Η Κύπρος φημίζεται για τους στενούς δεσμούς της με την Ελλάδα, από πλευράς τόσο ιστορικής όσο και πολιτισμικής, γλωσσολογικής και οικονομικής. Στις τρέχουσες περιστάσεις ωστόσο, οι σχέσεις αυτές φαίνονται λιγότερο επωφελείς. Παρά την σχετικά ήπια κρίση, οι οίκοι αξιολόγησης υποβάθμισαν την Κύπρο και τις τράπεζές της σε αρκετές περιπτώσεις κατά την τελευταία διετία, με αποτέλεσμα το χρέος της τώρα να αξιολογείται ως «κερδοσκοπικό» (αν και η Fitch έχει αξιολόγηση BBB-). Είναι οι στενές σχέσεις με την Ελλάδα που ευθύνονται σε μεγάλο βαθμό για την κατάσταση αυτή.

Οι εμπορικές κυπριακές τράπεζες έχουν χτυπηθεί σοβαρά από την έκθεσή τους στα ελληνικά κρατικά ομόλογα και στα εμπορικά δάνεια. Ο Chris Νικολάου, senior credit αναλυτής στο πρακτορείο αξιολογήσεων Capital Intelligence στη Λεμεσό, εκτιμά ότι οι τράπεζες θα καταφέρουν να συγκεντρώσουν τα κεφάλαια που απαιτούνται. «Θεωρούμε ότι οι τράπεζες θα είναι ικανές να αναπληρώσουν πλήρως τα κεφάλαιά τους, είτε από ιδιωτικές πηγές- που νομίζω ότι είναι η πιο σημαντική πηγή στην οποία μπορούν να απευθυνθούν- είτε μέσω της κυπριακής κυβέρνησης», λέει.
 
Ο Γιάννης Τιρκίδης, οικονομικός αναλυτής στην Cyprus Popular Bank, επισημαίνει ότι η τράπεζά του προσελκύει το ενδιαφέρον αρκετών ξένων επενδυτών που θέλουν να συμμετέχουν στην αύξηση κεφαλαίου, ενώ οι περισσότερες από τις ανησυχίες τους σχετίζονται με το ελληνικό χαρτοφυλάκιο του ιδρύματος.

Δεν είναι τυχαίο ότι η Moody’s, τον Μάρτιο, στην ανάλυσή της που συνόδευσε την υποβάθμιση της αξιολόγησης του κυπριακού χρέους, επεσήμανε τον κίνδυνο η κυπριακή κυβέρνηση να πρέπει να παρέμβει και να στηρίξει τις τράπεζες. Τουλάχιστον βραχυπρόθεσμα, η αύξηση κεφαλαίου της Τράπεζας Κύπρου έχει μειώσει τον κίνδυνο η κυβέρνηση να έρθει σε βοήθεια ώστε να εκπληρωθούν οι στόχοι της European Bank Authority.

Ωστόσο, παρά την υποβάθμιση των ομολόγων της χώρας σε «κακής ποιότητας», η Κύπρος κατάφερε να εξασφαλίσει χρηματοδότηση μέσω διμερών συμφωνιών, όπως αυτή με τη Ρωσία από την οποία έλαβε δάνειο 2,5 δισ. ευρώ με επιτόκιο 4,5%, καλύπτοντας έτσι τις περισσότερες από τις ανάγκες της για το 2012.

«Δεν περιμένω η υποβάθμιση να έχει σημαντική επίπτωση στην οικονομία, καθώς η κυπριακή κυβέρνηση εδώ και αρκετό καιρό δεν δανείζεται από τις αγορές λόγω των επιτοκίων που αυτές επιφυλάσσουν για τις χώρες της ευρωπαϊκής περιφέρειας», λέει ο Κωνσταντίνος Πιττάλης, επικεφαλής IR στην Τράπεζα Κύπρου.

