Το καθεστώς του Σύριου προέδρου Bashar al Assad έρχεται αντιμέτωπο με την κατάρρευση. Οι αυτομολήσεις έχουν κλιμακωθεί από τον περασμένο μήνα, όμως το μέγεθος του προβλήματος του al Assad έγινε εμφανές στις 6 Ιουλίου όταν η φυλή Tlass, η οποία έχει μεγάλη επιρροή, έσπασε δημοσίως τους δεσμούς της με τους al Assad. Αυτό σηματοδότησε τη διάλυση της εύνοιας των σουνιτικών δικτύων, που έχουν βοηθήσει στη διατήρηση του αλαουιτικού καθεστώτος για περισσότερο από τέσσερις δεκαετίες.

Το επόμενο πλήγμα ήλθε στις 18 Ιουλίου με τη βομβιστική επίθεση στα κεντρικά γραφεία της Εθνικής Ασφάλειας στη Δαμασκό, όπου σκοτώθηκαν αρκετά από τα κορυφαία στελέχη του καθεστώτος.

Αυτοί που ήταν στόχος της βομβιστικής επίθεσης -ο Σύριος υπουργός Άμυνας Dawoud Rajha, ο πρώην υπουργός Άμυνας Hassan Turkmani, ο υπουργός Εσωτερικών Mohammad al-Shaar, ο επικεφαλής του Συμβουλίου Εθνικής Ασφαλείας Hashim Biktyar και ο αναπληρωτής υπουργός Άμυνας Assef Shawkat (ο κουνιάδος του προέδρου, που φημολογούνταν ότι σκοτώθηκε από το καθεστώς πριν από την επίθεση)- ήταν οι βασικοί ύποπτοι του σεναρίου πραξικοπήματος στο παλάτι.

Η τύχη του Maher al Assad, αδελφού του προέδρου και αρχηγού της Δημοκρατικής Φρουράς και της 4ης Μεραρχίας, μετά την έκρηξη, παραμένει μυστήριο, όμως οι στρατιώτες του εξακολουθούν να μάχονται μέσα και γύρω από τη Δαμασκό και δεν έχουν δείξει σημάδια διάλυσης στη διοίκηση και στον έλεγχο του στρατού.

Υπάρχουν κάποιες αόριστες ενδείξεις ότι η βομβιστική επίθεση ήταν μια προληπτική κίνηση των al Assad για να εξαλείψουν τους ύποπτους συνωμότες του πραξικοπήματος. Είτε ήταν σκόπιμη κίνηση από τους al Assad, είτε ένδειξη της αποτελεσματικής διείσδυσης των ανταρτών στο καθεστώς, η επίθεση είναι ξεκάθαρη ένδειξη πως το καθεστώς διαλύεται.

Οι αποστασίες, οι συλλήψεις και οι δολοφονίες ήταν υπερβολικά πολλές για οποιοδήποτε μέλος του καθεστώτος ώστε να είναι σίγουρο για το μέλλον του με τους al Assad. Με την απώλεια της σιγουριάς έρχεται και η απώλεια της ενότητας.

Ο Σύριος πρόεδρος έχει δύο δύσκολες επιλογές: μπορεί να προσπαθήσει είτε να φύγει προτού τεθεί σε κίνδυνο η προσωπική του ασφάλεια είτε να παραμείνει στη θέση του και να ανακτήσει τον έλεγχο της κατάστασης. Η αναφερθείσα εμφάνιση του al Assad στο προεδρικό παλάτι στη Δαμασκό με τον νεοδιορισμένο υπουργό Άμυνας στις 19 Ιουλίου δείχνει πως επιλέγει το δεύτερο, όμως το Stratfor δεν πιστεύει πως θα πετύχει.

Οι κίνδυνοι της παραμονής με τη φυλή των al Assad αυξάνονται και έχει έρθει η ώρα τα μέλη του καθεστώτος να αναζητήσουν εναλλακτικές λύσεις.

Ο ρόλος των ξένων συμφερόντων

Η διεθνής διπλωματία που περιβάλλει τις συγκρούσεις, και όχι οι αντάρτες που μάχονται στη Συρία, θα καθορίσει τη μορφή του τέλους του παιχνιδιού. Το Stratfor αναμένει πως θα υπάρξει εμπλοκή μεταξύ των ξένων δυνάμεων στη Συρία με στόχο να προστατέψουν τα συμφέροντά τους και να αναδυθούν ισχυρότερες από το αυξανόμενο χάος στην περιοχή.

Οι Ιρανοί είναι αυτοί που πιθανότατα θα έχουν να χάσουν τα περισσότερα. Για δεκαετίες το Ιράν χορηγούσε μεγάλη οικονομική και στρατιωτική βοήθεια καθώς και υπηρεσίες κατασκοπείας, για να διατηρήσει τη στρατηγική του θέση στην Ανατολική Μεσόγειο. Αυτή η «επένδυση» όμως είναι εμφανές ότι δεν αποδίδει. Επιπλέον, το Ιράν είναι παγιδευμένο από τα δημογραφικά στοιχεία. Η μειονότητα των Αλαουιτών κυβερνά στη Συρία και η επέκταση του καθεστώτος στον Λίβανο είναι το κλειδί για την πρόσβαση του Ιράν στη Μεσόγειο.

