank, στην ίδια χώρα.

«Μετά από αυτό μπορούμε να ξεκινήσουμε να ψάχνουμε σε άλλες περιοχές: Τη Μέση Ανατολή τη Βόρειο Αφρική και ίσως κάποιες ασιατικές χώρες», λέει ο ίδιος και επισημαίνει πως ειδικά η Βόρειος Αφρική προσφέρει εξαιρετικές ευκαιρίες- ως αποτέλεσμα κυρίως της αλλαγής των καθεστώντων της Αραβικής Άνοιξης.

Ο κ. Aslan λέει ότι η κρίση χρέους στην Ευρώπη ενθάρρυνε τις τουρκικές επιχειρήσεις να στρέψουν αλλού το βλέμμα τους και επεσήμανε σχετικά την επιτυχία των τουρκικών κατασκευαστικών εταιριών που δραστηριοποιούνται κυρίως στην Αίγυπτο και τη Λιβύη. Αυτές οι πηγές έχουν πολλές πλουτοπαραγωγικές πηγές που λείπουνα ατπο την Τουκρία. «Αν οι πελάτες μας έχουν projects εκεί, θα βεβαιωθούμε ότι θα είμαστε κοντά τους», προσθέτει.

Η επιφυλάξεις της AK Bank

Αν και ορισμένες τουρκικές τράπεζες καλοβλέπουν μια επέκτασή τους στο εξωτερικό, ορισμένες άλλες εμφανίζονται πιο επιφυλακτικές. Η AK Bank που κατετάγη στην 96η θέση στη λίστα με τις 500 κορυφαίες τράπεζες για το 2012- την υψηλότερη θέση ανάμεσα στις τουρκικές τράπεζες, είναι ένα ίδρυμα στο οποίο η επιφυλακτικότητα καλά κρατεί. Η AK έχει παλαιόθεν δραστηριότητα σε Γερμανία και Ολλανδία, προσφέροντας βασικά υπηρεσίες εμπορικής και εταιρικής τραπεζικής, αλλά και τη δυνατότητα υποδοχής καταθέσεων. Έχει επίσης υποκατάστημα στη Μάλτα και γραφείο αντιπροσώπευσης στο Ντουμπάι.

Όπως εξηγεί ο CEO Hakan Bindasgil, οι γερμανικές και Ολλανδικές δραστηριότητες της AK είναι ήδη σε διαδικασία συγχώνευσης με σκοπό την αύξηση της αποτελεσματικότητάς τους. Ωστόσο αυτό δεν αποκλείει την πιθανότητα η AK Bank να αναζητήσει ευκαιρίες στο εξωτερικό.

«Ως τράπεζα- ηγέτης η μη οργανική ανάπτυξη δεν είναι κάτι που μπορούμε να αγνοήσουμε. Αλλά πρέπει να είναι η κατάλληλη περίπτωση και πρέπει να είμαστε σίγουροι ότι προσφέρει τις ίδιες αναπτυξιακές προοπτικές με τις δραστηριότητες στην Τουρκία», λέει ο κ. Binbasgil.

Το μακρύ χέρι της TEB
 
Καθώς οι τουρκικές τράπεζες δραστηριοποιούνται στο εξωτερικό για να εξυπηρετήσουν τις ανάγκες των ενεργών σε άλλες αγορές πελατών τους, η Turk Economy Bank (ΤΕΒ) βρίσκεται σε πολύ ευχάριστη θέση.

Η πλειοψηφία της TEB ανήκει στην γαλλική BNP Paribas, ενώ πέρσι προχώρησε σε συγχώνευση με την κατά το 100% τουρκική θυγατρική του ομίλου, την Fortis Bank. Έτσι, οι πελάτες της TEB έχουν τώρα πρόσβαση στο παγκόσμιο δίκτυο της BNP. Οι τουρκικές εταιρίες έχουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον σε αρκετές αγορές όπου έχει παρουσία η BNP περιλαμβανομένων της Αλγερίας, της Αιγύπτου και της Ουκρανίας, λέει ο CEO της τράπεζας Varol Civil. «Το βασικό πλεονέκτημα του συστήματος της BNP», εξηγεί ο αντιπρόεδρος της TEB, Jean Paul Sabet, είναι ότι «επιτρέπει την πρόσβαση στο διεθνές δίκτυο από πλατφόρμες, μειώνοντας την ανάγκη για επί τόπου παρουσία της ίδια της TEB».

Είναι ωστόσο ενδιαφέρον ότι παρά την πρόσβαση στο δίκτυο της BNP, η TEB έχει την δική της πολύ επιτυχημένη θυγατρική στο Κόσσοβο, η οποία ιδρύθηκε το 2008 πριν φανεί στον ορίζοντα η προοπτική συγχώνευσης με τη Fortis. «Το Κόσσοβο είναι μια μικρή αγορά οπότε ήταν καλό για εμάς να ξεκινήσουμε δοκιμαστικά από εκεί», λέει ο κ. Civil, εξηγώντας ότι η τράπεζα έγινε κερδοφόρος μετά από μόλις τρία χρόνια, και τώρα, με 22 υποκαταστήματα είναι ένας από τους μεγαλύτερους τραπεζικούς οργανισμούς της χώρας.

Παρά την επιτυχία αυτή, ξεκαθαρίζει ότι το βασικό ενδιαφέρον της TEB είναι προσανατολισμένο στην εγχώρια τουρκική αγορά. Όπως λέει, λαμβάνει υπόψη του τις τεράστιες δυνατότητες ανάπτυξης που υπάρχουν στην ευρύτερη περιοχή, αλλά ο βασικός τους στόχος είναι η αποτελεσματική μεγέθυνση στην Τουρκία.