Επιτομή της οικονομικής και της πολιτικής κατάστασης σε 8 χώρες των Βαλκανίων και της Νοτιοανατολικής Μεσογείου περιέχει το τεύχος Μαρτίου της έκδοσης ”Τρέχουσα Ενημέρωση Χωρών” της Εθνικής Τράπεζας.

Όπως αναφέρεται στο δελτίο τύπου, η έρευνα αυτή για την Αίγυπτο, την Αλβανία, την Βουλγαρία, την Κύπρο, τη Σερβία- Μαυροβούνιο, τη Ρουμανία, την Τουρκία και τη FYROM ”εντάσσεται στο πλαίσιο του γενικότερου ενδιαφέροντος της Τράπεζας για επέκταση των δραστηριοτήτων της στην ευρύτερη περιοχή και ανάδειξή της σε περιφερειακή δύναμη”.

Για την Τουρκία, τα βασικότερα συμπεράσματα αναφέρουν ότι παρά το υψηλό κοινωνικό κόστος των συνεχιζόμενων διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων και της περιοριστικής δημοσιονομικής πολιτικής, οι τοπικές εκλογές στο τέλος Μαρτίου έδειξαν ισχυρή λαϊκή υποστήριξη προς το κυβερνών κόμμα, δεδομένου ότι τα θετικά αποτελέσματα των μεταρρυθμίσεων είναι ευρύτερα ορατά. Η γενική οικονομική κατάσταση είναι καλή και δεν αναμένονται ιδιαίτερα προβλήματα κατά το τρέχον έτος.

Συνεχίζεται η πτωτική πορεία του πληθωρισμού (11,8% το Μάρτιο), υποστηριζόμενη από την ισχυρή συναλλαγματική ισοτιμία, καθώς και την περιοριστική δημοσιονομική και νομισματική πολιτική. Συγχρόνως, ο ρυθμός αύξησης του ΑΕΠ παραμένει ισχυρός (6,1% το τέταρτο τρίμηνο του 2003) και το δημόσιο χρέος βελτιώνεται σταδιακά (70% του ΑΕΠ στο τέλος του 2003).

Τα κύρια σημεία ανησυχίας είναι η διαχείριση της μετάβασης από το τρέχον πρόγραμμα χρηματοδοτικής ενίσχυσης του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου (ΔΝΤ), η αντιμετώπιση της υψηλής ανεργίας, καθώς και η προσέλκυση άμεσων ξένων επενδύσεων. Παράλληλα, ουσιαστική πρόοδος όσον αφορά την εφαρμογή των κριτηρίων της Κοπεγχάγης σε συνδυασμό με άμεση συμμετοχή στο θέμα της διευθέτησης του ”Κυπριακού” αναμένεται ότι θα βοηθήσει την Τουρκία να εξασφαλίσει ημερομηνία έναρξης διαπραγματεύσεων για ένταξη στην Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) στο συμβούλιο κορυφής το Δεκέμβριο στο Άμστερνταμ. Σε αυτή την περίπτωση, αναμένονται περαιτέρω θετικές συνέπειες στην οικονομία και τις αγορές.

Στη Ρουμανία, αναμένεται περιορισμένη βελτίωση του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών (5,8% του ΑΕΠ το 2003) που θα εξαρτηθεί όμως, σε σημαντικό βαθμό, από την επιτυχία των διοικητικών μέτρων για επιβράδυνση της πιστωτικής επέκτασης αλλά και από το εύρος της δημοσιονομικής προσαρμογής, γεγονός όχι εύκολο σε προεκλογική περίοδο.

Επιπλέον, η υπό προώθηση νέα συμφωνία με το ΔΝΤ– εάν πραγματοποιηθεί– θα ελαχιστοποιήσει τους κινδύνους χρηματοδότησης του ελλείμματος του ισοζυγίου, δεδομένου ότι θα αποκαταστήσει την εμπιστοσύνη των επενδυτών. Η συμφωνία αναμένεται ότι θα επισπεύσει τις διαρθρωτικές αλλαγές και θα ενισχύσει τις προοπτικές για θετική αξιολόγηση από την ΕΕ σχετικά με τη, μέχρι σήμερα, δύσκολη απόκτηση του τίτλου της ”οικονομίας της αγοράς”.

Κατά συνέπεια, προέχουν και πάλι οι εξελίξεις στον τομέα της ενέργειας και η αβέβαιη, μέχρι στιγμής, ολοκλήρωση της ιδιωτικοποίησης της SNP Petrom κατά το τρέχον έτος.

