Θα συνεχίσουν οι κατασκευές να αποτελούν την κινητήριο δύναμη της ελληνικής οικονομίας, είναι το ερώτημα που διατυπώνουν οι αναλυτές της Εθνικής Τράπεζας σε ειδική ανάλυση, στην οποία τονίζεται, ότι ο κατασκευαστικός κλάδος αποτελεί παραδοσιακά κινητήρια δύναμη της ελληνικής οικονομίας.

Ο ρόλος του ήταν σημαντικός στην επίτευξη των αναπτυξιακών επιδόσεων της ελληνικής οικονομίας κατά την τελευταία επταετία και κορυφώθηκε το 2003, οπότε εκτιμάται ότι η άμεση συνεισφορά του στον ετήσιο ρυθμό αύξησης στο ΑΕΠ ανήλθε στις 1,3 ποσοστιαίες μονάδες – το ένα τρίτο περίπου του ρυθμού ανάπτυξης.

Η επίδραση αυτή ήταν ενδεχομένως υψηλότερη, αν ληφθούν υπόψη και οι έμμεσες επιδράσεις των κατασκευών σε άλλους τομείς της οικονομικής δραστηριότητας.

Η εντυπωσιακή πορεία των κατασκευών αντανακλά, κατά κύριο λόγο, τη ραγδαία επιτάχυνση των δημοσίων έργων καθώς και της ιδιωτικής κατασκευαστικής δραστηριότητας εκτός της κατασκευής κατοικιών, ενώ ο τομέας της κατασκευής κατοικιών φαίνεται ότι έχει περάσει σε φάση ωρίμανσης, που χαρακτηρίζεται από χαμηλότερους ρυθμούς ανάπτυξης.

Συγκεκριμένα, η κατασκευαστική δραστηριότητα του Δημοσίου τομέα επιταχύνθηκε σημαντικά κατά την τελευταία τετραετία ενισχυόμενη από τις ροές κοινοτικών κονδυλίων του Γ’ ΚΠΣ και από την υλοποίηση των έργων στο πλαίσιο της προετοιμασίας των Ολυμπιακών Αγώνων, με αποτέλεσμα, το μερίδιό της στο ΑΕΠ να αυξηθεί σε 4,3% το 2003 από 2,5% το 1990.

Όσον αφορά την ιδιωτική κατασκευαστική δραστηριότητα, οι κατασκευές κατοικιών αυξήθηκαν με ρυθμό ανάλογο του ρυθμού αύξησης του ΑΕΠ κατά την τελευταία οκταετία, υποστηριζόμενες από την αύξηση των τιμών των κατοικιών κατά 61% (σε πραγματικούς όρους) την ίδια περίοδο και τη σημαντική μείωση των επιτοκίων των στεγαστικών δανείων (κατά 950 μονάδες βάσης) μεταξύ του 1999 και του 2003.

Ως αποτέλεσμα των ανωτέρω τάσεων στην κατασκευαστική δραστηριότητα, που σηματοδοτούν τον εκσυγχρονισμό των παραγωγικών δομών της οικονομίας, το ποσοστό των κατασκευών κατοικιών στο ΑΕΠ περιορίστηκε στο 5,2% το 2003 από 7,6% το 1991, ενώ το συνολικό μερίδιο των ιδιωτικών κατασκευών (εκτός των κατασκευών κατοικιών) και της κατασκευαστικής δραστηριότητας του Δημοσίου τομέα αυξήθηκε από 7% σε περίπου 9% του ΑΕΠ κατά την ίδια περίοδο.

Αναφορικά με τις μελλοντικές προοπτικές του κατασκευαστικού τομέα της οικονομίας μας διαπιστώνονται τα εξής:

* Η σταθεροποίηση των τιμών των ακινήτων, από τα μέσα του 2003, σε συνδυασμό με τη διαφαινόμενη έναρξη μιας περιόδου αυξήσεων των επιτοκίων αναμένεται να οδηγήσουν σε περαιτέρω επιβράδυνση της οικιστικής κατασκευαστικής δραστηριότητας και κατά συνέπεια σε μειωμένη συνεισφορά της στο ρυθμό οικονομικής ανάπτυξης.

* Η επιβράδυνση της συνολικής ιδιωτικής κατασκευαστικής δραστηριότητας εκτός κατοικιών αναμένεται να είναι ήπια, καθώς το σχετικό επίπεδο επιχειρηματικής εμπιστοσύνης παραμένει υψηλό και η ολοκλήρωση των έργων υποδομής θα τονώσει το επενδυτικό ενδιαφέρον, αντισταθμίζοντας μερικώς τον παρατηρούμενο κορεσμό στην αγορά των εμπορικών ακινήτων.