Θετικά σενάρια 

Σχολιάζοντας την υποβάθμιση της Τράπεζας Κύπρου σε Ba2 από B1 στην οποία προχώρησε τον Μάρτιο η Moody’s, ο κ. Πιττάλης επισημαίνει ότι η Τράπεζα Κύπρου στο τέλος του 2011 είχε υψηλή ρευστότητα, λόγο δανείων προς καταθέσεις στο 92% και χαμηλές χρηματοδοτικές ανάγκες.

«Παραμένουμε δανειστές στη διατραπεζική αγορά οπότε δεν έχουμε χρηματοδότηση που μπορεί να επηρεαστεί από την υποβάθμιση. Είναι μια αρνητική εξέλιξη αλλά όχι κάτι που θα μπορούσε να έχει σημαντική επίπτωση», λέει ο ίδιος.

Η υψηλή ρευστότητα που απολάμβανε ο κυπριακός τραπεζικός κλάδος μπορεί σε μεγάλο βαθμό να αποδοθεί στο επίπεδο των καταθέσεων μη μονίμων κατοίκων– κυρίως εκτός της ζώνης του ευρώ.

Σύμφωνα με στοιχεία από την Κεντρική Τράπεζα της Κύπρου οι ξένες καταθέσεις που ήταν στην κατοχή χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων της Μεγαλονήσου έφταναν τα 26 δισ. ευρώ- ποσό που αντιστοιχεί στο 37% των συνολικών καταθέσεων ύψους 70 δισ. ευρώ, στο τέλος του 2011. Η ελληνική κρίση και οι χαμηλές αξιολογήσεις χρέους δεν αποθάρρυναν καθόλου τους επενδυτές από το να αφήσουν τις καταθέσεις τους στην Κύπρο. Στο τέλος του 2008 το νούμερο ήταν στα 15,5 δισ. ευρώ ή στο 30% των συνολικών καταθέσεων.

Πέρα από τις υποθέσεις της που σχετίζονται με τα ελληνικά κρατικά ομόλογα, η Τράπεζα Κύπρου είδε τις τραπεζικές της εργασίες να βελτιώνονται σε επίπεδο έτους το 2011. Υπήρξε άνοδος της τάξης του 12% στα καθαρά έσοδα από τόκους έως το 1,17 δισ. ευρώ και τα κέρδη πριν τις προ-προβλέψεις ήταν αυξημένα κατά 11% έως τα 805 εκατ. ευρώ. Τα κέρδη μετά φόρων και προβλέψεων ήταν αυξημένα κατά 2% έως τα 312 εκατ. ευρώ, αλλά μετά την επίδραση των ελληνικών ομολόγων το αποτέλεσμα ήταν ζημιές ύψους 1,01 δισ. ευρώ. Το επιτοκιακό περιθώριο βελτιώθηκε από το 2,66% στο 2,98% και ο δείκτης κόστους προς έσοδα της τράπεζας μειώθηκε στο 48% από το 50%.

Σχετικά με το μέλλον, ο κ. Πιττάλης τόνισε πως «δεδομένων των τρεχουσών συνθηκών οι βασικές προθέσεις του ομίλου είναι να διατηρήσει την υγιή του ρευστότητα, να ενισχύσει την κεφαλαιακή του θέση να διαχειριστεί αποτελεσματικά τους κινδύνους και να διατηρήσει την οργανική κερδοφορία». Ο ίδιος αναμένει ότι το μεγαλύτερο μέρος της ανάπτυξης για το 2012 θα επιτευχθεί στη Ρωσική αγορά, ενώ σε ό,τι αφορά τα δάνεια, περιμένει χαμηλούς ρυθμούς ανάπτυξης για την Κύπρο και μικρή μείωση στην Ελλάδα.

«Ο όμιλος στη Ρωσία λειτουργεί με το 1/3 της παραγωγικής του δυνατότητας, οπότε υπάρχει αρκετό περιθώριο για να αναπτυχθούν οι δραστηριότητες εκεί. Λέγοντας αυτά να πούμε ότι τα δάνεια στη Ρωσία αντιστοιχούν περίπου στο 7% των δανείων του ομίλου, οπότε ακόμη και αν καταγραφεί μεγάλη αύξηση, και πάλι θα αποτελούν ένα μικρό σχετικά ποσοστό των συνολικών».
 
