Στο πρόβλημα της χρηματοδότησης των ελληνικών κομμάτων αναφέρεται σε εκτενές του άρθρο το Reuters.

Τα δυο μεγαλύτερα πολιτικά κόμματα της Ελλάδας έχουν να αντιμετωπίσουν τη δική τους κρίση. Η Νέα Δημοκρατία και το ΠΑΣΟΚ, τα βασικά μέλη της κυβέρνησης συνεργασίας, κοντεύουν να «πνιγούν» από χρέη που ξεπερνούν τα 200 εκατ. ευρώ, σύμφωνα με την αντιπολίτευση, καθώς τα μεγάλα κόμματα θα έρθουν αντιμέτωπα με μια «βουτιά» στην κρατική χρηματοδότησή, λόγω της μείωσης της λαϊκής υποστήριξης.

Στο χρηματοδοτούμενο από το κράτος πολιτικό σύστημα της Ελλάδας, τα κόμματα που λαμβάνουν περισσότερες ψήφους παίρνουν και μεγαλύτερη χρηματοδότηση. Βασιζόμενα στα καλά αποτελέσματα του παρελθόντος, τα μεγάλα πολιτικά κόμματα έχουν δεσμεύσει μελλοντική κρατική χρηματοδότηση ως εγγύηση για τραπεζικά δάνεια. Όμως, στις τελευταίες εκλογές, η στήριξη προς τα δυο αυτά κόμματα κατέρρευσε, αφήνοντάς τα με τεράστια δάνεια και πολύ μικρότερα έσοδα.

Τραπεζικές πηγές που γνωρίζουν το θέμα, λένε πως η Νέα Δημοκρατία και το ΠΑΣΟΚ χρεωστούν πλέον συνδυαστικά 232 εκατ. ευρώ στις ελληνικές τράπεζες. Ορισμένα από τα δάνεια αυτά παραμένουν απλήρωτα, σημειώνουν οι ίδιες πηγές. Οι υποχρεώσεις ξεπερνούν κατά πολύ τα 37 εκατ. ευρώ που έλαβαν συνδυαστικά τα κόμματα πέρυσι από κρατική χρηματοδότηση, ενώ το ποσό αυτό αναμένεται να μειωθεί.

Τα χρέη των κομμάτων εγείρουν ερωτήματα αναφορικά με πιθανές συγκρούσεις συμφερόντων, διότι η κυβέρνηση είναι υποθηκευμένη σε ένα χρηματοοικονομικό σύστημα, το οποίο πρέπει παράλληλα να μεταρρυθμίσει. Η Αθήνα ήδη αγωνίζεται να εφαρμόσει τις περικοπές δαπανών και τις μεταρρυθμίσεις που απαιτεί η τρόικα, ως αντάλλαγμα για το πακέτο διάσωσης των 130 δισ. ευρώ. Την Τετάρτη, τα συνδικάτα πραγματοποίησαν γενική απεργία αντιδρώντας στα μέτρα λιτότητας.

Οπως αναφέρει το ρεπορτάζ, ο κ. Λέανδρος Ρακιντζής, ο ανεξάρτητος επιθεωρητής δημόσιας διοίκησης της Ελλάδας, πιστεύει πως η οικονομική κρίση που αντιμετωπίζουν τα δυο μεγάλα κόμματα αποτελεί απόδειξη ότι το ελληνικό σύστημα πολιτικής χρηματοδότησης είναι ελαττωματικό. «Έχει να κάνει με την ανταλλαγή χαρών», λέει συγκεκριμένα. «Αυτά τα κόμματα δεν μπορούν να πληρώσουν το χρέος και έτσι είναι ένας φαύλος κύκλος στον οποίον εξαρτώνται από τις τράπεζες. Δημιουργεί μια αλληλεξάρτηση πολιτικών και τραπεζών».

Οι δανειακές πιέσεις θα ενταθούν στις αρχές του επόμενου έτους όταν γίνει ο επανυπολογιμός της κρατικής χρηματοδότησης, ώστε να αντανακλά την μείωση της υποστήριξης προς τα κόμματα αυτά. Προς το παρόν, η χρηματοδότηση εξακολουθεί να βασίζεται στο μερίδιο των ψήφων που έλαβε το κάθε κόμμα στις εκλογές του Ιουνίου του 2009. Όμως τον Ιανουάριο η χρηματοδότηση θα αλλάξει, και θα βασίζεται στις ψήφους που έλαβαν στις εκλογές του Ιουνίου 2012.

