Πώς θα επιζήσει από την καταιγίδα το ευρώ

Θα ενισχυθεί το EFSF; Μπορεί να εξελιχθεί σε ευρωπαϊκό νομισματικό ταμείο; Τι φταίει και στον παραμικρό κυματισμό το ευρώ κινδυνεύει να πνιγεί; Επτά κορυφαίοι οικονομολόγοι σε μια ενδιαφέρουσα συζήτηση.

  • Anindita Ghosh
Πώς θα επιζήσει από την καταιγίδα το ευρώ
Ενώ ο υπόλοιπος κόσμος ανακάμπτει από την οικονομική κρίση, η κρίση του κρατικού χρέους στην Ευρώπη καλά κρατεί, αφήνοντας το ευρώ να παλεύει με τα κύματα. Το "The Banker" συνομιλεί με κορυφαίους οικονομολόγους από την περιοχή σχετικά με τα διδάγματα που μπορούν να εξαχθούν αλλά και με τα μέτρα που πρέπει να ληφθούν για την αποφυγή παρόμοιων καταστάσεων.

Μια πραγματικά ενδιαφέρουσα συζήτηση.

Συνομιλούν οι Robert Barrie -επικεφαλής του τμήματος ευρωπαϊκής οικονομίας στην Credit Suisse-, Steen Bocian -επικεφαλής οικονομολόγος στην Danske Bank-, Wim Boonstra -επικεφαλής οικονομολόγος στη Robobank-, Olivier Garnier -επικεφαλής οικονομολόγος στη Societe Generale-, Miguel Jimenez -επικεφαλής οικονομολόγος σε θέματα Ευρώπης για την BBVA Research-, Thomas Mayer -επικεφαλής οικονομολόγος στην Deutsche Bank- και Marco Valli - επικεφαλής οικονομολόγος για θέματα ευρωζώνης στη UniCredit.

Ο εστιασμός στην παγκόσμια κρίση απειλεί να μετακινηθεί από την περιφέρεια της Γηραιάς Ηπείρου στην ευρύτερη ηπειρωτική Ευρώπη. Μπορούν τα προβλήματα να περιοριστούν και ποια περαιτέρω βήματα πρέπει να γίνουν;

Robert Barrie
: Φαίνεται σαν να περάσαμε τα χειρότερα σε ό,τι αφορά την κρίση της περιφέρειας. Τα προβλήματα δεν απομακρύνθηκαν -και δεν θα φύγουν για ορισμένο χρονικό διάστημα-, αλλά η πολιτική απάντηση φαίνεται ότι αρχίζει να είναι ανάλογη της σημασίας των γεγονότων.

Steen Bocian:
Τα προβλήματα είναι πιθανόν να περιοριστούν στην περιφέρεια της ευρωζώνης, εφόσον υπάρξει αρκετή βούληση να εφαρμοστούν μέτρα ανακούφισης. Το βασικό πρόβλημα της Ευρώπης δεν είναι το συνολικό χρέος, αλλά η κατανομή του. Αυτό είναι πιθανόν διαχειρίσιμο, όμως όχι χωρίς περαιτέρω πολιτική και οικονομική ενοποίηση.

Είναι κρίσιμο οι χώρες να δείξουν επαρκή βούληση ώστε να σφίξουν τη δημοσιονομική τους πολιτική και να εφαρμόσουν τις μεταρρυθμίσεις. Αναμένουμε ότι η Πορτογαλία θα στηριχθεί με πακέτο βοήθειας και δεν μπορούμε να αποκλείσουμε την πιθανότητα και η Ισπανία να χρειαστεί κάτι παρόμοιο αν αυξηθούν τα προβλήματα με τις ισπανικές τράπεζες αποταμιεύσεων (cajas).

Win Boonstra: Οι αγορές περνούν φάση υστερίας. Είναι ξεκάθαρο ότι η ευρωζώνη έχει κάποια μικρά κράτη-μέλη με σοβαρά δημοσιονομικά προβλήματα, όμως κατά μέσο όρο η δημοσιονομική κατάστασή της είναι καλύτερη από εκείνη του Ηνωμένου Βασιλείου, των ΗΠΑ και οπωσδήποτε της Ιαπωνίας. Η πραγματική κρίση χρέους εξελίσσεται και πάλι στις ΗΠΑ.