Η «ελληνική» στόχευση

Η κυπριακής ιδιοκτησίας Ελληνική Τράπεζα, η τρίτη μεγαλύτερη τράπεζα στη χώρα, ανέλαβε προβλέψεις ίσες με το 70% της ονομαστικής αξίας των ελληνικών ομολόγων που κατείχε- ποσοστό που αντιστοιχεί σε 77 εκατ. ευρώ. Αυτό το νούμερο ωστόσο ήταν πολύ μικρότερο από τις προβλέψεις που λήφθηκαν εντός του έτους για τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια, τα οποία έφτασαν τα 142 εκατ. ευρώ ανεβάζοντας τις ζημιές του έτους στα 87 εκατ. ευρώ.

Η «αχτίδα φωτός» ήταν τα καθαρά κέρδη των 301 εκατ. ευρώ που παρουσίασαν βελτίωση 12% το 2010 καθώς και η μείωση του κόστους κατά 6%. Ο δείκτης εποπτικών κεφαλαίων Tier I στο τέλος του έτους ήταν στο 10% και ο δείκτης κεφαλαιακής επάρκειας στο 13%.

«Τα οικονομικά αποτελέσματα του 2011 επιβεβαιώνουν την ικανότητα του ομίλου της Ελληνικής Τράπεζας να πραγματοποιεί κέρδη, να διατηρεί ένα επαρκές επίπεδο ρευστότητας και έναν ισχυρό ισολογισμό που του επέτρεψαν να διαχειριστεί αποτελεσματικά τις αρνητικές οικονομικές εξελίξεις και το υψηλό επίπεδο αβεβαιότητας που στην Ευρώπη και ειδικά στην Ελλάδα», λέει ο Αντώνης Ρουβάς, CFO του τραπεζικού ομίλου.

Ο κ. Ρουβάς κάνει λόγο για συντηρητική στρατηγική για την τράπεζα λόγω και των οικονομικών περιστάσεων. «Οι στόχοι του ιδρύματος εξακολουθούν να εστιάζουν στην αποτελεσματική διαχείριση του πιστωτικού κινδύνου, στην περιφρούρηση και την ενίσχυση των δεικτών κεφαλαιακής επάρκειας, στην προάσπιση της ρευστότητας και στην προσεκτική και λελογισμένη ανάπτυξη», προσθέτει. 

Οι κυπριακές προτεραιότητες της Popular

Και η Cyprus Popular Bank βελτίωσε τα έσοδά της κατά το 2011. Συγκεκριμένα, τα καθαρά έσοδα από τόκους σκαρφάλωσαν με ρυθμό 12% έως τα 79 εκατ. ευρώ για το 2010, ενώ τα συνολικά έσοδα είχαν τότε τρέξει με τον πιο ήπιο ρυθμό του 1,5% και είχαν διαμορφωθεί στο 1,04 δισ. ευρώ, ενώ τα κέρδη προ προβλέψεων είχαν διαμορφωθεί στα 388 εκατ. ευρώ, κατά 3,2% υψηλότερα. Οι προβλέψεις για δάνεια ωστόσο προκάλεσαν τις ζημιές, ενώ σύμφωνα με τη γεωγραφική ανάλυση, το πρόβλημα εστιάζεται στις ελληνικές δραστηριότητες, εκεί όπου το ποσοστό των μη εξυπηρετούμενων δανείων εκτινάχθηκε από 8% σε 19,5% στο έτος. Τα ελληνικά κρατικά ομόλογα και άλλες επισφάλειες 2,17 δισ. ευρώ οδήγησαν τις ζημιές στα 2,51 δισ. ευρώ.