Στις τελευταίες εκλογές, το ΠΑΣΟΚ είδε το ποσοστό των ψήφων του να «γκρεμίζεται» από το 43% στο 12%, ενώ το ποσοστό της Νέας Δημοκρατίας υποχώρησε στο 29% από 33%. Ο μεγάλος νικητής ήταν ο ΣΥΡΙΖΑ, που αντιτίθεται στους όρους των πακέτων διάσωσης. Το ποσοστό του εκτινάχθηκε στο 27% από 4,6% το 2009, και τώρα θα λάβει σημαντικά μεγαλύτερη χρηματοδότηση.

Ο κ. Κώστας Τσιμάρας, διευθυντής της Νέας Δημοκρατίας, του μεγαλύτερου κόμματος της ελληνικής Βουλής, δήλωσε στο Reuters ότι το μεγαλύτερο μέρος των τραπεζικών δανείων του κόμματος αποπληρώνονται στην ώρα τους, όμως «ένα μικρό μέρος των δανείων μπορεί να γίνει μη εξυπηρετούμενο».

Για να μπορέσουν τα κόμματα να διατηρήσουν τον έλεγχο των δανείων τους, σύμφωνα με τον ίδιο, αυτά τα δάνεια θα πρέπει να αναδιαρθρωθούν. «Θα είναι πολύ δύσκολο τα κόμματα να αποπληρώσουν το χρέος αν δεν υπάρξει διακανονισμός. Θα πρέπει να υπάρξει πολιτική απόφαση ώστε να δοθεί στα κόμματα η δυνατότητα να εξυπηρετήσουν τις υποχρεώσεις τους, κάποιου είδους διακανονισμός αυτών των δανείων».

Το ΠΑΣΟΚ δεν απάντησε στα αιτήματα του Reuters για σχολιασμό.

Οι κρατικές χορηγήσεις

Όπως συμβαίνει και σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες, η Ελλάδα παρέχει κάποια κρατική χρηματοδότηση στα πολιτικά κόμματα και στις προεκλογικές τους εκστρατείες. Το περασμένο έτος το κράτος χορήγησε συνολικά 54 εκατ. ευρώ.

Κάθε χρόνο τα κόμματα λαμβάνουν αφορολόγητη χρηματοδότηση ίση με το 0,102% των ετήσιων δημοσίων εσόδων, συν ακόμα 0,01% για «ερευνητικούς και εκπαιδευτικούς» σκοπούς. Όταν πραγματοποιούνται εθνικές ή ευρωπαϊκές βουλευτικές εκλογές, χορηγείται επιπλέον 0,022% επί των ετήσιων δημοσίων εσόδων.

Οι ιδιωτικές εταιρείες, οι ιδιοκτήτες μέσων ενημέρωσης και οι αλλοδαποί απαγορεύεται να χρηματοδοτούν τα κόμματα. Οι ιδιώτες που δίνουν περισσότερα από 600 ευρώ πρέπει να ταυτοποιούνται και τους επιτρέπεται να δίνουν μόνο μέχρι 15.000 ευρώ ετησίως, αν και δεν είναι ξεκάθαρο το κατά πόσο εφαρμόζονται αυτοί οι κανονισμοί.

Τη μερίδα του λέοντος στην πίτα της κρατικής χρηματοδότησης, το 80%, μοιράζεται μεταξύ των κομμάτων που κερδίζουν έδρες στη Βουλή, με το κάθε κόμμα να λαμβάνει ποσά ανάλογα με τις ψήφους που κερδίζει. Αυτή η χρηματοδότηση δεν συμπεριλαμβάνει το κόστος των μισθών των βουλευτών και άλλων κοινοβουλευτικών δαπανών, που πληρώνονται χωριστά.