Olivier Garnier: Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η κρίση αυτή μπορεί να περιοριστεί, καθώς η ευρωζώνη εμφανίζει ελλείμματα σε ιστορικά χαμηλά και χαμηλούς δείκτες χρέους που είναι καλύτεροι σε σχέση με το Ηνωμένο Βασίλειο, τις ΗΠΑ και την Ιαπωνία. Ωστόσο, για να σταματήσει η... μόλυνση απαιτείται περισσότερο εμβριθής και εκ των προτέρων σχεδιασμένη στρατηγική και όχι η αποσπασματική αντιμετώπιση που έως τώρα εφαρμόζεται.
Υπάρχουν σημάδια ότι οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις είναι περισσότερο έτοιμες να συμφωνήσουν σε μια τέτοια στρατηγική και πως αποφάσεις-κλειδιά είναι πιθανόν να ανακοινωθούν στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο τον Μάρτιο.

Miguel Jimenez: Ο κίνδυνος της μόλυνσης από τις μικρές στις μεγαλύτερες χώρες έχει περιοριστεί. Έως τώρα, η χρηματοοικονομική πίεση στην περιφέρεια της ευρωζώνης έχει ελάχιστα μόνο επηρεάσει τη ζώνη του ευρώ ως σύνολο. Για να εκλείψει ο κίνδυνος μόλυνσης απαιτούνται τρία στοιχεία:
• Οι χώρες της περιφέρειας πρέπει να εξακολουθήσουν να εφαρμόζουν τις μεταρρυθμίσεις - έως ότου βρεθούν εντός των στόχων.
• Η Ε.Ε. θα πρέπει να εξασφαλίσει την ύπαρξη του κατάλληλου πλαισίου ώστε να αποτρέψει και να διαχειριστεί μελλοντικές κρίσεις με ισχυρότερο σύμφωνο σταθερότητας και μηχανισμό επίλυσης κρίσεων.
• Περισσότερο αξιόπιστα stress tests τον Ιούνιο, τα οποία θα ακολουθηθούν από την απαραίτητη επανακεφαλαιοποίηση.

Thomas Mayer: Οι μικρότερες χώρες της περιφέρειας -Ελλάδα, Πορτογαλία, Ιρλανδία- έχουν σημαντικά πιο αδύναμα θεμελιώδη μεγέθη. Αυτές χρειάζονται επιπλέον υποστήριξη και σε ορισμένες περιπτώσεις ανακούφιση από το χρέος μέσω προγράμματος επαναγοράς ομολόγων στη δευτερογενή αγορά, όπου το χρέος τους είναι διαπραγματεύσιμο με discount. Όλες οι άλλες χώρες θα πρέπει να επιδιώξουν αυστηρή πολιτική προσαρμογής για να ξανακερδίσουν την εμπιστοσύνη των αγορών.

Marco Valli: Οι λαμβάνοντες τις αποφάσεις θα πρέπει να ενεργήσουν εκ των προτέρων. Οι πλέον σημαντικές αποφάσεις θα πρέπει να ληφθούν σε επίπεδο κρατών και να περιλαμβάνουν επιθετική δημοσιονομική προσαρμογή, μέτρα τόνωσης της ανάπτυξης και έγκαιρη και αξιόπιστη αναγνώριση των τραπεζικών απωλειών. Η συστημική απάντηση θα πρέπει να είναι μια επέκταση της δανειοδοτικής ικανότητας του ταμείου στήριξης που θα του επιτρέπει και την ενίσχυση του κεφαλαίου των τραπεζών. Ωστόσο, αναδιάρθρωση κρατικού χρέους θα απαιτηθεί τελικά στην περίπτωση τουλάχιστον μιας χώρας. Το timing είναι πολιτική απόφαση και θα πρέπει να επιλεγεί με προσοχή: το νωρίτερο το 2012.

Είναι βιώσιμη για την ευρωζώνη η νομισματική πολιτική του στιλ "ένα μέγεθος για όλα";

Robert  Barrie: Δεν βλέπω γιατί όχι. Αυτό που εμφανίζεται ενδιαφέρον είναι ότι οι παρεκκλίσεις σε ό,τι αφορά τον συνολικό ή τον μέσο όρο φαίνεται πιθανόν να αντιστραφούν τα επόμενα λίγα χρόνια: Φαίνεται πιθανό στο μέλλον η Γερμανία να αναπτύσσεται ταχύτερα και να έχει μεγαλύτερο πληθωρισμό έναντι της Ισπανίας, ύστερα από 10 χρόνια κατά τα οποία συνέβαινε το αντίθετο.

