Ο κατασκευαστικός κλάδος βίωσε συνθήκες έντονης ανάπτυξης την τελευταία δεκαετία, οι βασικές συνιστώσες της οποίας όπως αναφέρεται σε μελέτη της Hellastat, είναι η εισροή κοινοτικών πόρων του Β΄ και Γ΄ ΚΠΣ, τα ολυμπιακά έργα και οι ευνοϊκές εξελίξεις στον τομέα της κατοικίας.

Ειδικά για την αγορά της κατοικίας η ανάπτυξη τροφοδοτήθηκε από την πτώση των επιτοκίων που έκανε τη χρηματοδότηση της αγοράς πιο συμφέρουσα από την καταβολή του ενοικίου και γενικότερα η ευκολία πρόσβασης στην στεγαστική πίστη.

Ωστόσο, το περιβάλλον που διαμορφώνεται στη μεταολυμπιακή περίοδο χαρακτηρίζεται από κάμψη της κατασκευαστικής δραστηριότητας, λόγω κυρίως της ολοκλήρωσης μεγάλου μέρους των επενδύσεων υποδομής, της αλλαγής στο θεσμικό πλαίσιο ανάθεσης των έργων, όπου σε συνδυασμό με συχνότατες ενστάσεις κατά την επιλογή των αναδόχων οδήγησαν πρόσκαιρα σε καθυστερήσεις, της μείωση του προγράμματος δημοσίων επενδύσεων κατά 40% περίπου το 2005, σημαντικές καθυστερήσεις πληρωμών για ολοκληρωμένα έργα και σημαντικές εκπτώσεις (έως και 49%) στους διαγωνισμούς ανάληψης δημοσίων έργων.



Συνεπώς, ο κύκλος εργασιών του μεγαλύτερων επιχειρήσεων του κλάδου παρουσιάζει σημαντική μείωση, καθώς, μεγάλο μέρος των εσόδων τους προερχόταν από δημόσια έργα, με αποτέλεσμα να εξαναγκάζονται να προχωρούν σε περικοπές προσωπικού (εκτιμάται ότι το 2005 οι κενές θέσεις εργασίας υπερδιπλασιάστηκαν συγκριτικά με το τέλος του 2004) και σε εκτεταμένο τραπεζικό δανεισμό προκειμένου να χρηματοδοτήσουν σωρευμένες υποχρεώσεις προηγούμενων περιόδων.

Αντίθετα, οι μεσαίου και μικρού μεγέθους εταιρείες εμφανίζονται σημαντικά ενισχυμένες το 2004, με τον μέσο ρυθμό ανάπτυξης την 3ετία 2004-2002 να εκτιμάται στο 21,5% ετησίως, έναντι 14,6% στο σύνολο του κλάδου.

Σημαντικές είναι οι αλλαγές που έγιναν στο θεσμικό πλαίσιο ανάθεσης δημοσίων έργων, σύμφωνα με τις οποίες θεσπίζεται νέος τρόπος ανάληψης δημοσίων έργων μέσα από την διαδικασία των μειοδοτικών διαγωνισμών.

Επιπλέον καθιερώνονται, μέσω των Συμπράξεων Ιδιωτικού και Δημοσίου Τομέα (ΣΔΙΤ), συνεργασίες μεταξύ φορέων του δημοσίου τομέα και ιδιωτικών εταιρειών (κυρίως κατόχων πτυχίων ΜΕΕΠ ανώτερης τάξης), με σκοπό τη συγχρηματοδότηση και την κατασκευή ενός έργου, ή την παροχή υπηρεσιών.

Εκτιμάται ότι με την ανάθεση έργων μέσω των ΣΔΙΤ θα προκύψουν θετικές επιδράσεις στην ποιότητα των έργων, στον προϋπολογισμό Δημοσίων Επενδύσεων, στον χρόνο ολοκλήρωσης των έργων, στην απασχόληση εργατικού δυναμικού στον κλάδο κ.α.

Εξήντα έργα προϋπολογισμού 5 δισ. ευρώ αναμένεται να ενταχθούν στο Δ΄ ΚΠΣ της περιόδου 2007-2013. Το ΥΠΕΧΩΔΕ προωθεί διαδικασίες για την ανάθεση των σχετικών μελετών, συνολικής αξίας 150 εκ. ευρώ Συγκεκριμένα, πρόκειται για έργα επέκτασης της Εγνατίας Οδού, έργα σε λιμενικές εγκαταστάσεις, επεκτάσεις του Μετρό της Αθήνας, έναρξη κατασκευής του Μετρό της Θεσσαλονίκης, καθώς και αναβαθμίσεις περιφερειακών οδικών αρτηριών, ενώ το τελευταίο διάστημα παρατηρείται επιτάχυνση των διαδικασιών για την έναρξη των εργασιών σε σημαντικό μέρος των συγκεκριμένων έργων.

