Τα πρακτορεία αξιολογήσεων βρέθηκαν στο επίκεντρο της δημοσιότητας λόγω της κρίσης. Όπως είναι γνωστό, τα πρακτορεία αυτά στόλισαν με αστραφτερές αξιολογήσεις επενδύσεις που μετά κατέληξαν να μην αξίζουν τίποτα. Μάλιστα, η ομάδα των επενδυτών που εξ αυτών έχασε χρήματα, περιλάμβανε και τράπεζες οι οποίες χρειάστηκε να στηριχθούν στη συνέχεια με δημόσια έξοδα. Σύντομα η διεθνής προσοχή στράφηκε στην αξιοπιστία των πιστωτικώ ν αξιολογήσεων.

Τον Σεπτέμβριο του 2009 η Ευρωπαϊκή Ένωση ενέκρινε τους Κανόνες για τα Πρακτορεία Πιστωτικών Αξιολογήσεων. Αυτοί οι κανόνες έχουν δύο βασικές επιπτώσεις: Πρώτον, πρακτορεία που λειτουργούν εντός της Ε.Ε. είναι υποχρεωμένα να εγγράφονται και να παρακολουθούνται στις χώρες προέλευσής τους. Δεύτερον, από τον Δεκέμβριο του 2010, στις τράπεζες δεν θα επιτρέπεται να χρησιμοποιούν πιστωτικές αξιολογήσεις για υποθέσεις που σχετίζονται με τις ρυθμιστικές αρχές- εκτός και αν οι αξιολογήσεις έχουν εκδοθεί ή προσυπογράφονται από πιστοποιημένο στην Ε.Ε. πρακτορείο αξιολογήσεων ή από πρακτορείο το οποίο υπάγεται σε πλέγμα κανονισμών που η Ε.Ε. θεωρεί ισότιμους με τους δικούς της.

Η Ε.Ε. ήδη σκέφτεται τροποποιήσεις στις πρόσφατες αυτές ρυθμίσεις. Σε μια πρόταση που πρωτοδημοσιεύτηκε τον Ιούνιο του 2010 προτάθηκε ότι η εγγραφή και η εποπτεία των πιστωτικών πρακτορείων θα έπρεπε να είναι ευθύνη της πρόσφατα δημιουργηθείσας European Securities και Markets Authority (ESMA) αντί να εναπόκειται σε ορισμένα κράτη μέλη. Η ESMA θα αντικαταστήσει την CESR ως μέρος ενός πιο ενοποιημένου συστήματος εποπτείας και θα είναι λειτουργική στις αρχές του 2011.

Καλή διακυβέρνηση

Οι μεταρρυθμίσεις φτάνουν μακριά και καλύπτουν τόσο πρακτικά όσο και διαδικαστικά θέματα. Δεν αποτελεί έκπληξη το ότι σκοπεύουν να δημιουργήσουν υψηλότερης ποιότητας αξιολογήσεις. Για παράδειγμα, το προσωπικό των πρακτορείων αξιολογήσεων θα πρέπει να έχει την ανάλογη εμπειρία και γνώση και οι αξιολογήσεις θα πρέπει να στηρίζονται σε ενδελεχή ανάλυση όλων των σχετικών διαθέσιμων πληροφοριών.

Όταν δημοσιεύουν αξιολογήσεις τα πρακτορεία θα πρέπει να προσδιορίζουν τις πηγές της πληροφόρησης επί των οποίων βασίζονται, καθώς και να προσδιορίζουν το σε ποιες μεθοδολογίες στηρίζονται. Πρέπει ακόμη να αναφέρουν το εάν είναι ικανοποιημένα από τις πληροφορίες που πήραν εκ μέρους των οντοτήτων που αξιολογούν. Οι μεταρρυθμίσεις προχωρούν αρκετά προκειμένου να εξαλείψουν φαινόμενα συγκρούσεις συμφερόντων.

Για παράδειγμα, τα πρακτορεία αξιολόγησης δεν επιτρέπεται να παρέχουν συμβουλευτικές υπηρεσίες σε οντότητες τις οποίες αξιολογούν- εξαιρουμένων ορισμένων επικουρικών εργασιών. Αυτοί που είναι αναμεμιγμένοι στη διαδικασία της αξιολόγησης πρέπει να ανακυκλώνονται κάθε τέσσερα, πέντε ή επτά χρόνια ώστε να αποφευχθούν περιπτώσεις υπερβολικής δέσμευσης έναντι συγκεκριμένων οντοντήτων.