Steen Bocian: Πιστεύω ότι το ευρώ μπορεί να επιβιώσει από την τρέχουσα κρίση, όμως οι υπάρχοντες μηχανισμοί πρέπει να επεκταθούν μέσω της αύξησης του μεγέθους του ταμείου στήριξης, της μείωσης των επιτοκίων που οι χώρες της περιφέρειας καλούνται να καταβάλουν και με το να επιτραπεί σε αυτές να χρησιμοποιήσουν τις ενισχύσεις από το ταμείο στήριξης για να αγοράσουν τα δικά τους ομόλογα στην αγορά. Αν το "ένα μέγεθος για όλα" εξακολουθήσει να υπάρχει, ταυτόχρονα θα υπάρχει και ανάγκη για αύξηση της συνεργασίας ανάμεσα στα κράτη-μέλη. Είναι δύσκολο να πούμε τι θα μπορούσε να αποκαταστήσει την εμπιστοσύνη των αγορών στο ευρώ, όμως οι πολιτικοί θα πρέπει να βρεθούν μπροστά από τις ανησυχίες της αγοράς και όχι να τις κυνηγούν.

Wim Boonstra: Μια κοινή νομισματική πολιτική είναι βασικό στοιχείο οποιασδήποτε νομισματικής ένωσης. Υπάρχουν ουκ ολίγα ψεγάδια στον σχεδιασμό της ευρωπαϊκής νομισματικής ένωσης EMU. Πρώτον, η έκδοση κρατικών ομολόγων είναι πολυκερματισμένη - αυτό δίνει στις αγορές την ευκαιρία να εκφράσουν τη δυσαρέσκειά τους έναντι μεμονωμένων χωρών. Αυτό πρέπει να επιλυθεί.

Δεύτερον, η μία και μόνη νομισματική πολιτική χωρίς την ύπαρξη μεγάλης κεντρικής κυβέρνησης απαιτεί περισσότερο ευέλικτες δημοσιονομικές τακτικές, οι οποίες θα παρέμβουν διορθωτικά στην οικονομία όταν η χώρα θα είναι εκτός συγχρονισμού με τον μέσο επιχειρηματικό κύκλο της υπόλοιπης νομισματικής ένωσης. Εκ του συμφώνου σταθερότητας οι χώρες πρέπει να έχουν ισοσκελισμένους ή ακόμη και πλεονασματικούς ισολογισμούς.

Ωστόσο, ακόμα και αυτές που ακολούθησαν το σύμφωνο σταθερότητας βρέθηκαν να έχουν προβλήματα. Η νομισματική ένωση χρειάζεται έναν μηχανισμό που να μπορεί να αντιμετωπίσει αυτά τα φαινόμενα χωρίς πολιτικούς διαξιφισμούς και χωρίς το παραμικρό πρόβλημα ενός μικρού κράτους-μέλους να μετατρέπεται σε θέμα ζωής και θανάτου για το ίδιο το ευρώ. Τρίτον, οι χρηματοοικονομικές αγορές απέτυχαν να παίξουν τον πειθαρχικό τους ρόλο στο διάστημα από το 1999 έως τα μέσα του 2008. Πρέπει και από αυτό να πάρουμε μαθήματα.

Olivier Garnier: Η νομισματική ένωση δεν ήταν ο βασικός λόγος της κρίσης χρέους στην ευρωζώνη. Υπερβολικές πιστώσεις και φούσκες στις τιμές των περιουσιακών στοιχείων υπήρξαν παγκόσμια φαινόμενα από τη δεκαετία του 2000. Οι πρώτες ευρωπαϊκές χώρες που ζήτησαν βοήθεια από το ΔΝΤ δεν ήταν καν μέλη της νομισματικής ένωσης: Ισλανδία, Λετονία, Ρουμανία και Ουγγαρία. Με αυτό το δεδομένο, η κρίση αποκάλυψε ορισμένες σημαντικές αδυναμίες στη διαχείριση και στη λειτουργία του ευρώ, οι οποίες πρέπει να διευθετηθούν.

Miguel Jimenez: Η νομισματική ένωση είναι βιώσιμη, όμως πιθανότατα χρειάζεται περισσότερη συνεργασία στον δημοσιονομικό τομέα. Μια συσχέτιση, μάλιστα, αυτής με την αγορά των ευρωομολόγων, θα ήταν επίσης επιθυμητή. Δεν πρέπει να ξεχνάμε πως η νομισματική ένωση δεν είναι μόνο οικονομικό project αλλά και πολιτικό. 