Στη Βουλγαρία, με την ημερομηνία έγκρισης της ένταξης της χώρας στην ΕΕ να πλησιάζει και σε μία περίοδο έντονων εσωτερικών πολιτικών αντιπαραθέσεων, η υπό προώθηση νέα συμφωνία με το ΔΝΤ αναμένεται να ενισχύσει την εμπιστοσύνη των επενδυτών όσον αφορά την επιτάχυνση των διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων.

Η συμφωνία θα επικεντρωθεί στην ανάγκη επιβράδυνσης της πιστωτικής επέκτασης– προκειμένου να βελτιωθεί το έλλειμμα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών (8,7% του ΑΕΠ το 2003)– αλλά και στην ολοκλήρωση των ιδιωτικοποιήσεων. Κατά συνέπεια, είναι αναγκαία η συνέχιση της στρατηγικής της κεντρικής τράπεζας για συγκράτηση των δανείων με διοικητικά μέτρα. Όσον αφορά την, έως τώρα, εύκολη χρηματοδότηση του ελλείμματος, η ολοκλήρωση των διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων θα παίξει σημαντικό ρόλο στη διατήρηση των εισροών των άμεσων ξένων επενδύσεων.

Όμως, οι συνεχιζόμενες προεκλογικές πολιτικές πιέσεις θα επιβραδύνουν τις βασικές ιδιωτικοποιήσεις, κατά τους επόμενους μήνες, και θα δυσκολέψουν την εφαρμογή πιο περιοριστικής δημοσιονομικής πολιτικής, εάν αυτή καταστεί αναγκαία.

Μετά από δυο μήνες πολιτικής αβεβαιότητας, στη Σερβία και το Μαυροβούνιο, σχηματίστηκε κυβέρνηση μειοψηφίας στις αρχές Μαρτίου, αναφέρει η μελέτη της Εθνικής. Οι βασικές οικονομικές θέσεις δόθηκαν στο πολιτικό κόμμα G-17 Plus, βελτιώνοντας το κλίμα στην αγορά. Με την προκήρυξη Προεδρικών εκλογών στις 13 Ιουνίου μπορεί να σχηματιστεί συνδυασμός πλειοψηφίας με τη συμμετοχή του Δημοκρατικού Κόμματος (DP), το οποίο είναι το μοναδικό προοδευτικό κόμμα που δεν συμμετέχει στο κυβερνητικό σχήμα.

Μία τέτοια εξέλιξη αναμένεται ότι θα προωθήσει την πολιτική και οικονομική σταθερότητα της χώρας. Επίσης, είναι θετικό το γεγονός ότι συνεχίζονται οι συνομιλίες με το ΔΝΤ μετά τη διακοπή τους τον περασμένο Νοέμβριο, ενόψει των πρόωρων βουλευτικών εκλογών. Πηγή ανησυχίας είναι το ανακοινωθέν από την κυβέρνηση σχέδιο προϋπολογισμού του 2004. Η πολιτική μείωσης των φόρων αναμένεται ότι θα θέσει σε κίνδυνο τους στόχους των εσόδων, ενώ πρόκληση αποτελεί και η χρηματοδότηση του ελλείμματος.

Η δυνατότητα χρηματοδότησης του ελλείμματος από εγχώριες πηγές είναι πιθανό να περιοριστεί δεδομένου ότι φαίνεται απίθανη η επανάληψη των εκτεταμένων ιδιωτικοποιήσεων του 2003 και τα επιτόκια των κρατικών ομολόγων βρίσκονται ήδη σε πολύ υψηλά επίπεδα. Αντίθετα, η συμμόρφωση με τους στόχους του τρέχοντος οικονομικού προγράμματος και με το δικαστήριο της Χάγης θα διασφαλίσει την απαραίτητη εξωτερική βοήθεια.

Στη FYROM, στις αρχές Φεβρουαρίου, ολοκληρώθηκε η διαπραγμάτευση για τη δεύτερη ανασκόπηση του τρέχοντος προγράμματος του ΔΝΤ στις αρχές Φεβρουαρίου. Η αποστολή του Ταμείου επιδοκίμασε τις μακροοικονομικές επιδόσεις του 2003.

Υπέδειξε, όμως, ότι θα πρέπει να καταβληθούν σημαντικές προσπάθειες στο δημοσιονομικό, το νομισματικό και το διαρθρωτικό τομέα πριν την τελική έγκριση από το Εκτελεστικό Συμβούλιο τον Μάιο. Συμπληρωματικός προϋπολογισμός αναμένεται ότι θα εγκριθεί από το Κοινοβούλιο, κατά τα τέλη Ιουνίου, με στόχο την εξισορρόπηση πιθανής δημοσιονομικής υπέρβασης εξαιτίας χαμηλότερων των αναμενόμενων εσόδων από ΦΠΑ και δαπανών υψηλότερων του αρχικού στόχου.