Ουσιαστικές κινήσεις εξάπλωσης σε αγορές του εξωτερικού πραγματοποιούνται από τις μεγαλύτερες εταιρείες του κλάδου, με σκοπό την διαμόρφωση ενός ισορροπημένου χαρτοφυλακίου (ως προς τη γεωγραφική και προϊοντική διασπορά) ώστε να ομαλοποιήσουν τα έσοδά τους αλλά και να δημι-ουργήσουν προϋποθέσεις ανάπτυξης.

Οι ξένες αγορές στις οποίες ελληνικών συμφερόντων επιχειρήσεις δραστηριοποιούνται έντονα είναι μεταξύ άλλων η Ανατολική και Κεντρική Ευρώπη, η Μέση Ανατολή, οι βαλκανικές χώρες και η Βόρειος Αφρική.

Κλειδί ανάπτυξης για τον κλάδο εξακολουθεί να είναι η ιδιωτική οικοδομική δραστηριότητα, η οποία παρουσίασε έντονη άνοδο το 2005, ιδιαίτερα το δεύτερο εξάμηνο, με αφορμή τη ψήφιση του νέου νόμου φορολόγησης ακινήτων. Τους πρώτους 10 μήνες του 2005 χορηγήθηκαν 69.088 οικοδομικές άδειες σε όλη την ελληνική επικράτεια (αύξηση 4,2% συγκριτικά με το αντίστοιχο δεκάμηνο του 2004).

Το 30% των αδειών (περίπου 21.000) δόθηκαν στην περιφέρεια Αττικής. Η οικοδομική δραστηριότητα παρουσίασε έξαρση (σε όρους κυβ. μέτρων) στη Δυτική Ελλάδα (19,6%), Δυτική Μακεδονία (16,9%), Πελοπόννησο (16,3%) και Αττική (12,8%), ενώ αντιθέτως περιορίστηκε σημαντικά στα νησιά του Ιονίου (-16,6%).

Με βάση τα ανωτέρω, η εικόνα του κλάδου κατασκευών διαμορφώνεται ως εξής:

* Οι μεγάλοι κατασκευαστικοί όμιλοι που κατέχουν πτυχία 6ης και 7ης τάξης –οι περισσότεροι εκ των οποίων εισηγμένοι στο ΧΑ– έχουν πρόσβαση στα δημόσια έργα και στο τραπεζικό σύστημα και οι οποίοι, αν και εμφανίζουν μεγάλη κάμψη των εσόδων τους κατά το 2005 που ξεπερνά το 30%-40%, εκτιμάται ότι θα συνεχίσουν να πρωταγωνιστούν, ενισχυμένες και από την έξοδο ορισμένων επιχειρήσεων μεσαίου και μεγάλου μεγέθους.

* Οι κατασκευαστές μεσαίου και μικρού μεγέθους, οι οποίοι συνήθως αναλαμβάνουν υπεργολαβίες ή / και δραστηριοποιούνται στην αγορά της ιδιωτικής κατοικίας και της ανάπτυξης ακίνητης περιουσίας, εμφανίζουν ισχυρότερα οικονομικά μεγέθη και ταχύτερους ρυθμούς ανάπτυξης.

Κάμψη των μεγεθών των μεγάλων το 2004-2005

Σύμφωνα με την ανάλυση της Hellastat, η οποία καλύπτει 1.489 εταιρείες, το 74% των επιχειρήσεων (συνολικά 1.098) εμφανίζει κερδοφόρα αποτελέσματα.

Από αυτές, οι 437 (29,3% του συνόλου) κατάφεραν να αυξήσουν την κερδοφορία τους, ενώ οι 383 (25,7%) υπέστησαν μείωση κερδών, 190 επιχειρήσεις (12,8%) πέρασαν το 2004 στην κερδοφορία, έναντι ζημιογόνου αποτελέσματος κατά το 2003. Αναφορικά με τις 331 ζημιογόνες εταιρείες (22,2% του συνόλου), 172 (11%) πέρασαν σε ζημιογόνα χρήση αντί κερδών το προηγούμενο έτος.