Thomas Mayer: Είναι η μόνη επιλογή. Οι χώρες πρέπει να ακολουθήσουν εγχώριες οικονομικές και δημοσιονομικές πολιτικές που θα επιτρέψουν την άμβλυνση των όποιων δυσάρεστων επιπτώσεων μιας υπερφυσικής νομισματικής πολιτικής.

Marco Valli: Αυτό βέβαια δεν σημαίνει πως μπορούμε να περιμένουμε ότι η νομισματική πολιτική θα λειτουργήσει ως υποκατάστατο των δομικών μεταρρυθμίσεων. Οι επενδυτές πιστεύουν ότι η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα μπορεί να εξακολουθήσει να επιτυγχάνει τους στόχους της. Η ανάκαμψη της ευρωζώνης φαίνεται να κερδίζει έδαφος και οι προσδοκίες για τον πληθωρισμό μένουν στάσιμες.

Είναι απαιτούμενη μια δημοσιονομική ενοποίηση της ευρωζώνης;

Robert Barrie: H δημοσιονομική πειθαρχία απαιτείται ώστε να μη βρεθούμε ξανά στην ίδια θέση, μαζί με κατανόηση και συμπαράσταση στις περιπτώσεις όπου εξωτερικά γεγονότα κάνουν τα πράγματα δύσκολα.

Steen Bocian: Υπάρχει ανάγκη για μεγαλύτερη δημοσιονομική ενοποίηση. Ωστόσο, αυτό δεν είναι το ίδιο με το να ευθυγραμμίζεις τη δημοσιονομική σου πολιτική. Υπάρχει ανάγκη να ληφθεί σοβαρά υπόψη το σύμφωνο σταθερότητας και να λειτουργούμε εκ των προτέρων ώστε να αποφύγουμε μελλοντικές κρίσεις χρέους. Επιπλέον, οι προϋπολογισμοί των χωρών θα μπορούσαν να υποβάλλονται προς έγκριση στην Ε.Ε. - όχι με την προοπτική να επιβάλλεται έξωθεν η οικονομική πολιτική, αλλά μόνο να εξασφαλιστεί ότι οι χώρες δεν εκθέτουν τους εαυτούς τους σε ελλείμματα και χρέος.

Wim Boonstra: Η οικονομική ενοποίηση αναμφισβήτητα θα βοηθούσε, αλλά αμφιβάλλω για το εάν είναι απολύτως απαραίτητη. Η κεντρική χρηματοδότηση δημοσίων ελλειμμάτων (και ένας αποτελεσματικός μηχανισμός spreads) μπορούν να κάνουν τη δουλειά εξίσου καλά. 

Olivier Garnier: Η αυστηρότερη εποπτεία των εθνικών δημοσιονομικών εξελίξεων είναι επιθυμητή, όμως οδεύοντας προς τη δημοσιονομική ένωση δεν είναι ούτε ρεαλιστική ούτε απολύτως απαραίτητη. Αντί να προσπαθούμε να εφαρμόσουμε δημοσιονομική πειθαρχία σε επίπεδο Ε.Ε., θα ήταν πιο απλό και περισσότερο αποτελεσματικό να απαιτήσουμε από τις χώρες-μέλη της ευρωζώνης να εντάξουν δημοσιονομικούς κανόνες στα εθνικά τους συντάγματα.

Miguel Jimenez: Υπάρχουν πολλοί πιθανοί ορισμοί της ενοποίησης. Μια πολιτική ένωση δεν απαιτείται, αλλά αύξηση της δημοσιονομικής συνεργασίας και του βαθμού ενοποίησης των αγορών θα ήταν ιδιαίτερα επιθυμητή εξέλιξη.

Thomas Mayer: Δημοσιονομική ενοποίηση απαιτείται έως ενός σημείου. Η φύση της ευρωπαϊκής νομισματικής ένωσης ως κοινότητας με περιορισμένο liability πρέπει να διατηρηθεί. Πλήρης δημοσιονομική ένωση και αύξηση των αναλαμβανόμενων υποχρεώσεων, χωρίς να συνοδεύεται από πολιτική ένωση, αντίκειται στις βασικές αρχές της δημοκρατίας (όχι φορολογία χωρίς αντιπροσώπευση).

