Η παγκόσμια πιστωτική έκρηξη που προηγήθηκε της οικονομικής κρίσης στηρίχθηκε εν μέρει στην άποψη ότι οι κεντρικές τράπεζες θα μπορούσαν να εγγυηθούν την διαρκή ανά την υφήλιο ανάπτυξη και τη σταθερότητα των αγορών στις περισσότερες δυτικές οικονομίες. Οι πεποιθήσεις αυτές ενδυναμωμένες από τις δηλώσεις του τότε επικεφαλής της FED, Αλαν Γκρίνσπαν και άλλων κεντρικών τραπεζιτών αύξησαν την όρεξη των χρηματαγορών για κίνδυνο - γεγονός που πυροδότησε τον ανεύθυνο δανεισμό.

Υπάρχουν όμως και άλλοι λόγοι που κάνουν τους τραπεζίτες να ρίχνουν το βλέμμα τους χαμηλά όταν αναφέρονται στα πρόσφατα «επιτεύγματά» τους. Είναι η χαλαρή παγκόσμια νομισματική πολιτική που στήριξε τις υπερβολές, οι οποίες οδήγησαν στην κρίση- κάτι για το οποίο ιδίως κατηγορείται η μεγάλη χαλάρωση της νομισματικής πολιτικής των ΗΠΑ στις αρχές του 2000.

Ο χαμηλός πληθωρισμός πιθανότατα θα μπορούσε εύκολα να κατορθωθεί σε έναν κόσμο όπου η Ασία και οι αναδυόμενες οικονομίες οδηγούσαν τις τιμές των παραγόμενων αγαθών χαμηλότερα. Τελικά, ωστόσο αποδείχθηκε δύσκολο επίτευγμα, καθώς οι ίδιες αυτές οικονομίες ευθύνονται για την άνοδο των τιμών στην ενέργεια και τις τιμές των εμπορευμάτων. Οι κεντρικές τράπεζες, που ήταν όλες υπερβολικά πρόθυμες να διεκδικήσουν τις δάφνες του χαμηλού πληθωρισμού σε ένα παγκόσμιο περιβάλλον αποπληθωρισμού, κατηγορούν τώρα τον τρέχοντα πληθωρισμό για τα σοκ των τιμών.

Συνέβει το αντίθετο

Η κρίση έδειξε ότι όσοι πίστευαν πως η νομισματική πολιτική θα μπορούσε να διατηρήσει επ’ αόριστον τις οικονομίες σε σταθερή τροχιά ανάπτυξης και χαμηλού πληθωρισμού, εθελοτυφλούσαν. Θα έπρεπε να έχει ως αποτέλεσμα μια περισσότερο επιφυλακτική προσέγγιση του ρόλου της νομισματικής πολιτικής. Και όμως συνέβη το αντίθετο.

Ενώ οι εμπορικοί τραπεζίτες αντιμετωπίζονται τώρα ως οι «κακοί της κοινωνίας», οι κεντρικοί τραπεζίτες αισθάνονται περίφημα. Είναι οι δίαυλοι παράσχεσης βοήθειας στις οικονομίες που το χρειάζονται. Και καθώς το οπλοστάσιο της μείωσης των επιτοκίων κοντεύει να εξαντληθεί, άρχισαν τώρα να εμφανίζουν «μη συμβατικές» νομισματικές πολιτικές απλώνοντας τον ισολογισμό τους και διοχετεύοντας ποσότητες χρημάτων στην ευρύτερη οικονομία.

Οι πολιτικές αυτές ήταν πιθανότατα απαραίτητες και δικαιολογημένες στην φάση της κρίσης του 2008-2009, όταν η ζήτηση κατέρρεε σε όλο τον πλανήτη. Ως μέλος της νομισματικής επιτροπής της Κεντρικής Τράπεζας της Αγγλίας υποστήριξα όλες τις μειώσεις επιτοκίων και τις ποσοτικές χαλαρώσεις που έγιναν στη Μ. Βρετανία από το φθινόπωρο του 2008 έως το τέλος του 2009.

Ωστόσο, τρία χρόνια μετά τα τραυματικά αυτά γεγονότα είναι κάθε άλλο παρά ξεκάθαρο ότι οι πράξεις αυτές ήταν δικαιολογημένες. Η νομισματική πολιτική θα πρέπει να επηρεάζει την οικονομική ανάπτυξη βραχυπρόθεσμα, σε μια περίοδο ενός με δύο έτη, αλλά πιο μακροπρόθεσμα, η επίδρασή του στην ανάπτυξη θα ξεθωριάσει.