* Σημαντικότερη αναμένεται να είναι η επιβράδυνση στην κατασκευαστική δραστηριότητα του Δημοσίου μετά το τέλος των Ολυμπιακών Αγώνων. Ωστόσο, η θετική επίδραση των ροών κονδυλίων από το Γ’ ΚΠΣ θα συνεχίσει να είναι υπαρκτή τουλάχιστον έως το τέλος του 2007.

* Η συνολική συνεισφορά του κατασκευαστικού τομέα στην ανάπτυξη αναμένεται να είναι θετική, της τάξης των 0,6 ποσοστιαίων μονάδων κατά το 2004, ενώ για τη διετία 2005-2006 η κατασκευαστική δραστηριότητα αναμένεται να αυξηθεί με ρυθμό χαμηλότερο σε σύγκριση με τη συνολική οικονομική δραστηριότητα.

Οι εισηγμένες στο Χρηματιστήριο Αθηνών κατασκευαστικές επιχειρήσεις παρουσιάζουν καλύτερες χρηματοοικονομικές επιδόσεις συγκριτικά με τις άλλες εισηγμένες – μη χρηματοπιστωτικές - επιχειρήσεις.

Συγκεκριμένα, το περιθώριο των προ φόρων κερδών των κατασκευαστικών εταιρειών βρίσκεται σε υψηλότερο επίπεδο από αυτό των λοιπών μη χρηματοπιστωτικών επιχειρήσεων (15% σε σχέση με 12% αντίστοιχα), αν και επιβραδύνθηκε σταδιακά κατά την τελευταία δεκαετία, λόγω κυρίως των υψηλών ανταγωνιστικών συνθηκών, που επικρατούν στον κλάδο.

Επιπλέον, οι εισηγμένες κατασκευαστικές εταιρείες χαρακτηρίζονται από μικρότερου βαθμού δανεισμό, δεδομένου ότι βασίζουν την χρηματοδότησή τους σε ίδια κεφάλαια, σε μεγαλύτερο βαθμό σε σχέση με τις λοιπές μη χρηματοπιστωτικές εταιρείες.

Συγκριτικά με τις δύο μεγαλύτερες οικονομίες της ευρωζώνης (Γερμανία και Γαλλία), οι εγχώριες κατασκευαστικές εταιρείες εμφανίζουν μεικτή εικόνα.

Συγκεκριμένα, ως αποτέλεσμα των υψηλότερων περιθωρίων προ φόρων κερδών και της χαμηλότερης χρηματοοικονομικής μόχλευσης, οι ελληνικές εταιρείες εμφανίζουν υψηλότερη αποδοτικότητα χρήσης ιδίων κεφαλαίων (8%) από τις γερμανικές (4%).

Ωστόσο, μολονότι οι επιδόσεις των ελληνικών επιχειρήσεων είναι καλύτερες σε όρους κερδοφορίας και δανεισμού, η αποδοτικότητα των ιδίων κεφαλαίων τους είναι χαμηλότερη σε σχέση με τις γαλλικές εταιρείες (18%), λόγω υψηλότερης αποτελεσματικότητας της χρήσης των στοιχείων του ενεργητικού στη Γαλλία.

Η αποδοτικότητα των ιδίων κεφαλαίων των πέντε μεγαλύτερων εισηγμένων κατασκευαστικών εταιρειών είναι υψηλότερη από αυτή των υπόλοιπων εταιρειών του κλάδου (13% σε σχέση με 5% αντίστοιχα), λόγω των υψηλότερων περιθωρίων προ φόρων κερδών και της χαμηλότερης χρηματοοικονομικής μόχλευσης των μεγάλων εταιρειών, μετατρέποντας τον κατασκευαστικό κλάδο σε κλάδο δύο ταχυτήτων.

Ωστόσο, η υψηλού βαθμού εξάρτηση των κατασκευαστικών εταιρειών από τα δημόσια έργα, καθώς και η προβλεπόμενη επιβράδυνση της δημόσιας κατασκευαστικής δραστηριότητας καθιστά εφ’ ενός μεν περισσότερο ευάλωτες τις κατασκευαστικές επιχειρήσεις, αφ’ ετέρου επιτακτική την ανάγκη αναζήτησης νέων μεγάλων συμβολαίων στις γειτονικές χώρες.