Οι Σύριοι αντάρτες δεν θα είχαν φτάσει εδώ που έφτασαν αν δεν υπήρχε μια περιφερειακή εκστρατεία, στηριζόμενη από τις ΗΠΑ, την Τουρκία και τους Σαουδάραβες, για να αντιστραφεί η γεωπολιτική επιτυχία του Ιράν την τελευταία δεκαετία μέσω της «ανάστασης» της σουνιτικής εξουσίας στη Συρία.

Το Ιράν προσπαθεί απελπισμένα να διασφαλίσει μια θέση στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων αναφορικά με την επικείμενη μετάβαση της εξουσίας στη Συρία. Ανάλογα με το ποιοι ήταν οι δράστες, η βομβιστική επίθεση σε λεωφορείο με στόχο Ισραηλινούς τουρίστες στη Βουλγαρία στις 18 Ιουλίου και η κακότεχνη επίθεση κατά Ισραηλινών τουριστών στην Κύπρο αφήνουν να εννοηθεί ότι το Ιράν βασίζεται στο μαχητικό του σκέλος, ώστε με μεθόδους εκφοβισμού να μπει στις διαπραγματεύσεις, στέλνοντας το μήνυμα ότι αν εξαιρεθεί τότε το τίμημα θα είναι πολύ μεγάλο. Το Stratfor θεωρεί πως αυτό είναι περισσότερο ένδειξη απελπισίας, παρά αυτοπεποίθησης από την πλευρά του.

Το Ισραήλ θα προετοιμαστεί για το χειρότερο, όμως δεν είναι πιθανό να εμπλακεί στρατιωτικά στον Βορρά. Οι ισραηλινές δυνάμεις ασφαλείας βρίσκονται ήδη σε κατάσταση συναγερμού για τις επιπτώσεις της κρίσης της Συρίας και η ισραηλινή κυβέρνηση εξετάζει πώς θα απαντήσει στις πρόσφατες επιθέσεις κατά Ισραηλινών τουριστών. Το Ιράν μπορεί να επιχειρεί να χρησιμοποιήσει μια επανάληψη της μάχης Ισραήλ-Χεζμπολάχ για να στρέψει αλλού την προσοχή και να μπει με τη βία στις συζητήσεις, όμως ούτε το Ισραήλ ούτε η Χεζμπολάχ ενδιαφέρονται να συγκρουστούν.

Το Ισραήλ δεν βλέπει να υπάρχει ανάγκη να εμπλακεί στον νότιο Λίβανο όταν η Χεζμπολάχ βρίσκεται ήδη σε κρίση αναφορικά με την επικείμενη κατάρρευση του καθεστώτος της Συρίας.

Πράγματι, η Χεζμπολάχ στέλνει τηλεγραφήματα στο Ισραήλ λέγοντας πως δεν πραγματοποίησε αυτό την επίθεση και πως θέλει να αποφύγει τη σύγκρουση. Αυτό δείχνει ότι το Ιράν ενδέχεται να μην μπορέσει να βασιστεί στη Χεζμπολάχ ως αξιόπιστο εκπρόσωπο, καθώς εκείνη επανεξετάζει τη θέση του στον Λίβανο χωρίς τη στήριξη της Συρίας.

Η Τουρκία, οι ΗΠΑ, η Σαουδική Αραβία και η Γαλλία θα προσπαθήσουν να δημιουργήσουν ένα εναλλακτικό καθεστώς που θα διασφαλίσει τα συμφέροντά τους κατά του Ιράν. Δεν είναι καθόλου ξεκάθαρο ποια μεμονωμένα άτομα από τους εναπομείναντες του καθεστώτος και των ανταρτών θα μπορέσουν να συνεννοηθούν και να έχουν μια ευκαιρία να ενοποιήσουν τον δημογραφικά διχασμένο στρατό, για να σταθεροποιήσουν τη χώρα και να ανακτήσουν τον έλεγχο των τζιχαντιστών που έχουν εμπλακεί με τους αντάρτες. Αρκετά από τα μέλη με τα οποία οι προαναφερθείσες χώρες μπορεί να σκόπευαν να συνεργαστούν σκοτώθηκαν στην επίθεση της 18ης Ιουλίου.

Υπάρχουν επίσης σοβαρές διαφωνίες μεταξύ των υποστηρικτών, των πρώην insiders του καθεστώτος και των διαφόρων ομάδων της αντιπολίτευσης για το πόσο βαθιά θα πρέπει να είναι η αλλαγή του καθεστώτος και ποια θα πρέπει να είναι η σύνθεση ενός νέου. Στο σημείο αυτό, ο ρυθμός με τον οποίο πέφτει το καθεστώς του al Assad είναι πολύ ταχύτερος από αυτόν του σχεδιασμού για τη μετάβαση της εξουσίας.

