Την αποτίμηση της παρούσας κατάστασης της ευρωπαϊκής οικονομίας περιέχει το τεύχος Νοεμβρίου 2003 του μηνιαίου δελτίου για τη ζώνη του ευρώ Euro Area Monthly, που εκδίδει η Εθνική Τράπεζα, ενώ ταυτόχρονα εξετάζονται οι προοπτικές ανάκαμψής της.

Το δελτίο εκδίδεται στην αγγλική γλώσσα για ενημέρωση των επενδυτών και αναφέρεται στις εξελίξεις των μακροοικονομικών μεγεθών και των χρηματοοικονομικών αγορών της ευρωζώνης, καθώς και στη νομισματική πολιτική της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (EKT).

Σύμφωνα με πρόσφατα στοιχεία, ο ρυθμός ανάπτυξης στην ευρωζώνη σημείωσε ελαφρά αύξηση στο τρίτο τρίμηνο του 2003, μετά από τρία τρίμηνα μηδενικής ή ακόμα και αρνητικής ανάπτυξης.

Με σκοπό να εκτιμηθεί η ένταση και η διατηρησιμότητα της οικονομικής ανάκαμψης στην ευρωζώνη, αναλύονται τα στοιχεία αυτά με επικεντρωμένη την προσοχή στους επιμέρους τομείς της οικονομικής δραστηριότητας στις χώρες της ευρωζώνης.

Το βασικό συμπέρασμα της εν λόγω ανάλυσης είναι ότι η ανάκαμψη της ευρωπαϊκής οικονομίας παραμένει ασθενής, αντανακλώντας κυρίως την ενισχυμένη καθαρή εξωτερική ζήτηση.

Επιπλέον, ανησυχητικό θεωρείται το γεγονός ότι η αύξηση των καθαρών εξαγωγών απορρέει σε μεγάλο βαθμό από μείωση των εισαγωγών, λόγω αναιμικής εγχώριας ζήτησης.

Επικεντρώνοντας αρχικά την ανάλυση στις τρεις μεγάλες οικονομίες της ευρωζώνης, που έχουν ήδη ανακοινώσει στοιχεία του τρίτου τρίμηνου για επιμέρους τομείς της οικονομικής δραστηριότητας (Γερμανία, Γαλλία και Ισπανία), παρατηρείται ότι οι κινητήριες δυνάμεις της ανάκαμψης διαφέρουν σημαντικά ανάμεσα στις παραπάνω οικονομίες.

Συγκεκριμένα, η ανάπτυξη στη Γαλλία στηρίζεται τόσο σε εσωτερική όσο και σε εξωτερική ζήτηση. Αντίθετα, η οικονομική ανάκαμψη στη Γερμανία στηρίζεται αποκλειστικά στις καθαρές εξαγωγές, ενώ η εσωτερική ζήτηση εμφανίζει τη μεγαλύτερη πτώση κατά την τελευταία δεκαετία.

Από την άλλη πλευρά, η ισπανική οικονομία –εκπροσωπώντας τις ταχέως αναπτυσσόμενες οικονομίες της περιφέρειας της ευρωζώνης– φαίνεται να έχει την πιο διατηρήσιμη ανάκαμψη, καθώς στηρίζεται σε δυνάμεις εγχώριας ζήτησης.

Σε αυτό το πλαίσιο, επιχειρείται η εξαγωγή συμπερασμάτων για τους τομείς οικονομικής δραστηριότητας που προβλέπεται να στηρίξουν την οικονομία της ευρωζώνης ως σύνολο. Όσον αφορά τους βασικούς παράγοντες της οικονομικής ανάκαμψης, η εξωτερική ζήτηση αποτελεί διαχρονικά σημαντικό πυλώνα ανάπτυξης για την ευρωζώνη, συνεισφέροντας κατά μέσο όρο 0,4 ποσοστιαίας μονάδας στον ετήσιο ρυθμό ανάπτυξης την τελευταία δεκαετία.

