Σε πρόγραμμα διαρκών εξετάσεων, από την επιτυχία των οποίων θα κρίνεται η απελευθέρωση των δόσεων του πακέτου βοήθειας των 110 δισ. ευρώ, μπαίνει η κυβέρνηση, που καλείται να δώσει την πρώτη μάχη στο τέλος Ιουνίου.

Θα ακολουθήσουν εντός του έτους δύο ακόμα... εξεταστικές περίοδοι, μία στο τέλος Οκτωβρίου και μία στο τέλος Δεκεμβρίου. Δεδομένης της αλγεινής εμπειρίας των επιτηρητών της οικονομίας από τις δεσμεύσεις των ελληνικών κυβερνήσεων, αυτήν τη φορά έχουν αποφασίσει να μην αφήσουν την κυβέρνηση να πάρει ανάσα.

Στο μνημόνιο που υπέγραψε η κυβέρνηση με την τρόικα των Ε.Ε. - ΕΚΤ- ΔΝΤ περιλαμβάνονται βήμα προς βήμα τα μέτρα που θα πρέπει να παρθούν, με αυστηρά χρονοδιαγράμματα και ποσοτικούς στόχους αύξησης των εσόδων ή εξοικονόμησης δαπανών. Ορισμένες από τις απαιτήσεις της τρόικας για φέτος, όπως το «μαχαίρι» στον 13ο και στον 14ο μισθό ή οι αυξήσεις του ΦΠΑ και έμμεσων φόρων, έχουν γίνει ήδη πράξη.

Στη λίστα όμως μένουν ακόμα για υλοποίηση δεκάδες μέτρα-«φωτιά», μεταξύ των οποίων η εξίσωση του ορίου ηλικίας συνταξιοδότησης ανδρών και γυναικών στο Δημόσιο, η σύνδεση των ορίων ηλικίας συνταξιοδότησης με το προσδόκιμο ζωής, η συνένωση όλων των ασφαλιστικών ταμείων σε τρεις οργανισμούς, η καθιέρωση 40ετούς εργασίας για να βγει κάποιος ασφαλισμένος στη σύνταξη όπως και η μεταφορά προϊόντων και υπηρεσιών από τον χαμηλό (11%) συντελεστή ΦΠΑ στον υψηλό (23%), η έναρξη είσπραξης του ειδικού τέλους για τους ημιυπαίθριους και η επιβολή φόρου αυθαίρετων κτισμάτων... Και όλα αυτά ενώπιον μιας κοινωνίας που «βράζει».

--- Το πρώτο τεστ

Οι πρώτες εξετάσεις για την αυστηρώς επιτηρούμενη ελληνική οικονομία έχουν προγραμματιστεί στις 15 Μαΐου. Είναι εκείνες τις οποίες θα περάσει η χώρα μόνο και μόνο με την υπογραφή του μνημονίου και τις νομοθετικές πρωτοβουλίες τις οποίες έχει ήδη αναλάβει. Ουσιαστικά, η πρώτη κρίσιμη εξέταση έρχεται στο τέλος Ιουνίου, που σημαίνει πως η κυβέρνηση έχει στη διάθεσή της κάτι παραπάνω από 50 μέρες για να φέρει εις πέρας σκληρές δεσμεύσεις σε δέκα μέτωπα που αφορούν στα εξής:

1. Μείωση των υψηλότερων συντάξεων με στόχο την εξοικονόμηση 350 εκατ. ευρώ μόνο για φέτος.

2. Νόμο για τη μηνιαία δημοσίευση στοιχείων από το Γενικό Λογιστήριο του Κράτους (ΓΛΚ) για τα έσοδα, τις δαπάνες, τη χρηματοδότηση του κράτους καθώς και για τις εκκρεμείς δαπάνες, συμπεριλαμβανομένων των ληξιπρόθεσμων οφειλών.

3. Σύσταση από την Τράπεζα της Ελλάδος ανεξάρτητου Χρηματοπιστωτικού Ταμείου Σταθερότητας, ώστε -αν χρειαστεί- να παράσχει κεφαλαιακή στήριξη στα πιστωτικά ιδρύματα. Παράλληλα, ζητούνται εντατικοποίηση της εποπτείας των τραπεζών, ανάληψη της εποπτείας του ασφαλιστικού κλάδου από την ΤτΕ και υποβολή των πιστωτικών ιδρυμάτων σε τριμηνιαίους ελέγχους φερεγγυότητας σε ακραίες συνθήκες (stress tests).

4. Επανεξέταση του πτωχευτικού νόμου στον ιδιωτικό τομέα, για να διασφαλιστεί η συμβατότητα με τις παρατηρήσεις της ΕΚΤ.

5. Ψήφιση του νόμου για τον «Καλλικράτη».