Η σημασία της Ρωσίας

Η χώρα-κλειδί που θα πρέπει να παρακολουθήσουμε είναι η Ρωσία. Το Κρεμλίνο έδειξε μια «ντροπαλή» στάση τις τελευταίες εβδομάδες, καθώς αρνείται να σταματήσει να στηρίζει το καθεστώς της Συρίας, ωστόσο αφήνει να εννοηθεί ότι είναι έτοιμο να αντιμετωπίσει τις εναλλακτικές. Έτσι, αν και η Ρωσία συνεχίζει να απορρίπτει τις κυρώσεις του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ κατά της Συρίας, παράλληλα πραγματοποιεί συναντήσεις με ομάδες της αντιπολίτευσης και μειώνει επιλεκτικά τη στρατιωτική στήριξη για το καθεστώς.

Η Ρωσία νόμιζε πως θα μπορούσε να παρατείνει την κρίση στη Συρία για αρκετό καιρό και να κρατήσει έτσι τις ΗΠΑ απασχολημένες με το αδιέξοδο στο οποίο βρίσκονται το καθεστώς και οι αντάρτες, παίζοντας και με τις δύο πλευρές των συγκρουόμενων. Όμως, όπως και οι άλλοι που έχουν συμφέροντα στη Συρία, η Ρωσία αναγκάζεται να αναλάβει δράση.

Η Μόσχα μπορεί να δει ότι το καθεστώς του al Assad τελειώνει και το Κρεμλίνο δεν θέλει να χάσει την ευκαιρία σε αυτήν τη μετάβαση.

Η Ρωσία έχει πολλούς σημαντικούς λόγους για να διατηρήσει τη βαθιά εμπλοκή της στη Συρία. Χρειάζεται πρόσβαση σε λιμάνι της Μεσογείου χωρίς να χρειάζεται να έχει πρόσβαση σε θερμά ύδατα από τη Μαύρη Θάλασσα μέσω των τουρκικών στενών. Η Συρία είναι επίσης ο έβδομος μεγαλύτερος πελάτης της ρωσικής αμυντικής βιομηχανίας.

Ο τρίτος λόγος είναι και ο πιο σχετικός με την τρέχουσα γεωπολιτική κατάσταση. Ο άξονας Συρίας-Ιράν έχει δώσει στη Ρωσία ένα χρήσιμο εργαλείο για να αντιμετωπίσει τις ΗΠΑ. Μέσω των σχέσεών της με τη Συρία και το Ιράν, η Ρωσία μπορεί είτε να πιέσει τις ΗΠΑ είτε να ανοίξει την πόρτα των διαπραγματεύσεων, αναλόγως με το ποια στάση θα τηρήσουν η Μόσχα και η Ουάσιγκτον στο κρίσιμο κομμάτι των μεταξύ τους διαπραγματεύσεων. Η Ρωσία δεν θέλει να χάσει αυτήν την επιρροή και έτσι πρέπει να βρει τρόπο να χρησιμοποιήσει τη μετάβαση της εξουσίας στη Συρία ώστε να συνεχίσουν οι ΗΠΑ να εξαρτώνται από τη ρωσική συνεργασία στην περιοχή.

Η Ρωσία έχει ισχυρή κατασκοπική παρουσία στη Συρία, την οποία διατηρεί από την περίοδο του Ψυχρού Πολέμου. Το Stratfor εκτιμά πως η Ρωσία θα αξιοποιήσει τις σχέσεις της στο κομμάτι αυτό για να σχηματίσει μια εναλλακτική λύση, που δεν θα περιλαμβάνει τον al Assad.

Ο Τούρκος πρωθυπουργός Recep Tayyip Erdogan, ο Γάλλος πρόεδρος Francois Hollande και ο Αμερικανός πρόεδρος Barack Obama έχουν έρθει σε επαφή με τον Ρώσο πρόεδρο Vladimir Putin την τελευταία εβδομάδα για το θέμα της Συρίας. Είναι ξεκάθαρο πως οι χώρες αυτές θεωρούν ότι η Ρωσία έχει να παίξει σημαντικό ρόλο στη μετάβαση της εξουσίας - από την απόφαση για τη μοίρα του al Assad, μέχρι τον σχηματισμό του νέου καθεστώτος.

Η Ρωσία μπορεί να έχει διαφορετική άποψη ως προς το πώς θα πρέπει να γίνει αυτή η μετάβαση, όμως πρέπει να δείξει ότι είναι απαραίτητη η συμμετοχή της στη διαδικασία, αν θέλει να έχει ισχυρή διαπραγματευτική θέση με τις ΗΠΑ. Και αυτό, βεβαίως, υπό την προϋπόθεση ότι το αυξανόμενο χάος στη Συρία δεν θα βάλει σε δεύτερη μοίρα τις προθέσεις των ξένων δυνάμεων.