«Η βελτίωση στο καθαρό επιτοκιακό περιθώριο προκάλεσε σε μεγάλο βαθμό το μεγαλύτερο μέρος των κερδών του έτους», λέει ο κ. Τιρκίδης. Παραδέχεται ότι η βελτίωση αυτή υπήρξε αργή και ότι η Ελλάδα με περιθώριο στο 1,83% υπολείπεται ακόμη της Κύπρου, η οποία εμφανίζει περιθώριο 2,53%. «Αρκετός από τον δανεισμό που πραγματοποιήθηκε στην Ελλάδα έγινε με χαμηλά επιτοκιακά περιθώρια και η κατάσταση των συμβολαίων ήταν τέτοια ώστε δεν μπορούσαμε να επαναποτιμήσουμε τα δάνεια εκείνα. Έτσι μείναμε με υποτιμημένο ένα μεγάλο μέρος του χαρτοφυλακίου στην Ελλάδα», λέει.

Ο λόγος κόστους προς έσοδα της τράπεζας βελτιώθηκε ελαφρά στο 2011 από το 63,2% στο 62,6% και ο κ. Τικρίδης βλέπει ακόμη χώρο για περικοπή κόστους, ειδικά στις ελληνικές δραστηριότητες του ιδρύματος, για τις οποίες ο λόγος είναι στο 86,5% σε σύγκριση με το 42,6% της Κύπρου. Ο βασικός λόγος για αυτό έχει την αιτία του στο 2006 και στην τριπλή συγχώνευση που οδήγησε στον σχηματισμό της Marfin Popular Bank, αλλά και στην απουσία ορθολογικοποίησης του ελληνικού δικτύου υποκαταστημάτων που το νέο σχήμα κληρονόμησε.

Με δεδομένα τα ελληνικά της προβλήματα, φαίνεται λογικό που η Cyprus Popular Bank εστιάζει στις δραστηριότητές της επί κυπριακού εδάφους. «Θεωρούμε την Κύπρο μια πολύ καλή προοπτική μεσο-μακροπρόθεσμα, και πιστεύουμε ότι έχει πολύ ισχυρές μηχανές ανάπτυξης. Η χώρα πέρασε μια περίοδο εμβόλιμης μικρής ύφεσης (soft patch), αλλά μπορούμε να βγούμε από αυτή σε μια διετία και να επανεστιάσουμε στο νησί. Αυτό σημαίνει ότι θέλουμε να είμαστε μέρος της επέκτασης αυτής της χώρας και της οικονομικής της αναδόμησης», λέει ο κ. Τιρκίδης.
 
Ο κ. Νικολάου προειδοποιεί ότι η ποιότητα ενεργητικού παραμένει ένα σημαντικό ζήτημα για τις κυπριακές τράπεζες, όπως και το άμεσο θέμα των επανακεφαλαιοποιήσεων, αλλά εκτιμά ότι το μακροπρόθεσμο μέλλον του κλάδου είναι υγιές. Αναμένει η κερδοφορία να είναι μειωμένη λόγω χρεώσεων από προβλέψεις και χαμηλή ανάπτυξη του ισολογισμού. Ωστόσο, δεν βλέπει σημάδια ολοκληρωτικής κρίσης στις κυπριακές τράπεζες ή απώλειας της εμπιστοσύνης στο σύστημα.

«Δεν θα είναι εύκολη περίοδος, αλλά νομίζω ότι μακροπρόθεσμα μιλάμε για ένα σύστημα με πολύ ισχυρό τραπεζικό franchise, τόσο εγχώρια, όσο και εξωχώρια, όπου έχει το πλεονέκτημα των διεθνών δραστηριοτήτων που υπηρετήθηκαν από τις τράπεζες του νησιού τα τελευταία 20 χρόνια», λέει ο ίδιος.

Σπιτικές ανέσεις

Οι τρεις κλάδοι που επιτρέπουν στην Κύπρο να αισιοδοξεί είναι ο τουρισμός, οι διεθνείς business υπηρεσίες και η ενέργεια. Η χώρα έχει μειώσει την εξάρτησή της από τον τουρισμό σε περίπου 10% του ΑΕΠ. Ακόμη όμως και έτσι, ειδικά ο τουρισμός είχε καλή απόδοση το 2011, ενώ σύμφωνα με τον κ. Τιρκίδη, και οι πρώτες ενδείξεις για το 2012 είναι ενθαρρυντικές.