Παράλληλα, η Κεντρική Τράπεζα ξεκίνησε από τον Ιανουάριο κύκλο περιοριστικής νομισματικής πολιτικής, δεδομένου ότι η υπερβάλλουσα ρευστότητα, αποτέλεσμα της σοβαρής δημοσιονομικής υπέρβασης του Δεκεμβρίου, σε συνδυασμό με σχετικά χαμηλά εγχώρια επιτόκια οδήγησαν σε αυξανόμενες πιέσεις στο εγχώριο νόμισμα. Αναμένεται διατήρηση των επιτοκίων στα τρέχοντα επίπεδα τουλάχιστον κατά τους επόμενους τρεις μήνες.

Στην Αλβανία, οι επιδόσεις του προϋπολογισμού και του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών ξεπέρασαν τις προσδοκίες, παρά τη μείωση των μεταβιβάσεων από επίσημες πηγές στο δεύτερο εξάμηνο του 2003 λόγω καθυστερήσεων στις μεταρρυθμίσεις. Για το τρέχον έτος, τα ”διπλά” ελλείμματα αναμένεται ότι θα κυμανθούν στα ήδη υψηλά επίπεδα του 2003 (7,2% του ΑΕΠ το έλλειμμα τρεχουσών συναλλαγών και 4,5% του ΑΕΠ το δημοσιονομικό έλλειμμα).

Πάντως, η χρηματοδότησή τους αναμένεται ότι δεν θα είναι ιδιαίτερα δύσκολη λόγω της πρόσφατης αποκατάστασης της εσωτερικής πολιτικής σταθερότητας με συνέπεια την ενίσχυση της εμπιστοσύνης των επενδυτών.

Στην Κύπρο, το σχέδιο διευθέτησης του γενικού γραμματέα του ΟΗΕ Κόφι Ανάν θα τεθεί σε ταυτόχρονα δημοψηφίσματα τόσο στην Ελληνοτουρκική όσο και στην Τουρκοκυπριακή πλευρά στις 24 Απριλίου. Ανεξάρτητα πάντως από το αποτέλεσμα των δημοψηφισμάτων η Κυπριακή Δημοκρατία θα γίνει μέλος της ΕΕ την 1η Μαΐου.

Σημειώνεται ότι η τελευταία φάση της σταδιακής απελευθέρωσης της κίνησης κεφαλαίων θα ολοκληρωθεί με την είσοδο του νησιού στην ΕΕ. Πάντως, δεν αναμένεται εκροή κεφαλαίων λόγω του διευρυμένου περιθωρίου διακύμανσης της κυπριακής λίρας έναντι του ευρώ (±15 %) και της ευνοϊκής διαφοράς επιτοκίου με την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (150 μονάδες βάσης).

Όμως, το δημοσιονομικό έλλειμμα χρήζει περαιτέρω προσπάθειας μείωσης και δεδομένου ότι αυτό παραμένει υψηλό (6,5% του ΑΕΠ το 2003) αναγκαία είναι η διατήρηση περιοριστικής δημοσιονομικής πολιτικής και κατά τα επόμενα χρόνια.

Στην Αίγυπτο, το νέο, από τον περασμένο Δεκέμβριο, Συμβούλιο της Κεντρικής Τράπεζας φαίνεται ότι προσεγγίζει το στόχο για ενοποίηση της τιμής της αιγυπτιακής λίρας στην επίσημη και στην παράλληλη αγορά. Η σύγκλιση της τιμής του εγχώριου νομίσματος στις δύο αγορές ήταν αποτέλεσμα κατά κύριο λόγο έκτακτων μέτρων που στόχευαν στον περιορισμό της ρευστότητας, αλλά και της βελτίωσης των επιδόσεων των συναλλαγματοφόρων τομέων της οικονομίας (π.χ. εξαγωγές αγαθών, τουρισμός).

Πάντως, η ενοποίηση της συναλλαγματικής αγοράς απαιτεί παράλληλη αυστηρή δημοσιονομική πολιτική και συνέχιση των διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων. Στο πλαίσιο αυτό, η κυβέρνηση ανακοίνωσε σειρά από καιρό αναμενόμενων νομοθετικών μέτρων τα οποία πρόκειται να επικυρωθούν από το Κοινοβούλιο μέχρι τον Ιούνιο.

Όμως, η εφαρμογή των ανωτέρω μέτρων δεν κρίνεται ως ικανή συνθήκη για την αύξηση της ελκυστικότητας της Αιγύπτου ως χώρας προορισμού άμεσων ξένων επενδύσεων, εάν δεν συνοδεύεται από το κατάλληλο μακροοικονομικό πλαίσιο, περιλαμβανομένης και της επιστροφής σε πλήρως ελεύθερα κυμαινόμενο συναλλαγματικό καθεστώς.