Η κρίση που επηρεάζει τις πιο αδύναμες οικονομίες της ευρωζώνης μπορεί να περιγραφεί απλώς με τέσσερις λέξεις: όλα έγιναν πολύ ακριβά.

Η εργασία έγινε πολύ ακριβή, και γι’ αυτόν τον λόγο έπρεπε να πέσουν οι μισθοί. Όμως, πολύ ακριβό έγινε το κόστος των οπωροκηπευτικών, των μεταφορών, της στέγασης και δεκάδων άλλων αγαθών και υπηρεσιών.

Οι ταχύτατα αυξανόμενες τιμές στις χώρες που έχουν πληγεί από την κρίση επιβάρυναν την οικονομική τους ανταγωνιστικότητα κατά την πρώτη δεκαετία ύπαρξης του ευρώ, προκαλώντας σταδιακά ασφυξία στην ανάπτυξη και αύξηση της ανεργίας.

Έχει διορθωθεί το πρόβλημα; Δεν θα το λέγαμε. Βαίνοντας στον τρίτο χρόνο της κρίσης χρέους στην περιοχή, οι τιμές στην περιφέρεια της ευρωζώνης -στη Νότια Ευρώπη, στην Ιρλανδία και στις χώρες της Βαλτικής, που συνδέουν το νόμισμά τους με το ευρώ- εξακολουθούν να είναι πολύ υψηλές. Αυτό είναι ένα μεγάλο πρόβλημα για τους νομοθέτες, που ελπίζουν πως η οικονομική ανάπτυξη μπορεί να επιστρέψει στην περιφέρεια μέσα στα επόμενα ένα-δύο χρόνια.

Γιατί όμως η προσοχή είναι στραμμένη στις τιμές; Η πρώτη δεκαετία της ευρωζώνης είδε τον πληθωρισμό στην περιφέρεια να είναι διαρκώς υψηλότερος απ’ ό,τι στη Γερμανία - μετατρέποντας την τελευταία στο κέντρο χαμηλού κόστους παραγωγής του μπλοκ. Για να ανακτήσουν την ανταγωνιστικότητά τους μετά την κρίση, οι τιμές στην περιφέρεια χρειάζεται να πέσουν σε σχέση με τη Γερμανία και τις άλλες ισχυρές χώρες της ευρωζώνης, όπως είναι η Ολλανδία και η Αυστρία.

Για κάποιες χώρες, όπως η Ελλάδα, αυτό πιθανότατα θα σημαίνει ξεκάθαρο αποπληθωρισμό. Για άλλες, όπως η Ισπανία, θα μπορούσε να σημαίνει απλώς έναν σημαντικά χαμηλότερο πληθωρισμό σε σχέση με τη Γερμανία.

Έχει συμβεί αυτό; Αν δούμε τα τρέχοντα επίπεδα πληθωρισμού στην ευρωζώνη, θα δούμε ότι ο πληθωρισμός στην προβληματική Ισπανία διαμορφώνεται στο 1,8% και στη Γερμανία στο 1,9%. Η προσαρμογή των επιπέδων τιμών πολύ απλά δεν γίνεται αρκετά γρήγορα.

Το πρόβλημα είναι ακόμα πιο έντονο στην Ελλάδα. Οι μισθοί του ιδιωτικού τομέα έχουν ήδη πέσει σημαντικά - σύμφωνα με τα πιο πρόσφατα επίσημα στοιχεία, από το γ΄ τρίμηνο του περασμένου έτους, οι μισθοί έχουν πέσει κατά περίπου 14% σε σχέση με το 2010, ενώ οι διαπραγματευόμενες συμφωνίες φέτος είχαν ως αποτέλεσμα διψήφιες μειώσεις μισθών για αρκετούς τομείς, καταγράφει το ρεπορτάζ.

