Μετ' εμποδίων η επιστροφή της Ιαπωνίας στην πυρηνική ενέργεια

Η επαναφορά της πυρηνικής ενέργειας στην Ιαπωνία θα βελτιώσει μακροπρόθεσμα την ενεργειακή ασφάλεια της χώρας και θα τη βοηθήσει να επιτύχει ευκολότερα ορισμένους από τους στόχους της για το κλίμα. Αλλά η χώρα θα εξακολουθήσει να αντιμετωπίζει άμεσες προκλήσεις από την περίπλοκη διαδικασία αναθεώρησης της ασφάλειας μετά τη Φουκουσίμα και την μη αποδεδειγμένη φύση των πιο προηγμένων πυρηνικών τεχνολογιών.

Στις 22 Δεκεμβρίου, η ιαπωνική κυβέρνηση ενέκρινε ένα 10ετές ενεργειακό σχέδιο για την ενίσχυση του ταλαιπωρημένου τομέα πυρηνικής ενέργειας της χώρας, αντιστρέφοντας μια πολιτική δεκαετίας κατά την οποία το Τόκιο μείωσε τη χρήση της πυρηνικής ενέργειας στη χώρα.

Σύμφωνα με το νέο σχέδιο, η ιαπωνική κυβέρνηση στοχεύει να «μεγιστοποιήσει» τη χρήση των υφιστάμενων αντιδραστήρων της, επανεκκινώντας όσο το δυνατόν περισσότερους από τους 54 πυρηνικούς αντιδραστήρες της χώρας. Επιπλέον, το σχέδιο προβλέπει ότι η Ιαπωνία θα αναπτύξει και θα κατασκευάσει «καινοτόμους αντιδραστήρες επόμενης γενιάς» για να αντικαταστήσει εκείνους που πρόκειται να παροπλιστούν. Ο Ιάπωνας πρωθυπουργός Φούμιο Κισίντα, ο οποίος έχει εδώ και καιρό τηρεί στάση υπέρ των πυρηνικών, δήλωσε ότι η κυβέρνηση θα υποβάλει νομοθεσία για την εφαρμογή της πολιτικής στις αρχές του 2023 και ότι το υπουργικό συμβούλιο θα λάβει επίσημη απόφαση για την υιοθέτηση του σχεδίου έως τον Φεβρουάριο.

* Στις 21 Δεκεμβρίου, η ρυθμιστική αρχή για την πυρηνική ασφάλεια της Ιαπωνίας (Nuclear Regulation Authority –NRA) ενέκρινε μια νέα πολιτική που ουσιαστικά επιτρέπει στους πυρηνικούς αντιδραστήρες να παραμείνουν σε λειτουργία πέραν των 60 ετών. Σύμφωνα με τους προηγούμενους κανόνες, οι αντιδραστήρες ήταν επιλέξιμοι μόνο για μία 20ετή παράταση πέραν της 40ετούς κανονικής διάρκειας ζωής τους. Σύμφωνα με το νέο σχέδιο, οι αντιδραστήρες μπορούν να λάβουν περισσότερες 10ετείς παρατάσεις, υπό την προϋπόθεση ότι οι φορείς εκμετάλλευσης διαθέτουν μακροπρόθεσμο σχέδιο διαχείρισης των αντιδραστήρων. Η νέα πολιτική της NRA άνοιξε το δρόμο για την έγκριση του νέου ενεργειακού σχεδίου της ιαπωνικής κυβέρνησης την επόμενη ημέρα.

* Το νέο ενεργειακό σχέδιο καταρτίστηκε από την Εκτελεστική Επιτροπή Πράσινου Μετασχηματισμού (GX), μια συμβουλευτική ομάδα που ανέλαβε τον Ιούλιο να καταρτίσει νέες ενεργειακές (και άλλες) πολιτικές προκειμένου να επιτευχθεί ο στόχος της Ιαπωνίας να επιτύχει καθαρές μηδενικές εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα έως το 2030. Η επιτροπή GX συνεδρίασε και ενέκρινε το σχέδιο στις 22 Δεκεμβρίου.