Στην παρούσα ανάκαμψη, η συνεισφορά των εξαγωγών εξαρτάται από την πορεία της συναλλαγματικής ισοτιμίας και τον ρυθμό ανάπτυξης της παγκόσμιας οικονομίας. Όσον αφορά το ευρώ, εκτιμάται ότι το μεγαλύτερο τμήμα της αρνητικής του επίδρασης ήδη έχει περάσει στις εξαγωγές.

Συνεπώς, η ισχυρή ανατίμηση του ευρώ από το Μάρτιο του 2002 μέχρι σήμερα αποτελεί σταδιακά λιγότερο σημαντικό εμπόδιο για την ανάπτυξη της ευρωζώνης (περιορίζοντάς την κατά 0,2 ποσοστιαίας μονάδας το δεύτερο εξάμηνο του 2003, σε σύγκριση με 0,5 ποσοστιαίας μονάδας το πρώτο εξάμηνο του 2003).

Επιπλέον, η ισχυρή ανάπτυξη στις ΗΠΑ και την Ασία –δύο σημαντικές οικονομίες προορισμού για τις ευρωπαϊκές εξαγωγές (απορροφούν το 35% των εξαγωγών της ευρωζώνης)– αναμένεται να ενισχύσει τις εξαγωγές της ευρωζώνης, παρά την αρνητική επίδραση της ανατίμησης του ευρώ.

Όσον αφορά τις προοπτικές ανάκαμψης της ευρωζώνης από εσωτερικούς παράγοντες, τα διαθέσιμα στοιχεία δεν είναι ευνοϊκά. Συγκεκριμένα, η ιδιωτική κατανάλωση συνεχίζει να δέχεται την περιοριστική επίδραση της αρνητικής συγκυρίας στην αγορά εργασίας. Όσον αφορά τις επενδύσεις, η τρέχουσα ασθενής πορεία τους κρίνεται συνήθης για τα αρχικά στάδια της ανάκαμψης, καθώς οι επιχειρήσεις περιμένουν εμφανή σημάδια ανάκαμψης της οικονομίας πριν αποφασίσουν να αυξήσουν το κεφάλαιό τους.

Συγκεκριμένα, τα χαμηλά επίπεδα επενδύσεων εκτιμάται ότι οφείλονται στην ύπαρξη υψηλού βαθμού μόχλευσης των επιχειρήσεων, υψηλών αποθεμάτων πάγιων στοιχείων και περιορισμένων επιχειρηματικών περιθωρίων κέρδους. Κατά συνέπεια, οι εγχώριες συνθήκες ζήτησης παραμένουν ασθενείς – γεγονός που περαιτέρω αντανακλάται σε μείωση των εισαγωγών της ευρωζώνης.

Συμπερασματικά, καταλήγουμε ότι αν και τα σημάδια οικονομικής ανάκαμψης αρχίζουν να γίνονται εμφανή, εξακολουθεί να υπάρχει αβεβαιότητα όσον αφορά στο κατά πόσο η ανάκαμψη θα είναι διατηρήσιμη.

Συγκεκριμένα, από την ανάλυση συνάγεται ότι η άνοδος των καθαρών εξαγωγών στηρίζεται σε μεγάλο βαθμό στη μείωση των εισαγωγών – ένα στοιχείο που στην πραγματικότητα αντανακλά την ασθενή εγχώρια ζήτηση.

Ωστόσο, προβλέπεται η αναμενόμενη ανάκαμψη της παγκόσμιας οικονομίας να στηρίξει τις ευρωπαϊκές εξαγωγές και συνεπώς η ευρωζώνη να οδηγηθεί σε μια γνήσια εξαγωγικά στηριζόμενη ανάκαμψη.

Στο σημείο αυτό είναι σημαντικό να υπογραμμισθεί ότι υπάρχουν παράγοντες που μπορεί να αλλάξουν αυτό το σενάριο: Μια περαιτέρω ανατίμηση του ευρώ θα περιορίσει σημαντικά την ένταση της ανάκαμψης, ενώ περαιτέρω επεκτατικές πολιτικές (νομισματική ή δημοσιονομική) εκτιμάται ότι θα ενισχύσουν την ανάκαμψη, καθώς θα προσφέρουν στην ευρωπαϊκή ανάπτυξη στήριξη από την εσωτερική ζήτηση.