6. Ψήφιση νόμου που θα απαιτεί δημοσίευση στο Διαδίκτυο όλων των αποφάσεων οι οποίες αφορούν σε αναλήψεις υποχρεώσεων για κονδύλια στον τομέα της γενικής κυβέρνησης.

7. Έναρξη των διαβουλεύσεων με τους κοινωνικούς εταίρους για την αναθεώρηση του πλαισίου διαπραγματεύσεων μισθών και συμβάσεων στον ιδιωτικό τομέα.

8. Ψήφιση νόμου για απλοποίηση της ίδρυσης νέων επιχειρήσεων.

9. Υιοθέτηση σχεδίου αναδιάρθρωσης για τον ΟΣΕ με χρονοδιάγραμμα μέτρων που θα καθορίζει τον τρόπο με τον οποίο οι επιχειρησιακές δραστηριότητες θα γίνουν κερδοφόρες.

Ειδικότερα, ζητούνται το κλείσιμο ζημιογόνων γραμμών και η αναδιάρθρωση της εταιρείας συμμετοχών, συμπεριλαμβανομένης της πώλησης γης και άλλων περιουσιακών στοιχείων.

10. Μέτρα για την αύξηση της απορρόφησης των πόρων του ΕΣΠΑ. Η τρόικα έχει απαιτήσει συνολικά το 2010 να έχουν υποβληθεί αιτήσεις πληρωμών ύψους 2,750 δισ. ευρώ και υποβολή 10 μεγάλων έργων εφαρμογών στις υπηρεσίες της Επιτροπής.

Στα δημοσιονομικά μέτρα των πρώτων εξετάσεων περιλαμβάνονται, μεταξύ άλλων, η αύξηση των συντελεστών ΦΠΑ και των ειδικών φόρων κατανάλωσης σε τσιγάρα, ποτά, καύσιμα, το «μαχαίρι» στους μισθούς και η κατάργηση της αυτοτελούς φορολόγησης και των φοροαπαλλαγών, που έχουν ήδη νομοθετηθεί.

--- Το στοίχημα του Οκτωβρίου

Αν όλα πάνε καλά και τον Ιούνιο οι εξετάσεις βγάλουν βαθμολογία πάνω από τη βάση, τον Οκτώβριο το μεγάλο στοίχημα θα είναι η κατάθεση του προϋπολογισμού του 2011, ο οποίος επί της ουσίας είναι ήδη γραμμένος διά χειρός των Βρυξελλών, της Φρανκφούρτης και της Ουάσιγκτον.

Στο μνημόνιο ορίζεται πως το πρώτο τεστ θα αφορά στην αυστηρή εκτέλεση του προϋπολογισμού του 2010 και των μέτρων που έχουν ήδη εξαγγελθεί και στη συνέχεια το μενού περιλαμβάνει:

1. Εφαρμογή του κανόνα αντικατάστασης μόνο του 20% των συνταξιοδοτούμενων εργαζομένων στον δημόσιο τομέα.

2. Έναρξη εφαρμογής του «Καλλικράτη».
 
3. Μη χορήγηση της τιμαριθμικής προσαρμογής των συντάξεων, με στόχο την εξοικονόμηση 100 εκατομμυρίων ευρώ.

4. Τριετή έκτακτη εισφορά σε κερδοφόρες επιχειρήσεις (πέρασε ήδη).

5. Κίνητρα για τη ρύθμιση των παραβιάσεων χρήσης γης, για 1,5 δισ. ευρώ από το 2011 έως το 2013. Τα 500 εκατ. ευρώ το 2011.

6. Ενεργοποίηση των τεκμηρίων φορολόγησης των επαγγελματιών με απόδοση τουλάχιστον 400 εκατ. ευρώ το 2011 και αυξανόμενες αποδόσεις τα έτη 2012 και 2013.

7. Μεταφορά τουλάχιστον του 30% των αγαθών και υπηρεσιών, που επί του παρόντος εμπίπτουν στον μειωμένο ΦΠΑ 11%, στον υψηλό συντελεστή 23%.

8. Σταδιακή εισαγωγή «πράσινου φόρου» για την εκπομπή διοξειδίου του άνθρακα, με απόδοση 300 εκατομμυρίων ευρώ το 2011.

9. Συλλογή εσόδων από αδειοδότηση τυχερών παιγνίων: τουλάχιστον 500 εκατ. ευρώ από πώληση αδειών και 200 εκατ. ευρώ από δικαιώματα.

10. Άνοδο αντικειμενικών αξιών για 500 εκατ. ευρώ.

11. Αύξηση της φορολόγησης αμοιβών σε είδος, συμπεριλαμβανομένης της φορολόγησης αυτοκινήτων με χρονομίσθωση (τουλάχιστον 150 εκατ. ευρώ).

