Κίνα-Σαουδική Αραβία χτίζουν σχέσεις με το βλέμμα στις ΗΠΑ

Το ταξίδι του Κινέζου προέδρου Σι Τζινπίνγκ στη Σαουδική Αραβία υπογραμμίζει τους οικονομικούς, αμυντικούς, πολιτισμικούς και εκπαιδευτικούς δεσμούς των δύο χωρών, οι οποίοι θα μπορούσαν να δώσουν στις δύο πλευρές μεγαλύτερα περιθώρια κινήσεων στην εξωτερική πολιτική, καθώς τόσο το Ριάντ όσο και το Πεκίνο αναζητούν τρόπους να αντισταθούν στην πίεση των ΗΠΑ.

Στις 8 Δεκεμβρίου, ο Κινέζος πρόεδρος Σι Τζινπίνγκ ξεκίνησε τριήμερο ταξίδι στη Σαουδική Αραβία για την έναρξη αυτού που αποκάλεσε «μια νέα εποχή» στις σαουδαραβοκινεζικές σχέσεις, οι οποίες έχουν βαθύνει από τότε που η Κίνα άρχισε τις οικονομικές μεταρρυθμίσεις τη δεκαετία του 1980.

Κατά τη διάρκεια της επίσκεψης, ο Σι και ο Σαουδάραβας βασιλιάς Σαλμάν υπέγραψαν μια «περιεκτική στρατηγική συμφωνία εταιρικής σχέσης», στην οποία οι δύο αρχηγοί δεσμεύτηκαν να πραγματοποιούν εξαμηνιαίες συναντήσεις και να ενισχύσουν τους πολιτιστικούς και τουριστικούς δεσμούς των χωρών τους.

Η συνάντηση κατέληξε σε σειρά συμφωνιών για την ενίσχυση της συνεργασίας σε τομείς που καλύπτουν την τεχνολογία, την εκπαίδευση, την ενέργεια και την οικονομική ανάπτυξη. Ο Σι συμμετείχε επίσης σε σύνοδο κορυφής του Συμβουλίου Συνεργασίας Κίνας-Κόλπου (GCC) στις 9 Δεκεμβρίου, όπου δεσμεύτηκε να χρησιμοποιεί περισσότερο το κινεζικό νόμισμα (το γουάν) για τις αγορές πετρελαίου και φυσικού αερίου από την περιοχή, οι οποίες συνήθως τιμολογούνται σε δολάρια ΗΠΑ.

Η επίσκεψη υψηλού προφίλ πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο των τεταμένων σχέσεων Σαουδικής Αραβίας-ΗΠΑ, αφού το βασίλειο διαδραμάτισε καθοριστικό ρόλο στη συμφωνία για μείωση της παραγωγής του ΟΠΕΚ+ τον Οκτώβριο παρά τις πιέσεις της Ουάσιγκτον. Οι σχέσεις της Κίνας με τις ΗΠΑ έχουν επίσης φτάσει σε νέα χαμηλά, εν μέσω αυξανόμενων εντάσεων γύρω από την Ταϊβάν.

* Κατά τη διάρκεια της πρόσφατης συνάντησής τους, ο Σι και ο βασιλιάς Σαλμάν υπέγραψαν μνημόνια συνεννόησης για να «ευθυγραμμίσουν» την Πρωτοβουλία «Mία Ζώνη Ένας Δρόμος» της Κίνας με το σχέδιο διαφοροποίησης της σαουδαραβικής οικονομίας Vision 2030, να αυξήσουν τη συνεργασία για την ενέργεια υδρογόνου, να διδάξουν την κινεζική γλώσσα σε δημόσια σχολεία της Σαουδικής Αραβίας και να υποστηρίξει ο κινεζικός τεχνολογικός γίγαντας την ανάπτυξη υποδομών cloud και την κατασκευή κόμβων υψηλής τεχνολογίας σε πόλεις της Σαουδικής Αραβίας.

* Η επίσκεψη στη Σαουδική Αραβία σηματοδοτεί το δεύτερο ταξίδι του Σι στην περιοχή του Αραβικού Κόλπου από τότε που ο Κινέζος ηγέτης ανέλαβε τα καθήκοντά του το 2012. Το 2018, ο Κινέζος πρόεδρος ταξίδεψε στα γειτονικά Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, όπου εμβάθυνε στρατηγικούς δεσμούς με το κατά τα άλλα ευθυγραμμισμένο με τις ΗΠΑ αραβικό κράτος του Κόλπου. Τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα αγόρασαν επίσης κινεζικά drones Wing Loon II και χρησιμοποιούν την τεχνολογία τηλεπικοινωνιών της Huawei στο εθνικό δίκτυο 5G, παρά τις αντιρρήσεις των ΗΠΑ ότι τέτοιος κινεζικής κατασκευής εξοπλισμός θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για την κατασκοπεία αμερικανικής στρατιωτικής τεχνολογίας.

Το ενδιαφέρον της Κίνας για τον Αραβικό Κόλπο

Ο Περσικός Κόλπος υπήρξε ζωτικής σημασίας για την τροφοδότηση της οικονομικής ανάπτυξης της Κίνας τα τελευταία 40 χρόνια. Μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου, η περιοχή αναδείχθηκε ως βασικός κόμβος μεταφορών για κινεζικά προϊόντα προς τη Δύση, καθώς και βασική πηγή εξαγωγών ενέργειας για τη στήριξη της εκβιομηχάνισης της Κίνας.

