"Πολύ λίγη, πολύ αργά". Mε τη φράση αυτή υποδέχτηκαν χθες τη συντονισμένη μείωση επιτοκίων κατά 0,5% από τις κεντρικές τράπεζες αρκετοί παράγοντες του διεθνούς αλλά και του ελληνικού χρηματοοικονομικού συστήματος.

Ακόμη και στις ίδιες τις Ηνωμένες Πολιτείες, όπου πλέον το παρεμβατικό επιτόκιο της FED βρίσκεται στο 1,5%, υπάρχουν φωνές που επιμένουν ότι θα πρέπει να υπάρξει νέα μείωση ώστε να κατέλθει στο 1%, πόσο μάλλον στην Ευρώπη, όπου ακόμη και μετά τη μείωση το επιτόκιο κεντρικής παρέμβασης της ΕΚΤ διαμορφώνεται στο 3,75%.

Ειδικά δε στην περίπτωση της Ευρωπαϊκής Ένωσης οι φωνές που τονίζουν ότι η στάση της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας έχει έως τώρα επιδεινώσει την κατάσταση γίνονται περισσότερες, καθώς οι πιο πολλές εκτιμήσεις κάνουν πλέον λόγο για διολίσθηση της Ε.Ε. σε ύφεση και ενδεχομένως για αποπληθωρισμό, αντί για πληθωρισμό, τον οποίο παραδοσιακά φοβάται η ΕΚΤ και κρατά σε συγκριτικά υψηλά επίπεδα το κόστος χρήματος.

Ωστόσο, πολλοί αναλυτές κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου, ζητώντας και παρεμβάσεις πολύ μεγαλύτερες από το επίπεδο των επιτοκίων, με τη μορφή κρατικών πακέτων τόνωσης της οικονομικής δραστηριότητας.

Για την ακρίβεια, τραπεζίτες αλλά και σημαντικός αριθμός οικονομολόγων εκτιμούν πως οι μειώσεις των επιτοκίων -τουλάχιστον εφόσον δεν είναι πραγματικά "γενναίες"- λίγη επίδραση μπορεί να έχουν στο υπ' αριθμόν ένα πρόβλημα του συστήματος, που όπως αναφέρουν χαρακτηριστικά μπορεί να περιγραφεί ως εξής: "Κανένας δεν εμπιστεύεται κανέναν".

Σε ένα σύστημα που στηρίζεται στην πίστη, στη θέληση δηλαδή του δανειστή να δανείσει κάποιον άλλο, η καχυποψία που επικρατεί δυσχεραίνει μία ήδη πολύ δύσκολη κατάσταση, ενώ δημιουργεί προβλήματα ακόμη και σε οργανισμούς οι οποίοι δεν έχουν άμεση επίδραση από τοξικά ομόλογα ή "μαύρες τρύπες" στους ισολογισμούς τους.

Το γεγονός, επισημαίνουν, ότι οι διατραπεζικές αγορές δεν κινούνται ομαλά αναμένεται να προκαλέσει υφεσιακά προβλήματα στις οικονομίες σε ολόκληρο τον κόσμο, καθώς η ρευστότητα περιορίζεται δραματικά και παγώνει την "πραγματική οικονομία".

Μέχρι τώρα, προσθέτουν, ο συντονισμός των κυβερνήσεων και των κεντρικών τραπεζών, αν και σχεδόν πρωτοφανής, δεν φαίνεται να προηγείται, αλλά να έπεται των φάσεων της κρίσης και των συνεπειών τους.

Γι' αυτό και προτείνουν την άμεση και συντονισμένη λήψη μέτρων σε δύο άξονες, πέραν των επιτοκίων.

-Σε ενέργειες άμεσης παροχής ρευστότητας στο σύστημα, όπου τα κράτη θα υποκαταστήσουν μερικώς τις τράπεζες ως παροχείς χρηματοδότησης, παίζοντας τον ρόλο του αντισυμβαλλόμενου, προκειμένου να κινηθεί η οικονομική δραστηριότητα.

-Με "πακέτα" οικονομικής πολιτικής ώστε να συντηρηθεί η ανάπτυξη και να τονωθεί η ζήτηση.

Έως στιγμής πιο μπροστά στη λήψη μέτρων αυτής της κατηγορίας εμφανίζονται να είναι οι Ηνωμένες Πολιτείες, όχι μόνο διότι εκεί ξέσπασε η κρίση που επεκτάθηκε σταδιακά και στον υπόλοιπο κόσμο αλλά και γιατί στις ΗΠΑ υπάρχει -έως τώρα-  πολύ πιο ευέλικτη πολιτική από την πλευρά τόσο της κυβέρνησης της όσο και της FED.

Ωστόσο, αντίστοιχα μέτρα και ίσως πιο προωθημένα, αναφέρουν αναλυτές, θα πρέπει να ληφθούν και στην Ευρώπη, καθώς στους κόλπους της υπάρχει μία θεμελιώδης ιδιομορφία.

Η κυκλοφορία του χρήματος και το επίπεδο των επιτοκίων ρυθμίζονται κεντρικά από την ΕΚΤ, τα προβλήματα όμως των αγορών, με επίκεντρο τον τραπεζικό τομέα, αντιμετωπίζονται από κάθε χώρα ξεχωριστά, σε εθνικό επίπεδο.

Με άλλα λόγια, οι χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης δεν έχουν πλέον κεντρικές τράπεζες που θα μπορούσαν να κάνουν κινήσεις αντίστοιχες της FED, ούτε τη δυνατότητα να μειώσουν μονομερώς τα επιτόκια του νομίσματός τους, και κατά συνέπεια στηρίζονται ολοκληρωτικά σε παρεμβάσεις μέσω του κράτους και της οικονομικής πολιτικής του.

Χαρακτηριστικό παράδειγμα μιας κρατικής ενέργειας αυτού του είδους, εντός Ευρωπαϊκής Ένωσης (όπου κάθε χώρα προς το παρόν ακολουθεί τη δική της καθαρά πολιτική) αποτέλεσε η εξαγγελία από την πλευρά της ισπανικής κυβέρνησης ενός «πιστωτικού fund» με κεφάλαια ύψους 30 - 50 δισ. ευρώ, σκοπός του οποίου είναι να εξασφαλίσει ρευστότητα σε οποιαδήποτε τράπεζα αντιμετωπίσει πρόβλημα, αγοράζοντας σε αντάλλαγμα στοιχεία του ενεργητικού της.

Με δεδομένη την καταφανή πλέον σοβαρότητα της διεθνούς κρίσης, αποκτά ιδιαίτερη σημασία και η συνάντηση που θα έχουν οι ηγέτες και οι οικονομικοί αξιωματούχοι των χωρών του G7, στα πλαίσια της ετήσιας διάσκεψης του Διεθνούς Οικονομικού Ταμείου στην Ουάσιγκτον, που ξεκινά αύριο.

Είναι προφανές ότι οι διεθνείς αγορές θα παρακολουθήσουν πολύ προσεκτικά τα τεκταινόμενα αυτής της συνάντησης κορυφής, αναμένοντας την εξαγγελία σημαντικών και συντονισμένων περαιτέρω μέτρων.