Τα πρακτορεία αξιολογήσεων απαιτείται να σέβονται τους κανόνες της εταιρικής διακυβέρνησης, όπως είναι η συμμετοχή ανεξάρτητων μελών στα Δ.Σ. Τέτοιου είδους αλλαγές θα βελτιώσουν τη διοίκηση των πρακτορείων αξιολογήσεων αλλά δύσκολα θα αλλάξουν κάτι ριζικά, αφού η αποτυχία τέτοιων κριτηρίων να είναι αποτελεσματικά κατά το παρελθόν, δύσκολα θα μπορούσε να αποδοθεί σε κακές προθέσεις.

Πληροφορία και διαφάνεια
 
Αντίθετα, οι αλλαγές σε ό,τι αφορά την πληροφόρηση και την διαφάνεια είναι πιθανό να είναι περισσότερο σημαντικές. Σύμφωνα με τις νέα απαιτήσεις, τα πρακτορεία αξιολόγησης υπόκεινται τώρα σε απαιτήσεις εκτεταμένης διαφάνειας συμπεριλαμβανομένων και αναγκαστικών αποκαλύψεων επί πιθανών συγκρούσεων συμφερόντων, μεθοδολογιών, μοντέλων και λοιπών στοιχείων που χρησιμοποιούνται κατά τις αξιολογήσεις. Στις περιπτώσεις όπου αποσύρουν την αξιολόγησή τους είναι υποχρεωμένα να δώσουν πλήρεις εξηγήσεις. Κάθε χρόνο υποχρεούνται να εκπονούν ένα report διαφάνειας όπου θα περιέχονται λεπτομέρειες για τη δομή, τους εσωτερικούς ελέγχους, αλλά και στατιστικά στοιχεία που συνδέονται με την κατανομή του προσωπικού επί των νέων πιστοληπτικών αξιολογήσεων.

Τα πρακτορεία υποχρεούνται να δίνουν στοιχεία για τις ιστορικές τους αποδόσεις, ενώ τα στοιχεία φυλάσσονται σε σχετική κεντρική υπηρεσία της Ε.Ε. Ακόμη, τα πρακτορεία αξιολογήσεων απαιτείται να δίνουν στοιχεία στις ρυθμιστικές αρχές- συμπεριλαμβανομένων στοιχείων για τα ιστορικά default rates- καθώς και μια λίστα με τους 20 μεγαλύτερους πελάτες τους κατηγοριοποιημένους με βάση τα έσοδα. Σύμφωνα με τους κανονισμούς της Ε.Ε. οι έρευνες επί παραβάσεων των πρακτορείων είναι αρμοδιότητα των κρατών μελών. Αν όμως η πρόταση του Ιουνίου εφαρμοστεί, οι έρευνες θα διεξάγονται απευθείας από την ESMA και θα περιλαμβάνουν εξουσιοδοτήσεις για απροειδοποίητες έρευνες και αιφνίδιες επιδρομές. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει παρόμοιες εξουσίες υπό τον ευρωπαϊκό νόμο περί ανταγωνισμού.

Το ρυθμιστικό πλαίσιο που αφορά τα πρακτορεία αξιολογήσεων αντανακλά τη σημασία που έχουν αυτά για τις χρηματοοικονομικές αγορές. Ωστόσο οι αγορές στηρίζονται επίσης στην κρίση που έχουν οι ίδιοι οι επενδυτές. Οι τελευταίοι πρέπει να ξέρουν ότι η ποιότητα μιας αξιολόγησης είναι ανάλογη της ποιότητας της πληροφορίας που παρέχεται από τον αξιολογούμενο. Παρά τους νέους κανόνες για την διαφάνεια, τα πρακτορεία αξιολογήσεων θα είναι φυσικά απρόθυμα να δηλώσουν ότι έλαβαν μη ικανοποιητικά στοιχεία από το αξιολογημένο αντικείμενο.

Για το λόγο αυτό οι επενδυτές θα χρειαστεί να κάνουν τη δική τους έρευνα όπου αυτό είναι πιθανό. Μία λύση στο πρόβλημα της υπερεξάρτησης από τις πληροφορίες που χορηγεί ο αξιολογούμενος θα περιλαμβάνει την υποχρέωση των ίδιων των αξιολογούμενων να ενημερώνουν την ESMA ότι έχουν παρασχεθεί επαρκείς πληροφορίες στο πρακτορείο αξιολόγησης και ότι το έχουν παρουσιαστεί με τρόπο ώστε όλοι οι σχετικοί κίνδυνοι να γίνονται κατανοητοί.

(*) Οι κ. Mc Ewan και Good είναι δικηγόροι στην Hogan Lovells International LLP που ειδικεύεται σε ρυθμιστικά χρηματοοικονομικά θέματα.