* Μετά τον σεισμό του Τοχόκου το 2011 και την επακόλουθη πυρηνική καταστροφή της Φουκουσίμα – όπου μεταξύ άλλων σημειώθηκαν τρεις τήξεις πυρηνικών αντιδραστήρων και τρεις εκρήξεις υδρογόνου - το Τόκιο διέταξε γρήγορα να κλείσουν και οι 54 εναπομείναντες πυρηνικοί αντιδραστήρες του, καθώς αναμόρφωσε το πρόγραμμα ασφάλειας και προστασίας. Έκτοτε, ωστόσο, μόνο δέκα αντιδραστήρες έχουν πάρει έγκριση  για να επαναλάβουν τη λειτουργία τους βάσει των κανόνων και επί του παρόντος, μόλις εννέα αντιδραστήρες βρίσκονται σε λειτουργία.

Το Τόκιο βλέπει και πάλι την πυρηνική ενέργεια ως απαραίτητη για την ενεργειακή ασφάλεια της Ιαπωνίας εν μέσω υψηλών παγκόσμιων τιμών πετρελαίου και φυσικού αερίου, εγχώριων ελλείψεων σε δυναμικότητα παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας και της επιθυμίας της ιαπωνικής κυβέρνησης να συμβαδίσει με τις υποσχέσεις άλλων δυτικών κυβερνήσεων για μείωση των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα. Από τότε που ανέλαβε τα καθήκοντά του ο Κισίντα τον Σεπτέμβριο του 2021, μια σειρά γεγονότων επέτρεψαν στην κυβέρνησή του να επιταχύνει τα σχέδια για την αναμόρφωση του πυρηνικού προγράμματος της Ιαπωνίας, μειώνοντας τις αντιρρήσεις του λαού για την πυρηνική ενέργεια.

* Η Ιαπωνία αντιμετώπιζε ήδη ενεργειακά προβλήματα πριν από τον πόλεμο στην Ουκρανία, με ορισμένες ιαπωνικές επιχειρήσεις κοινής ωφέλειας να ανακοινώνουν στις αρχές του 2022 ότι θα πρέπει να αυξήσουν τις τιμές της ηλεκτρικής ενέργειας για να αντισταθμίσουν τις υψηλότερες τιμές του άνθρακα, του φυσικού αερίου και των πρώτων υλών πετρελαίου. Αλλά η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία τον Φεβρουάριο επιτάχυνε αυτή την τάση, αυξάνοντας τις παγκόσμιες τιμές ενέργειας και αυξάνοντας την ευρωπαϊκή ζήτηση για εισαγωγές υγροποιημένου φυσικού αερίου εν μέσω του στόχου της Ευρώπης να αντικαταστήσει το ρωσικό φυσικό αέριο.

* Τον Οκτώβριο, η άνοδος των τιμών ηλεκτρικής ενέργειας ανάγκασε την ιαπωνική κυβέρνηση να ανακοινώσει ένα νέο σχέδιο για την επιδότηση περίπου του 20% των λογαριασμών ηλεκτρικού ρεύματος των νοικοκυριών.

* Τον Μάρτιο, ένας σεισμός έθεσε εκτός λειτουργίας αρκετές από τις θερμικές μονάδες παραγωγής ενέργειας της Ιαπωνίας, αναγκάζοντας το Τόκιο να εκδώσει προειδοποιήσεις προς τους πολίτες να περιορίσουν τη χρήση ενέργειας. Τον ίδιο μήνα, μια δημοσκόπηση που δημοσιεύθηκε από το ιαπωνικό πρακτορείο Nikkei διαπίστωσε ότι η πλειοψηφία των Ιαπώνων πολιτών υποστήριξε την επανεκκίνηση των πυρηνικών αντιδραστήρων της χώρας, για πρώτη φορά μετά την καταστροφή της Φουκουσίμα το 2011.

* Οι ραγδαίες αυξήσεις των επιτοκίων από τις δυτικές κεντρικές τράπεζες φέτος οδήγησαν το ιαπωνικό γεν να χάσει έως και 20% της αξίας του έναντι του δολαρίου ΗΠΑ, το οποίο είναι το νόμισμα στο οποίο τιμολογούνται το υγροποιημένο φυσικό αέριο και το αργό πετρέλαιο.

* Τους τελευταίους μήνες, η Ιαπωνία έχει επίσης ενωθεί με τα υπόλοιπα των G7 για τη θέσπιση ανώτατου ορίου τιμών στο ρωσικό πετρέλαιο και τη δημιουργία μιας νέας «Λέσχης για το Κλίμα» που επικεντρώνεται στην υποβοήθηση της μετάβασης στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας εν μέσω υψηλών παγκόσμιων τιμών ενέργειας.