Τι έγινε όμως ο πληθωρισμός; Είναι θετικός από τότε που η Ελλάδα μπήκε στο πρώτο πρόγραμμα διάσωσης και παραμένει συνεχώς υψηλότερος απ’ όσο αναμενόταν, ακόμα και προσαρμοζόμενος στους νέους φόρους που έχει επιβάλει η ελληνική κυβέρνηση, στο πλαίσιο των μέτρων λιτότητας που έχουν διατάξει οι διεθνείς πιστωτές της χώρας.

Το πρόβλημα, σύμφωνα με τις ελληνικές αρχές, είναι ότι οι ελληνικές επιχειρήσεις δεν περνάνε στις τιμές το χαμηλότερο κόστος των μισθών. Αυτό έχει περιορισμένα ανταγωνιστικά οφέλη για την ελληνική οικονομία και κατέστρεψε την αγοραστική δύναμη των Ελλήνων καταναλωτών, που έχουν δει τους μισθούς τους να πέφτουν κάθετα, χωρίς να υπάρχει αντίστοιχη μείωση στις τιμές των καθημερινών αγαθών.

«Υπάρχει μια πολύ μεγάλη απόσταση μεταξύ του κόστους διαβίωσης και των επιπέδων των μισθών», σύμφωνα με τον Ειδικό Γραμματέα του Σώματος Επιθεώρησης Εργασίας, Μιχάλη Χάλαρη. «Υπάρχει περιθώριο για μείωση των τιμών, χωρίς να εξαλείφονται τα κέρδη. Δεν το έχουμε δει ακόμα», πρόσθεσε. «Ίσως η απάντηση είναι πολύ-πολύ παλιά: απληστία».

Οι πιστωτές της Ελλάδας και ορισμένοι Έλληνες αξιωματούχοι λένε πως η απάντηση βρίσκεται στην έλλειψη ανταγωνιστικότητας στις ελληνικές αγορές. Οι τομείς τείνουν να κυριαρχούνται από λίγους ισχυρούς παραγωγούς ή ομίλους που δεν αντιμετωπίζουν πιέσεις για να μειώσουν τα κέρδη τους από τον νέο ανταγωνισμό. Το άνοιγμα των αγορών στους ανταγωνιστές είναι ένας από τους βασικούς στόχους του προγράμματος διάσωσης της Ελλάδας, όμως οι πιστωτές της χώρας λένε ότι η Ελλάδα καθυστερεί στην υιοθέτηση αυτών των ανατροπών.

Ακόμα και αν η Ελλάδα και άλλες προβληματικές χώρες της ευρωζώνης περάσουν μέτρα που επιτρέπουν την πτώση των τιμών, οι αρμόδιες αρχές στη συνέχεια θα πρέπει να αντιμετωπίσουν το πρόβλημα του αποπληθωρισμού, που επιδεινώνει το χρέος και των νοικοκυριών και της κυβέρνησης.

Η Γερμανία και οι άλλες χώρες του πυρήνα θα μπορούσαν να βοηθήσουν την περιφέρεια να ξεπεράσει αυτό το πρόβλημα αν επέτρεπαν την ύπαρξη υψηλότερου πληθωρισμού στις χώρες τους, έτσι ώστε να μη χρειάζεται αποπληθωρισμός στην περιφέρεια.

Αν όμως οι μισθοί στη Γερμανία αυξηθούν πολύ γρήγορα, τότε ο πληθωρισμός στην ευρωζώνη γενικά κινδυνεύει να παραβιάσει τον στόχο του 2% που έχει θέσει η ΕΚΤ, πυροδοτώντας μια καταστροφική αύξηση των επιτοκίων από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα. Αυτή η δυναμική έχει οδηγήσει ορισμένους οικονομολόγους να προτείνουν η ΕΚΤ να ανεχτεί προσωρινά τον υψηλότερο πληθωρισμό προκειμένου να διευκολύνει την τεράστια προσαρμογή τιμών που πρέπει να γίνει στην ευρωζώνη.