Marco Valli: Οι σωστές δημοσιονομικές και μακροοικονομικές πολιτικές σε εθνικό επίπεδο θα είναι επαρκείς για να δουλεύει κανονικά ο μηχανισμός της ευρωζώνης. Ωστόσο, η δημοσιονομική ενοποίηση θα ήταν επιθυμητή και τελικά θα καθιστούσε βιώσιμη λύση και τα ευρωομόλογα. Όμως, η σημερινή δημοσιονομική κατάσταση των κρατών εμφανίζει τόσο σημαντικές αποκλίσεις ώστε δεν είναι δυνατόν για κάποιον να σκεφτεί μεσοπρόθεσμα την ενοποίηση. Αυτό είναι θέμα μακροπρόθεσμο.

Ο ρόλος του ταμείου στήριξης είναι υπό συζήτηση. Το ταμείο έχει μια θέση στη μελλοντική οικονομική πολιτική ή θα πρέπει να παραμείνει αποκλειστικά μέρος του πακέτου διάσωσης;

Robert Barrie: Το ταμείο στήριξης είναι μια πραγματιστική απάντηση στις περιστάσεις. Είναι έτοιμο να αποκτήσει την κλίμακα και τη λειτουργικότητα που χρειάζεται για να είναι πλήρως αποτελεσματικό για τα επόμενα 1 - 2 χρόνια. Μετά το διάστημα αυτό, ο μόνιμος αντικαταστάτης του, ο Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Σταθερότητας, θα έχει λίγο διαφορετικό στήσιμο και είναι σχεδιασμένος περισσότερο για να μειώνει τον κίνδυνο μιας ακόμη κρίσης, παρά για να επιλύσει την τρέχουσα.

Steen Bocian: Εκτός και αν τελικός σκοπός είναι η πλήρης οικονομική ένωση, είναι ζητούμενο να υπάρχει ένας μηχανισμός διασφάλισης ότι οι χώρες που αντιμετωπίζουν προβλήματα μπορούν να λάβουν βοήθεια. Οπότε, ναι, το ταμείο θα μπορούσε να έχει και ρόλο στο μέλλον. Χωρίς τον κατάλληλο μηχανισμό θα πρέπει να είμαστε επινοητικοί σε περίπτωση μελλοντικών προβλημάτων, των οποίων η επίλυση ίσως αποδειχτεί πολιτικά δυσχερής.

Win Boonstra: Πρέπει να είναι προσωρινό μέτρο και να αποτελεί μέρος του πακέτου διάσωσης. Είναι τρόπος αυτοσχεδιασμού που ίσως βοηθά τις αγορές να είναι πιο ήρεμες, αλλά ουσιαστικά πρόκειται για ημίμετρο. Επιπλέον, πρόκειται για έναν ακόμη παράγοντα σε μια αγορά που δεν διαθέτει και λίγους…

Olivier Garnier: Η ενίσχυση του ταμείου στήριξης σε ό,τι αφορά τόσο το μεγεθός του όσο και τη σφαίρα επιρροής του είναι καλοδεχούμενη. Πράγματι, έχουμε ήδη διδαχθεί από την κρίση της Gold Standard, στη δεκαετία του 1930, ότι ένα σύστημα σταθερών ισοτιμιών χρειάζεται ένα πολυμερές ίδρυμα ικανό να παρέχει αμέσως χρηματοδότηση και να παρακολουθεί τα εθνικά προγράμματα προσαρμογής, καθώς και να ενισχύει την ευρύτερη οικονομική εποπτεία. Ο μόνιμος ευρωπαϊκός μηχανισμός σταθερότητας που θα δημιουργηθεί το 2013 μπορεί να ανοίξει τον δρόμο για ένα ευρωπαϊκό νομισματικό ταμείο.

Miguel Jimenez: Το ταμείο στήριξης πρέπει να είναι μόνιμο και αρκετά μεγάλο. Πρέπει να είναι επιπλέον εργαλείο σε ένα πλαίσιο διακυβέρνησης που θα περιλαμβάνει αυστηρότερη επιτήρηση, περισσότερο ενοποιημένες ευρωπαϊκές αγορές και τελικά βήματα προς την κατεύθυνση της εγγύτερης δημοσιονομικής ένωσης.

Thomas Mayer: Το ταμείο στήριξης είναι ο προσωρινός προάγγελος ενός μελλοντικού μόνιμου οργάνου: ενός ευρωπαϊκού νομισματικού ταμείου.