Η πυρηνική ενέργεια έχει τα μειονεκτήματά της, όπως έδειξε η τήξη της Φουκουσίμα το 2011. Αλλά αν χρησιμοποιηθεί περισσότερο η συγκεκριμένη πηγή ενέργειας αυτό θα βοηθούσε ώστε να προστατευθεί η Ιαπωνία από τις αλλαγές στις τιμές των ορυκτών καυσίμων και τις ανησυχίες για τη διαθεσιμότητα.

Σε αντίθεση με το πετρέλαιο ή το φυσικό αέριο, η πυρηνική ενέργεια έχει σχετικά σταθερό κόστος καυσίμων. Η πυρηνική ενέργεια δεν χρειάζεται επίσης συνεχή προμήθεια πρώτης ύλης για την παραγωγή ενέργειας, γεγονός που την καθιστά λιγότερο ευάλωτη στα σοκ στις τιμές και την εφοδιαστική αλυσίδα σε σύγκριση με τη θερμική ενέργεια, όπου το κόστος προέρχεται κυρίως από την πρώτη ύλη. Επιπλέον, η Ιαπωνία διαθέτει δεκάδες αδρανείς πυρηνικούς αντιδραστήρες που θα μπορούσε εύκολα να επαναφέρει σε λειτουργία. Σε σύγκριση με την αιολική και την ηλιακή ενέργεια, αυτό θα επέτρεπε στη χώρα να επεκτείνει γρήγορα την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας μηδενικών εκπομπών με μικρό μόνο ποσό αρχικών επενδύσεων, καθώς το πιο δαπανηρό μέρος (δηλαδή η κατασκευή των σταθμών παραγωγής ενέργειας) έχει ήδη γίνει.

Για τους λόγους αυτούς, πολλές ιαπωνικές κυβερνήσεις πριν από την καταστροφή της Φουκουσίμα το 2011 είχαν ξεχωρίσει την πυρηνική ενέργεια ως απαραίτητη για την ενεργειακή ασφάλεια της χώρας και τον έλεγχο των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα. Από την άποψη αυτή, η νέα πολιτική της κυβέρνησης Κισίντα σηματοδοτεί απλώς την επιστροφή στην παραδοσιακή φιλοπυρηνική στάση του Τόκιο.

Η νέα πολιτική της ιαπωνικής κυβέρνησης θα οδηγήσει στην επαναλειτουργία περισσότερων πυρηνικών αντιδραστήρων και τελικά στην κατασκευή νέων αντιδραστήρων, αλλά μια σειρά από ρυθμιστικά εμπόδια εξακολουθούν να στέκονται στο δρόμο του Τόκιο. Κατά την τελευταία δεκαετία, η Ιαπωνία έχει επαναφέρει σε λειτουργία μόνο 10 από τους 33 λειτουργικούς πυρηνικούς αντιδραστήρες της. Αυτό καταδεικνύει ότι η διαδικασία αναθεώρησης και ελέγχου της χώρας για την επανεκκίνηση των αντιδραστήρων παραμένει δυσκίνητη, γεγονός που θα αποτελέσει σημαντικό εμπόδιο στη νέα πολιτική του Κισίντα. Παρόλο που η κυβέρνηση διορίζει ρυθμιστές στην NRA, αυτή είναι μια ανεξάρτητη υπηρεσία και έχει επικριθεί ότι είναι πολύ σχολαστική και αργή στην εξέταση των αιτημάτων των φορέων εκμετάλλευσης πυρηνικών εργοστασίων για την επανέναρξη της λειτουργίας τους. Παρά την έγκριση της νέας πολιτικής της που επιτρέπει στους αντιδραστήρες να παρατείνουν τη διάρκεια ζωής τους πέραν των 60 ετών νωρίτερα αυτό το μήνα, η NRA είναι πιθανό να εγκρίνει νέες εκκινήσεις αντιδραστήρων με βραδύτερο ρυθμό από αυτόν που ελπίζει η κυβέρνηση, εκτός αν υπάρξουν νομοθετικές αλλαγές στην ανεξαρτησία της NRA ή και στις κανονιστικές απαιτήσεις που τέθηκαν σε ισχύ μετά την καταστροφή της Φουκουσίμα.