12. Συλλογή του ειδικού φόρου τέλους για ημιυπαίθριους χώρους (τουλάχιστον 800 εκατ. ευρώ τον χρόνο).

13. Αύξηση φόρου πολυτελείας για 100 εκατ. ευρώ (έχει γίνει ήδη).

14. Πλαφόν εξόδων για κάθε υπουργείο, ΟΤΑ και ασφαλιστικό ταμείο από τον προϋπολογισμό.

Στο μέτωπο των διαρθρωτικών αλλαγών απαιτούνται από την τρόικα δράσεις σχετικά με την πάταξη της φοροδιαφυγής και την είσπραξη ανείσπρακτων οφειλών από τους μεγαλύτερους οφειλέτες (σε συντονισμό με τα ασφαλιστικά ταμεία). Κυρίως όμως απαιτείται να έχουν ψηφιστεί οι αλλαγές στο ασφαλιστικό που θα φέρουν:

* Συγχώνευση των υφιστάμενων συνταξιοδοτικών ταμείων σε τρία και θέσπιση ενός νέου, ενιαίου συστήματος για όλους τους τωρινούς και μελλοντικούς εργαζομένους. Οι νέοι καθολικά δεσμευτικοί κανόνες για τα συνταξιοδοτικά δικαιώματα, τις εισφορές, τους κανόνες συσσώρευσης και την τιμαριθμική αναπροσαρμογή των συνταξιοδοτικών δικαιωμάτων πρέπει να εφαρμόζονται κατ’ αναλογία με όλους από την 1η/1/2013.

* Εισαγωγή ενός ενιαίου ορίου ηλικίας συνταξιοδότησης στα 65 έτη, ακόμη και για τις γυναίκες στον δημόσιο τομέα (σταδιακά από την 1η Ιανουαρίου 2011), που θα ολοκληρωθεί έως τον Δεκέμβριο του 2013.

* Σταδιακή αύξηση της ελάχιστης ανταποδοτικής περιόδου για συνταξιοδότηση με πλήρη σύνταξη από 37 σε 40 έτη μέχρι το 2015.

* Τροποποίηση του τύπου απονομής σύνταξης στο ανταποδοτικό σχήμα για την ενίσχυση της σχέσης μεταξύ των εισφορών που καταβάλλονται και των παροχών που λαμβάνονται, με το ποσοστό συσσώρευσης να περιορίζεται σε μέσο ετήσιο ρυθμό της τάξης του 1,2% και οι συντάξεις να τιμαριθμοποιούνται.

* Εισαγωγή ενός αυτόματου μηχανισμού προσαρμογής όπου κάθε τρία χρόνια, αρχίζοντας το 2020, θα αυξάνει τις (ελάχιστες και νομοθετημένες) ηλικίες συνταξιοδότησης ανάλογα με την αύξηση του προσδόκιμου ζωής κατά τη συνταξιοδότηση. 

* Επέκταση για τον υπολογισμό των συντάξιμων αποδοχών από τα τελευταία πέντε έτη στο σύνολο του εργασιακού βίου (διατηρώντας τα κεκτημένα δικαιώματα). 

* Μείωση του ανώτατου ορίου στις συντάξεις. 

* Εισαγωγή ενός εγγυημένου εισοδήματος βασισμένου σε εισοδηματικά κριτήρια για τους ηλικιωμένους (πάνω από το νομοθετημένο όριο ηλικίας συνταξιοδότησης), για την προστασία των πιο ευάλωτων ομάδων, συμβατό με τη βιωσιμότητα των δημόσιων οικονομικών. 

* Μέτρα για τον περιορισμό της πρόσβασης στην πρόωρη συνταξιοδότηση. Ειδικότερα, η αύξηση της ελάχιστης ηλικίας πρόωρης συνταξιοδότησης στα 60 έτη από την 1η/1/2011, συμπεριλαμβανομένων και των εργαζομένων στα βαρέα και ανθυγιεινά επαγγέλματα και εκείνων με 40 χρόνια εισφορών. Κατάργηση των ειδικών κανόνων για τους ασφαλισμένους πριν από το 1993 (με παράλληλη διατήρηση των κεκτημένων δικαιωμάτων). Ουσιαστική αναθεώρηση του καταλόγου των βαρέων και ανθυγιεινών επαγγελμάτων. 

* Μείωση των συνταξιοδοτικών παροχών (κατά 6% ετησίως) για τα άτομα που συνταξιοδοτούνται μεταξύ των ηλικιών 60 και 65 ετών, με περίοδο συνεισφορών μικρότερη των 40 χρόνων.