«Ίσως η είσοδος της Κύπρου στο ευρώ το 2008 να κατέλαβε λίγο εξ απήνης τον τουρισμό, καθώς η μετάβαση από τη λίρα στο ευρώ δεν ευνόησε τη συγκεκριμένη δραστηριότητα. Αλλά ο κλάδος πέρασε χρόνια αναδιοργάνωσης και τώρα βγαίνει ενισχυμένος», λέει. Στον κλάδο των διεθνών business υπηρεσιών, ο αριθμός των εταιριών με έδρα στην Κύπρο αυξήθηκε κατά 7% στο 2011. Η Τράπεζα Κύπρου υπεραπέδωσε της αγοράς βλέποντας την πελατειακή της βάση στον κλάδο να αυξάνεται κατά 16%.

«Οι πελάτες εκτιμούν το πλεονέκτημα του να είναι η Κύπρος μέλος της Ε.Ε. και της Ευρωζώνης με ανταγωνιστικό φορολογικό καθεστώς, χαμηλό κόστος σε σύγκριση με άλλες δικαιοδοσίες στην Ευρώπη, και καλή υποδομή. Το νομικό μας σύστημα βασίζεται στο αγγλικό δίκαιο, οπότε αυτό είναι ένα ακόμη χαρακτηριστικό που βοηθά να ξεχωρίζει η Κύπρος από άλλες δικαιοδοσίες στην Ε.Ε. και καθιστά το περιβάλλον πιο business friendly», λέει ο κ. Πιττάλης.

Ο ενεργειακός κλάδος ενεργοποιήθηκε με την ανακοίνωση, στα τέλη του 2011, της ανακάλυψης ποσοτήτων φυσικού αερίου στα κυπριακά ύδατα, οι οποίες εκτιμάται ότι αξίζουν 150 δισ. ευρώ. Ο κ. Νικολάου λέει ότι ορισμένες επιπτώσεις έχουν ήδη αρχίσει να γίνονται ορατές.

«Παίρνει χρόνο να αξιοποιηθούν αυτά τα αποθέματα και να υπάρξει ροή εισοδήματος, αλλά το βραχυπρόθεσμο αποτέλεσμα είναι σίγουρα επωφελές σε όρους αλλαγής του επενδυτικού κλίματος και προσέλκυσης επενδύσεων. Αυτό είχε θετική επίπτωση, και εξακολουθεί να έχει», τονίζει.

Αισιοδοξία

Πέρα από τις μελλοντικές προοπτικές, ο κ. Νικολάου υπογραμμίζει τις κυβερνητικές ενέργειες για την αντιμετώπιση τρεχόντων προβλημάτων που επηρεάζουν την κυπριακή οικονομία. Οι αρχές, λέει, ήταν αρχικά αργές στο να ανακοινώσουν περικοπές προϋπολογισμού. Ωστόσο, μειώσεις μισθών και άλλα μέτρα επιβλήθηκαν το 2011, προκειμένου να μειωθεί το κρατικό έλλειμμα, και πιστεύει ότι η χώρα έχει αφήσει τα χειρότερα της κρίσης πίσω της.

Σχολιάζοντας τις προοπτικές της Κύπρου για το 2012, ο κ. Τιρκίδης αναγνωρίζει ότι διάφοροι οργανισμοί έχουν κάνει αρνητικές προβλέψεις, όπως η Ευρωπαϊκή Ένωση, η οποία προβλέπει για φέτος συρρίκνωση του ΑΕΠ κατά 0,5%. Ο ίδιος είναι πιο αισιόδοξος. «Νομίζω θα υπάρξει θετικό πρόσημο στην ανάπτυξη. Είναι πιθανό να έχουμε ένα ακόμη αρνητικό τρίμηνο σε ετήσια βάση και αυτό θα είναι όλο, εκτός και αν τα πράγματα χειροτερέψουν κάτι το οποίο δεν περιμένω να γίνει φέτος», είπε.