Η Ελλάδα είναι μεταξύ των πιο γενναιόδωρων κρατών της ΕΕ προς τα πολιτικά κόμματα. Παρείχε έναν μέσο όρο 6,5 ευρώ ανά εγγεγραμμένο ψηφοφόρο ετησίως από το 2007 έως το 2011 – που αποτελεί την τέταρτη υψηλότερη χρηματοδότηση στην ΕΕ, μετά το Λουξεμβούργο, την Κύπρο και την Φινλανδία, σύμφωνα με το forologoumenos.gr, την ιστοσελίδα μιας ένωσης ελλήνων φορολογουμένων που παρακολουθεί τις κρατικές δαπάνες στην πολιτική.

Σύμφωνα με τα στοιχεία που δημοσιοποιεί η ιστοσελίδα, η Ελλάδα παρέχει τρεις φορές το ποσό που δαπανά η Γερμανία για τα δικά της πολιτικά κόμματα. Ανά έγκυρη ψήφο, η Αθήνα δαπανά κατά μέσο όρο 9,4 ευρώ, έναντι των 3,1 ευρώ που δαπανά η Γερμανία.

Το 2011 η Νέα Δημοκρατία, με επικεφαλής τον Αντώνη Σαμαρά, έλαβε 16,9 εκατ. ευρώ και το ΠΑΣΟΚ, του οποίου ηγείται πλέον ο Ευάγγελος Βενιζέλος, έλαβε 21,7 εκατ. ευρώ. Αυτή η κρατική χρηματοδότηση αντιστοιχούσε στο περίπου 75% των εσόδων της Νέας Δημοκρατίας, σύμφωνα με το κόμμα, αν και η αναλογία κυμαίνεται από χρόνο σε χρόνο. Το ΠΑΣΟΚ δεν σχολίασε κατά πόσο εξαρτάται από τη δημόσια χρηματοδότηση.

Το 2010, όταν εξερράγη η κρίση χρέους της Ελλάδας και ανάγκασε την Αθήνα να ζητήσει διάσωση, η χώρα δαπάνησε συνολικά 65 εκατ. ευρώ στην χρηματοδότηση των κομμάτων σε μια χώρα 11 εκατ. κατοίκων. Η Γερμανία, με υπερεπταπλάσιο πληθυσμό, περιορίζει την κρατική χρηματοδότηση των πολιτικών κομμάτων στα 150 εκατ. ευρώ.

Για τον γερμανό νομοθέτη Klaus-Peter Willsch, η γενναία χρηματοδότηση στην Ελλάδα είναι εμβληματική των οικονομικών προβλημάτων της χώρας. «Αυτή η νοοτροπία της αυτοεξυπηρέτησης δεν θα τελειώσει για όσο η Ελλάδα χρηματοδοτείται από τα φερέγγυα κράτη της ευρωζώνης», δήλωσε. «Το γεγονός ότι τα ελληνικά κόμματα λαμβάνουν χρηματοδότηση ανά ψήφο τριπλάσια σε σχέση με την Γερμανία, αποτελεί μέρος του προβλήματος».

Ο κ. Willsch, μέλος του κόμματος των Χριστιανοδημοκρατών της Angela Merkel, ο οποίος είναι μέλλος της επιτροπής προϋπολογισμού της Bundestag, ψήφισε κατά των πακέτων διάσωσης της Ελλάδας.

---- «Mind the GAP»

Ακόμα και με την κρατική χρηματοδότηση, τα ελληνικά κόμματα έπρεπε να δανειστούν για να καλύψουν το χάσμα μεταξύ των εσόδων και των δαπανών τους.

Ο βασικός δανειοδότης ήταν η κρατική ATEBank. Μέχρι φέτος, η Νέα Δημοκρατία χρεωστούσε στην ΑΤΕ 105 εκατ. ευρώ και το ΠΑΣΟΚ 96 εκατ. ευρώ, σύμφωνα με τραπεζικές πηγές. Ανώτατος αξιωματούχος του ελληνικού κοινοβουλίου επιβεβαίωσε στο Reuters τα στοιχεία αυτά.

Ξεχωριστά, η Τράπεζα Πειραιώς, η τέταρτη μεγαλύτερη τράπεζα της χώρας, δάνεισε στη ΝΔ 15 εκατ. ευρώ και στο ΠΑΣΟΚ 6,5 εκατ. ευρώ. Τρεις άλλες τράπεζες χορήγησαν μικρά δάνεια στα κόμματα. Τραπεζική πηγή που γνωρίζει το θέμα, δήλωσε στο Reuters ότι ορισμένα από τα δάνεια «είναι μη εξυπηρετούμενα, για περισσότερο από 90 ημέρες».