* Εισαγωγή αυστηρότερων όρων και τακτική επανεξέταση της πλήρωσης των προϋποθέσεων για τις συντάξεις αναπηρίας.

Στο πεδίο του ανταγωνισμού, παράλληλα, απαιτείται να έχει ψηφιστεί νόμος για την απελευθέρωση των οδικών μεταφορών φορτίων και της χονδρικής αγοράς ενέργειας και να έχει εκδοθεί υπουργική απόφαση για τον εξορθολογισμό των τιμών κατανάλωσης ηλεκτρικής ενέργειας.

--- Και οι εξετάσεις του Δεκεμβρίου

Στο πρόγραμμα εξετάσεων του τελευταίου τριμήνου, οι αποκρατικοποιήσεις έχουν την τιμητική τους καθώς απαιτείται να έχει προετοιμαστεί σχέδιο για την πώληση περιουσιακών στοιχείων και δημόσιων επιχειρήσεων, με σκοπό την είσπραξη τουλάχιστον 1 δισ. ευρώ ανά έτος την περίοδο 2011 - 2013. Οι διατυπώσεις του μνημονίου αφήνουν να εννοηθεί πως δεν υπάρχουν πιέσεις για ξεπούλημα εδώ και τώρα, δεδομένων της πορείας των αγορών και της κάθετης πτώσης στις αποτιμήσεις.

Μεταξύ των απαιτήσεων της τρόικας ξεχωρίζουν ακόμα οι παρεμβάσεις στο σύστημα υγείας και στην αγορά εργασίας. Ειδικότερα, ζητείται από την ελληνική κυβέρνηση:

1. Να υιοθετήσει νομοθεσία για το θεσμικό πλαίσιο προμηθειών υγείας (Νόμος 3580/2007), να δημιουργήσει σύστημα για τη διαχείριση των φαρμάκων, το οποίο θα ευνοεί τη χρήση γενόσημων παρασκευασμάτων - αντιγράφων, συμπεριλαμβανομένου και συστήματος ηλεκτρονικής παρακολούθησης των συνταγών των γιατρών. Να ολοκληρώσει ταυτόχρονα το πρόγραμμα μηχανοργάνωσης των νοσοκομείων.

2. Να περάσει νόμο για τη μεταρρύθμιση του πλαισίου μισθολογικών διαπραγματεύσεων στον ιδιωτικό τομέα, που θα προβλέπουν τη μείωση της αμοιβής της υπερωριακής εργασίας και τη μεγαλύτερη ευελιξία στη διαχείριση του χρόνου εργασίας. Να επιτρέψει σε τοπικά σύμφωνα να θέτουν τις μισθολογικές αυξήσεις χαμηλότερα από τις κλαδικές συμφωνίες και να εισάγουν αμοιβές που θα συνδέονται με την παραγωγικότητα σε επίπεδο επιχείρησης.

3. Να αλλάξει τον κανονισμό σχετικά με το σύστημα διαιτησίας (Νόμος 1876/1990) έτσι ώστε και τα δύο μέλη να μπορούν να καταφύγουν στη διαιτησία αν διαφωνούν με την πρόταση του μεσολαβητή.

4. Να καταργήσει τον κατώτατο μισθό για ευάλωτες ομάδες, όπως οι νέοι και οι μακροχρόνια άνεργοι.

5. Να παγώσει τους κατώτατους μισθούς για τρία χρόνια.

6. Να μειώσει τις αποζημιώσεις απόλυσης εξισώνοντάς τες για ειδικευμένους και ανειδίκευτους εργάτες, να αυξήσει το όριο των απολύσεων και να διευκολύνει τη χρήση συμβάσεων προσωρινής εργασίας και ημιαπασχόλησης.

Στο τέταρτο τρίμηνο, άλλωστε, έρχεται και η μάχη για το άνοιγμα των κλειστών επαγγελμάτων, όπου η τρόικα απαιτεί νόμο για την άρση των περιορισμών για δικηγόρους (ελάχιστη αμοιβή, απαγόρευση διαφήμισης, γεωγραφικοί περιορισμοί), φαρμακοποιούς (αριθμός φαρμακείων, ελάχιστο περιθώριο κέρδους), συμβολαιογράφους (ελάχιστη αμοιβή, περιορισμός στον αριθμό των συμβολαιογράφων, γεωγραφικοί περιορισμοί, απαγόρευση διαφήμισης), αρχιτέκτονες, μηχανικούς και ορκωτούς λογιστές (σχετικά με την ελάχιστη αμοιβή).

* Αναδημοσίευση από το 633ο φύλλο της εβδομαδιαίας εφημερίδας ΜΕΤΟΧΟΣ & ΕΠΕΝΔΥΣΕΙΣ, 7 – 11 Μαΐου 2010.