Αν και ο λαός της Ιαπωνίας έχει αρχίσει να ξαναβλέπει πιο «ζεστά» την ιδέα της πυρηνικής ενέργειας, οποιαδήποτε προσπάθεια να επιταχυνθεί η επαναλειτουργία των εργοστασίων με την αποδυνάμωση της διαδικασίας περιβαλλοντικού ελέγχου και αξιολόγησης της ασφάλειας από την κυβέρνηση θα υπονομεύσει αυτή την εκκολαπτόμενη πολιτική υποστήριξη. Επιπλέον, σύμφωνα με την τρέχουσα διαδικασία αναθεώρησης της Ιαπωνίας, οι τοπικές κοινότητες έχουν τον τελικό λόγο για την επανεκκίνηση αντιδραστήρων στις περιοχές τους, γεγονός που θα συνεχίσει να εμποδίζει τη νέα φιλοπυρηνική πολιτική της κυβέρνησης. Στις περιοχές που δεν διαθέτουν πυρηνικούς αντιδραστήρες (όπως η ευρύτερη περιοχή του Τόκιο, η Κεϊχανσίν και η Τσούκιο), οι περισσότεροι πολιτικοί και πολίτες τάσσονται τώρα υπέρ της επαναλειτουργίας των αντιδραστήρων αυτών. Αλλά δεν μπορεί να ειπωθεί απαραίτητα το ίδιο για όσους ζουν στις κοινότητες υποδοχής, όπου οι ανησυχίες για μια νέα Φουκουσίμα παραμένουν έντονες.

Παρά τη νέα φιλοπυρηνική ώθηση της κυβέρνησης, οι αντιδραστήρες που βασίζονται στη νέα τεχνολογία δεν θα έχουν επίσης ουσιαστικό αντίκτυπο στο ενεργειακό μείγμα της Ιαπωνίας παρά μόνο στα τέλη της δεκαετίας του 2030. Σε αυτό το σημείο, παραμένει επίσης ασαφές πότε θα εμπορευματοποιηθούν διάφορες προηγμένες πυρηνικές τεχνολογίες και σε ποια τιμή. Ενώ όλες υπόσχονται να είναι ασφαλέστερες και φθηνότερες μακροπρόθεσμα, δεν έχουν αποδειχθεί προς το παρόν.

Τον Σεπτέμβριο, η Mitsubishi Heavy Industries και τέσσερις ιαπωνικές εταιρείες ηλεκτρικής ενέργειας εγκαινίασαν τον προηγμένο σχεδιασμό αντιδραστήρα νερού υπό πίεση SRZ-1200. Όμως η κοινοπραξία στοχεύει έναρξη λειτουργίας των αντιδραστήρων να γίνει στα μέσα της δεκαετίας του 2030- ένα χρονοδιάγραμμα που σίγουρα θα μπορούσε να καθυστερήσει. Η έγκριση από την Ιαπωνία της παράτασης της διάρκειας ζωής των αντιδραστήρων πέραν των 60 ετών θα μπορούσε επίσης να δώσει στις ηλεκτρικές επιχειρήσεις κοινής ωφέλειας που συνεργάζονται με τη Mitsubishi (καθώς και σε οποιουσδήποτε άλλους που εξετάζουν την κατασκευή προηγμένων αντιδραστήρων) ένα κίνητρο για να μην επενδύσουν και να εμπορευματοποιήσουν προηγμένες τεχνολογίες αντιδραστήρων, επιτρέποντάς τους να χρησιμοποιούν πιο ελεύθερα τους υπάρχοντες αντιδραστήρες.

* Η ιαπωνική κυβέρνηση έχει επίσης αφήσει να εννοηθεί ότι οι μικροί αρθρωτοί αντιδραστήρες θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για την ενίσχυση της ενεργειακής ασφάλειας, αλλά και αυτοί απέχουν χρόνια από το να γίνουν εμπορική τεχνολογία. Παρόλα αυτά, υπάρχουν σημάδια αργής προόδου, με την αμερικανική Ρυθμιστική Επιτροπή Πυρηνικών να εγκρίνει τον Αύγουστο τον σχεδιασμό του μικρού αρθρωτού αντιδραστήρα της NuScale. Όμως ο πρώτος σταθμός παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας 12 μονάδων του Υπουργείου Ενέργειας των ΗΠΑ στο Άινταχο που χρησιμοποιεί μικρούς αρθρωτούς αντιδραστήρες δεν είναι προγραμματισμένο να ξεκινήσει τη λειτουργά του πριν το 2029.