Η Πειραιώς αρνείται ότι υπάρχει πρόβλημα. «Τα δάνεια της Τράπεζας Πειραιώς στα πολιτικά κόμματα αποτελούν μικρό ποσοστό του συνόλου (του τραπεζικού δανεισμού προς τα πολιτικά κόμματα). Δόθηκαν με εγγυήσεις κρατικής χρηματοδότησης. Τα δάνεια εξυπηρετούνται», δήλωσε εκπρόσωπος της Πειραιώς.

Στα τέλη Ιουλίου, η ΑΤΕ έπρεπε να διασωθεί από την κατάρρευση, με τμήματα της τράπεζας, συμπεριλαμβανομένων των πολιτικών δανείων, να αναλαμβάνονται από την ανταγωνίστρια Τράπεζα Πειραιώς. Εκείνο το διάστημα τα πολιτικά δάνεια εξυπηρετούνταν, ανέφεραν πηγές της ΑΤΕ και της κυβέρνησης.

Τραπεζική πηγή που γνωρίζει το θέμα των πολιτικών δανείων δήλωσε πως θα πρέπει να μπουν όρια «στο ποσοστό της κρατικής χρηματοδότησης που μπορεί να γίνει αποδεκτό ως εγγύηση και στο πόσα χρόνια μελλοντικά. Διαφορετικά, θα πρέπει να είσαι ο Χουντίνι για να γνωρίζεις στα σίγουρα τι ποσά κρατικής χρηματοδότησης θα έχει δικαίωμα να λάβει ένα κόμμα στο μέλλον, σε δέκα χρόνια».

Για τα κόμματα, κάποιες πιέσεις είναι ήδη εμφανείς. Ένα πρώην μέλος του ΠΑΣΟΚ, που ζήτησε να μην κατονομαστεί, δήλωσε πως οι πληρωμές στους εργαζόμενους στο κόμμα δεν γίνονται σε τακτό χρονικό διάστημα από πέρυσι τον Σεπτέμβριο.

Η ΝΔ δήλωσε πως το προσωπικό της πληρώνεται εγκαίρως. «Δεν χρεωστάμε ούτε ένα ευρώ σε κανέναν που βρίσκεται στο μισθολόγιο», τόνισε ο κ. Τσιμάρας. Ωστόσο, πρόσθεσε ότι «οι λογαριασμοί μας προς του προμηθευτές έχουν κάποιες καθυστερήσεις».

Το μέλος του ΠΑΣΟΚ δήλωσε πως η κομματική χρηματοδότηση δαπανήθηκε κάποιες φορές λανθασμένα. Το 2009, για παράδειγμα, το κόμμα έφτιαξε ένα πλήρως εξοπλισμένο γυμναστήριο στα νέα κεντρικά γραφεία του και προσέλαβε έναν προσωπικό γυμναστή. «Είναι πλέον ένα μικρότερο κόμμα και τα κόστη πρέπει να περιοριστούν», σημείωσε.

Το ΠΑΣΟΚ δεν απάντησε σε αιτήματα για σχολιασμό.

---Αυξάνεται η αγανάκτηση

Η Ελλάδα, που περνά πλέον τον πέμπτο χρόνο ύφεσης, αγωνίζεται να ανταποκριθεί στους δημοσιονομικούς στόχους που έχει θέσει η τρόικα. Το χάσμα μεταξύ των κυβερνητικών δαπανών και εσόδων αναμένεται να διαμορφωθεί στο 7,3% φέτος, με βάση τις εκτιμήσεις του ΔΝΤ. Το συσσωρευμένο χρέος της Ελλάδας ανέρχεται σε 332 δισ. ευρώ, ίσο με το 163% του ΑΕΠ.

Ο έλληνας πρωθυπουργός, κ. Αντώνης Σαμαράς, ζήτησε τον Αύγουστο να δοθεί «περιθώριο για ανάσα» από την ΕΕ και το ΔΝΤ, που πιέζουν για περισσότερες περικοπές στις δημόσιες δαπάνες. Την περίοδο εκείνη οι επικριτές δήλωναν πως το ίδιο το πολιτικό σύστημα θα πρέπει να «σφίξει το ζωνάρι του».