Ο συνολικός κύκλος εργασιών ανέρχεται σε 5,86 δισ. ευρώ, αυξανόμενος κατά 14,6% ανά εταιρεία (μέσος όρος αύξησης) την περίοδο 2002/2004.

Το επίπεδο των λειτουργικών εξόδων διατηρήθηκε σχεδόν σταθερό κατά μέσο όρο, στο 11% επί των εσόδων, έναντι 11,5% το 2003.

Ωστόσο, ο σταθμισμένος βάσει μεγέθους μέσος είναι σαφώς υψηλότερος, στο 17,2% το 2004 και βαίνει αυξανόμενος (12,45 το 2002), καταδεικνύοντας τα προβλήματα αποτελεσματικότητας που αντιμετωπίζουν ορισμένες από τις μεγαλύτερες επιχειρήσεις, εξαιτίας κυρίως της κάμψης των εσόδων τους.

Το περιθώριο μικτού κέρδους, αν και μειώνεται σε 19% (από 20,3% το 2003), παραμένει σε υψηλά επίπεδα. Παρά τη μείωση των συνολικών κερδών στον κλάδο, το περιθώριο καθαρού κέρδους ανέρχεται σταθερά την περίοδο 2004-2003 σε 6,8% (από 7,85 το 2002).

Οι απαιτήσεις αποτελούν το μεγαλύτερο ποσοστό του ενεργητικού (34% το 2004), ανερχόμενες στο ύψος των 4 δισ. ευρώ. Η άνοδός τους ήταν ιδιαίτερα έντονη την περίοδο 2002/2003 (27,3%), ενώ εμφάνισαν μικρότερη άνοδο το 2004 (3%).

Το μεγάλο ύψος τους αντικατοπτρίζει τις οφειλές του Ελληνικού Δημοσίου στις τεχνικές εταιρείες για έργα τα οποία έχουν ολοκληρωθεί τα προηγούμενα έτη (ολυμπιακές εγκαταστάσεις, οδικοί άξονες και λοιπά έργα υποδομής) και αποτελεί το μεγάλο αγκάθι στην κεφαλαιακή δομή του κλάδου.

Η συνολική καθαρή θέση ανέρχεται σε 7 δισ. ευρώ, αποτελώντας το 58% των συνολικών κεφαλαίων (61,2% το 2002). Η διαχρονική αυτή συρρίκνωση αποδίδεται στη σταδιακή μείωση του ποσοστού συμμετοχής των αποθεματικών και σωρευμένων κερδών (από 34,8% το 2002 σε 30,9% το 2004), κυρίως εξαιτίας της μειωμένης κερδοφορίας των εταιρειών αλλά και του απευθείας συμψηφισμού επενδυτικών ζημιών.

Η σχέση των ξένων με τα ίδια κεφάλαια σταθεροποιείται το 2004 στο 0,84 προς 1, με σημαντική ωστόσο αύξηση έναντι του 2002 (0,74). Οι επιχειρήσεις μεγέθους 1 εκ. ευρώ έως 50 εκ. ευρώ (πωλήσεις) εμφανίζουν υψηλότερη μόχλευση των ιδίων κεφαλαίων τους, χωρίς ωστόσο την τάση αύξησης που καταγράφεται στις μεγαλύτερες επιχειρήσεις.

Ενδεικτικά τα πρώτα αποτελέσματα του 2005

Στο πρώτο 9μηνο του 2005 και βάσει των αποτελεσμάτων που συντάχθηκαν με τα ΔΠΧΠ, 19 από τις 25 επιχειρήσεις του κατασκευαστικού τομέα εμφανίζουν κάμψη των εσόδων τους, η οποία σε επιμέρους περιπτώσεις υπερβαίνει το 50% σε ενοποιημένη βάση.

Συνολικά, τα ενοποιημένα έσοδα των 25 ομίλων του κατασκευαστικού κλάδου εμφανίζονται στο 9μηνο μειωμένα κατά 12,1%, στα 3,78 δισ. ευρώ, ενώ αν εξαιρεθούν τα εντυπωσιακά αποτελέσματα της Τεχνικής Ολυμπιακής (+27%), η μείωση αγγίζει το 28%, στα 2,2 δισ. ευρώ έναντι 3,1 δισ. ευρώ το αντίστοιχο περυσινό διάστημα. Η λειτουργική κερ-δοφορία εμφανίζει κάμψη, της τάξης του 12,5%, ενώ αντίστοιχη μείωση καταγράφεται και στα προ φόρων κέρδη (-10,3%).