Αν θέσουμε τον χρονικό ορίζοντα στα τρία ή τα πέντε χρόνια, είναι θέματα εφοδιασμού και δομικών στοιχείων μιας οικονομίας που καθορίζουν την ανάπτυξη. Παρ΄όλα αυτά, φαινόμαστε ακόμη αγκιστρωμένοι στην άποψη ότι αυτό που χρειάζεται η οικονομία είναι μια ακόμη τόνωση ώστε να συνεχίσει, καθώς η επίδραση της τελευταίας στήριξης φαίνεται να εξασθενεί.
Αυτό που χρειάζεται στις τρέχουσες συνθήκες- ειδικά στις ΗΠΑ και τη Μ. Βρετανία, είναι λίγη περισσότερη ταπεινότητα εκ μέρους των κεντρικών τραπεζιτών και αναγνώριση των ορίων της νομισματικής πολιτικής.

Σε όλο τον κόσμο, το 2010 και το 2011 ο πληθωρισμός αυξήθηκε σε επίπεδα πολύ υψηλότερα, από όσο η παραδοσιακή νομισματική πολιτική θα θεωρούσε αποδεκτό, παρά τις επιπτώσεις της παγκόσμιας ύφεσης. Στην περιοχή της Ασίας και του Ειρηνικού, οι πολιτικές «έσφιξαν» προκειμένου να χαλιναγωγήσουν αυτή ακριβώς την τάση. Ένας ακόμη αριθμός από κεντρικές τράπεζες της Δύσης- περιλαμβανομένων αυτών του Καναδά, της Σουηδίας και της ΕΚΤ – προχώρησε σε αντίστοιχες κινήσεις.

Στις ΗΠΑ και την Μ. Βρετανία όμως υπάρχει ακόμη σταθερή η πεποίθηση ότι περισσότερες νομισματικές ενέσεις θα κάνουν τα «μαγικά» τους, αν και αμφότερες οι χώρες αντιμετωπίζουν διπλάσιο από τον κανονικό πληθωρισμό. Αυτό αντανακλά άρνηση να αναγνωριστεί ένα βασικό μάθημα που έδωσε η οικονομική κρίση: Υπάρχουν όρια στο τι μπορεί να κάνει η νομισματική πολιτική για να στηρίξει μακροπρόθεσμα την οικονομική ανάπτυξη.

Τα όρια

Τα μη συμβατικά μέτρα νομισματικής πολιτικής- όπως η ποσοτική χαλάρωση στη Μ. Βρετανία- μπορεί να έχουν αποτέλεσμα σε ασυνήθιστες και εξαιρετικά δύσκολες περιστάσεις . Σήμερα όμως διατρέχουμε τον κίνδυνο να πιέσουμε τη νομισματική σκανδάλη ενώ δεν είναι ξεκάθαρο ότι κάτι τέτοιο θα είναι αποτελεσματικό. Οι τελευταίες αποφάσεις της νομισματικής επιτροπής είναι ένα τέτοιο παράδειγμα. Και ενώ οι αποφάσεις της νομισματικής πολιτικής προβάλουν το επιχείρημα ότι αυτή η απόφαση είναι δικαιολογημένη σε όρους επίτευξης του στόχου για τον πληθωρισμό, η αξιοπιστία του ισχυρισμού αυτού είναι αμφισβητήσιμη, καθώς επί σειρά ετών η νομισματική αυτή πολιτική απέτυχε να προβλέψει σωστά το ύψος του πληθωρισμού.

Οι ανεξάρτητες κεντρικές τράπεζες ιδρύθηκαν για να λαμβάνουν δυσάρεστες αποφάσεις όταν αυτό απαιτείται, προκειμένου να διατηρηθεί η σταθερότητα των τιμών και η νομισματική πειθαρχία. Δεν είναι οι «σωτήρες του σύμπαντος» όπως ακριβώς και οι εμπορικές τράπεζες δεν είναι «οι κυρίαρχοι του σύμπαντος». Είναι η ώρα να αναγνωρίσουμε τα όρια των επαναλαμβανόμενων παρεμβάσεων και να επιστρέψει η νομισματική πολιτική σε έναν πιο παραδοσιακό ρόλο που σχετίζεται με τη σταθερότητα των τιμών.

* Ο Andrew Sentance ήταν μέλος της Νομισματικής Επιτροπής της Τράπεζας της Αγγλίας από τον Οκτώβριο του 2006 έως το Μάιο του 2011.