«Η κρατική χρηματοδότηση στα πολιτικά κόμματα πρέπει να προσαρμοστεί σε αυτά που μπορεί να αντέξει η ελληνική οικονομία και να μην ξεφεύγει πολύ από τον αντίστοιχο μέσο όρο της Ευρωπαϊκής Ένωσης», σύμφωνα με τον κ. Γιάννη Σαρρή, διευθυντή του κόμματος «Δημιουργία Ξανά».

Άλλοι λένε πως είναι πολιτικά απαράδεκτο τα κόμματα να ενισχύονται με τραπεζικά δάνεια, όταν πολλές επιχειρήσεις δεν μπορούν να αποκτήσουν πίστωση ακόμα και αν έχουν ισχυρές εγγυήσεις. Το κόμμα της Δημοκρατικής Συμμαχίας (που ενώθηκε με τη Νέα Δημοκρατία στις εκλογές του Ιουνίου), είχε ζητήσει μείωση 50% στην κρατική χρηματοδότηση των κομμάτων.

«Από τη μια πλευρά έχουμε μια χώρα στο χείλος της χρεοκοπίας, μια κοινωνία που υποφέρει, που είναι θύμα μιας άνευ προηγουμένου φοροεπιδρομής», είχε δηλώσει πέρυσι τον Δεκέμβριο στη βουλή το στέλεχος της ΔΗΣΥ κ. Χρήστος Μαρκογιαννάκης. «Από την άλλη, αντιμετωπίζουμε την απόλυτη πρόκληση από αυτούς που φέρουν το μεγαλύτερο μερίδιο της ευθύνης για την κρίση της χώρας. Όσο εισρέουν λεφτά στα κομματικά ταμεία, όλα είναι ωραία και καλά».

Το GRECO (Group of States against Corruption), ένας οργανισμός που δημιουργήθηκε από το Συμβούλιο της Ευρώπης, έχει επίσης ασκήσει έντονη κριτική στον τρόπο με τον οποίον η Ελλάδα χρηματοδοτεί την πολιτική της. Έχει καλέσει την Αθήνα να βελτιώσει την διαφάνεια στην χρηματοδότηση των πολιτικών κομμάτων, να ενισχύσει τον έλεγχο επί των μικρών δωρεών υπό τον φόβο ότι οι εύποροι χορηγοί θα μπορούσαν να καταχραστούν το σύστημα, και να διασφαλίσει ότι τα δάνεια θα αποπληρωθούν με τους αρχικούς όρους –διαφορετικά κινδυνεύουν να μετατραπούν σε defacto δωρεές.

Η ομάδα αυτή συμπέρανε ότι «στην Ελλάδα υπάρχει μια γενική δημόσια δυσπιστία για το σύστημα της πολιτικής χρηματοδότησης και εποπτείας, που μπορεί να αποδοθεί στην γενική ανεπαρκή και θολή εποπτεία του συστήματος, στην οποία τα πολιτικά κόμματα είναι και δικαστές και ένορκοι. Το σύστημα αυτό έχει αποτύχει, με την υφιστάμενη νομοθεσία, να αποκαλύψει και να επιβάλει κυρώσεις σε όποια –ακόμα και μικρή- παραβίαση των κανονισμών της πολιτικής χρηματοδότησης».

Μέχρι στιγμής, καμία από τις 16 συστάσεις του GRECO δεν έχουν εφαρμοστεί, σύμφωνα με τον οργανισμό.

Οι οιωνοί για την μεταρρύθμιση δεν είναι καλοί. Πέρυσι, ο συνταγματολόγος κ. Νίκος Αλιβιζάτος, βοήθησε στην κατάρτιση ενός νέου νόμου που θα διόρθωνε τις ελλείψεις του υφιστάμενου συστήματος, συμπεριλαμβανομένης της απαγόρευσης χορήγησης δανείων από τις τράπεζες στα πολιτικά κόμματα. Όμως, η νομοθεσία αυτή έμεινε στο ράφι, αφού τα δυο μεγάλα κόμματα ήθελαν να διατηρήσουν το status quo, σύμφωνα με πολιτικούς παρατηρητές.