Marco Valli: Μακροπρόθεσμα βλέπουμε ενεργό ρόλο για το ταμείο. Μόλις υπάρξει μεγαλύτερος βαθμός δημοσιονομικής ενοποίησης ή τουλάχιστον ξεκάθαρη σύγκλιση των δημοσιονομικών πολιτικών, τα ευρωομόλογα θα καταστούν πιθανότατα θελκτικά για τις "βασικές" χώρες της ευρωζώνης. Το ταμείο θα μπορούσε να μετατραπεί σε πρακτορείο επιφορτισμένο με την έκδοση των ομολόγων αυτών. Το σύνολο της ευρωζώνης θα μπορούσε να ωφεληθεί από αυτό.

Πόσο σταθερός είναι ο τραπεζικός κλάδος της περιοχής; Είναι αρκετά σταθερός ώστε να αντέξει και άλλα σοκ;

Robert Barrie: Πιθανώς χρειάζεται περισσότερο κεφάλαιο, όμως αυτό δεν είναι κάτι προφανές - εκτός από μία ή δύο εξαιρέσεις (δφσα).

Steen Bocian: Είναι προφανώς ένας κίνδυνος και πρέπει να παρακολουθηθεί στενά.

Wim Boonstra: Εξαρτάται από το μέγεθος του (πιθανού) σοκ και τις απώλειες που οι τράπεζες έχουν ήδη σιωπηρά αποδεχθεί. Τα νέα stress tests θα μπορούσαν να ρίξουν περισσότερο φως στην όλη υπόθεση. Η ΕΚΤ όλο και περισσότερο λειτουργεί ως έσχατη λύση δανεισμού για αδύναμες τράπεζες και αδύναμες χώρες. Είναι σημαντικό να ελευθερώσει τα χέρια της ώστε να ασχοληθεί με τις νομισματικές υποθέσεις ξανά. 

Olivier Garnier: Οι περισσότερες ευρωπαϊκές τράπεζες έχουν μειώσει τον βαθμό τρωτότητάς τους ενισχύοντας το κεφάλαιό τους. Ωστόσο, κάποιες χώρες είναι ανάγκη να αναδιαρθρώσουν ακόμη περισσότερο το τραπεζικό τους σύστημα. Αυτή η διαδικασία, σε συνδυασμό και με την προετοιμασία για τη Βασιλεία ΙΙΙ (με ό,τι αυτό συνεπάγεται για τη ρευστότητα), σημαίνει ότι η πιστωτική ανάπτυξη των τραπεζών θα παραμείνει υποτονική τα επόμενα χρόνια.

Miguel Jimenez: Έως τώρα ο ευρωπαϊκός τραπεζικός κλάδος αποδείχθηκε περισσότερο ανθεκτικός απ' ό,τι αρκετοί περίμεναν - με εξαίρεση την Ιρλανδία. Σε κάθε περίπτωση, τα stress tests θα βοηθήσουν να εξαφανιστούν οι όποιες αμφιβολίες επ' αυτού.

Thomas Mayer: Δυστυχώς η Ευρώπη δεν έχει κάνει σημαντικά βήματα για να οχυρώσει τις τράπεζές της έναντι μελλοντικών σοκ. Τα επικείμενα stress tests θα πρέπει να χρησιμοποιηθούν ως ευκαιρία για να ελαττωθούν ή να ενισχυθούν κεφαλαιακά οι αδύναμες τράπεζες.

Marco Valli: Το μεγαλύτερο μέρος του κλάδου κινείται προς τον εξορθολογισμό, αλλά μια πλήρης ανάκαμψη δεν είναι πολύ κοντά. Πρώτον, υπάρχουν ακόμη θύλακες αδυναμίας (κυρίως στην Ιρλανδία και στην Ισπανία) οι οποίοι αποτελούν συστημικό κίνδυνο. Δεύτερον, η κρίση κρατικού χρέους παραμένει σημαντικός κίνδυνος για όλο τον τραπεζικό κλάδο. Τρίτον, υπάρχει μεγάλο μέρος τραπεζικού χρέους που λήγει τους επόμενους 18 μήνες και τα υψηλότερα κόστη χρηματοδότησης θα μπορούσαν να πιέσουν τα περιθώρια.

ΣΧΟΛΙΑ ΧΡΗΣΤΩΝ

blog comments powered by Disqus
v