Για να προστατεύσει αυτά τα οικονομικά συμφέροντα, το Πεκίνο επιδίωξε να ενισχύσει τους δεσμούς του με τις μεγάλες δυνάμεις του Περσικού Κόλπου όλα αυτά τα χρόνια -συμπεριλαμβανομένης της Σαουδικής Αραβίας, την οποία βοήθησε να αναπτύξει πρόγραμμα βαλλιστικών πυραύλων τη δεκαετία του 1980, αφού οι ΗΠΑ αρνήθηκαν να προμηθεύσουν το βασίλειο με παρόμοια συστήματα, υπό τον φόβο ότι θα πυροδοτήσουν μια περιφερειακή κούρσα εξοπλισμών. Αλλά αυτό οδήγησε επίσης την Κίνα να έρθει πιο κοντά στον κορυφαίο περιφερειακό αντίπαλο της Σαουδικής Αραβίας, το Ιράν (το 2021, η Κίνα ήταν ο μεγαλύτερος μεμονωμένος αγοραστής του ιρανικού πετρελαίου, που κατά τα άλλα υπόκειται σε αυστηρές κυρώσεις).

Σήμερα, η Κίνα και τα κράτη του Αραβικού Κόλπου έχουν παραμείνει σε μεγάλο βαθμό ουδέτερα στον συνεχιζόμενο ρωσο-ουκρανικό πόλεμο, όπου τα συμφέροντά τους είναι η σταθερότητα της ενεργειακής αγοράς και η διατήρηση των δεσμών τόσο με τη Μόσχα όσο και με τη Δύση. Ωστόσο, η συνεχιζόμενη συνεργασία του Πεκίνου με την Τεχεράνη θα περιπλέξει την ικανότητά του να εμβαθύνει τους δεσμούς ασφαλείας του με χώρες του Αραβικού Κόλπου που έχουν γίνει στόχος ιρανικής επιθετικότητας, συμπεριλαμβανομένης της Σαουδικής Αραβίας και των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων.

Το Πεκίνο και το Ριάντ έχουν πολλούς λόγους να συγκλίνουν. Αλλά οι δεσμοί Σαουδικής Αραβίας-ΗΠΑ είναι ισχυροί (ειδικά στη στρατιωτική σφαίρα) και η Κίνα δεν φαίνεται έτοιμη να πάρει σύντομα τη θέση της Ουάσιγκτον. Η μη παρεμβατική προσέγγιση της Κίνας στην εξωτερική πολιτική την αποτρέπει από το να σχηματίσει μόνιμες συμμαχίες στο εξωτερικό, που θα μπορούσαν να εμπλέξουν το Πεκίνο σε μακροχρόνιες συγκρούσεις. Υπό την ιδεολογία αυτή, το Πεκίνο έχει δείξει ελάχιστο ενδιαφέρον να πάρει θέση στους ανταγωνισμούς του Αραβικού Κόλπου. Και η Κίνα είναι απίθανο να αλλάξει αυτή τη μακροχρόνια πολιτική για να βοηθήσει τη Σαουδική Αραβία στην κόντρα της με το Ιράν ή τους διάφορους περιφερειακούς αντιπροσώπους του Ιράν (συμπεριλαμβανομένων των ανταρτών Χούθι της Υεμένης).

Η Κίνα επίσης δεν έχει σηματοδοτήσει καμία επιθυμία να ανταγωνιστεί την εδραιωμένη αμυντική σύμπραξη ΗΠΑ-Σαουδικής Αραβίας (το 2021, η Ουάσιγκτον πούλησε όπλα αξίας 1,3 δισ. δολαρίων στο βασίλειο. Η Κίνα, αντίθετα, πούλησε μόνο 40 εκατ. δολάρια όπλα στο Ριάντ εκείνη τη χρονιά). Οι ΗΠΑ, εν τω μεταξύ, εξακολουθούν να προσπαθούν ενεργά να αντιμετωπίσουν τις αμυντικές ανησυχίες της Σαουδικής Αραβίας και να διατηρήσουν τη στενή στρατιωτική συνεργασία των δύο χωρών -όπως αποδεικνύεται από την πρόσφατη πρωτοβουλία της Ουάσιγκτον να δημιουργήσει ένα περιφερειακό ολοκληρωμένο δίκτυο αεράμυνας για να αποτρέψει τις επιθέσεις των Χούθι και του Ιράν στο βασίλειο, καθώς και την κίνηση των ΗΠΑ να εγκαταλείψουν τις απειλές για επιβολή κυρώσεων στον Σαουδάραβα διάδοχο πρίγκιπα Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν για τη δολοφονία του Τζαμάλ Κασόγκι το 2018. Προς το παρόν, ο στρατός της Σαουδικής Αραβίας θα παραμείνει έτσι σε μεγάλο βαθμό εξαρτημένος από τις ΗΠΑ για την προστασία από περιφερειακές απειλές.

* Ο στρατός της Σαουδικής Αραβίας εξαρτάται από τον αμερικανικό στρατιωτικό εξοπλισμό και εκπαίδευση. Ο στόλος της πολεμικής αεροπορίας των αμερικανικών μαχητικών αεροσκαφών F-15 και C-130 είναι απαραίτητος για τη στρατιωτική επέμβαση του βασιλείου στην Υεμένη. Οι Σαουδάραβες αξιωματικοί εκπαιδεύονται εδώ και δεκαετίες με βάση τη στρατιωτική κουλτούρα των ΗΠΑ και στην αγγλική γλώσσα, η οποία είναι δύσκολο να αντικατασταθεί γρήγορα. Ωστόσο, η Σαουδική Αραβία έχει αρχίσει να δείχνει ενδιαφέρον για την επέκταση των δυνατοτήτων στα drone τα τελευταία χρόνια, τα οποία κατασκευάζει εξ ολοκλήρου και επομένως δεν εξαρτάται τόσο από τις ΗΠΑ.

Αλλά με την πάροδο του χρόνου, η εμβάθυνση της σχέσης της Σαουδικής Αραβίας και της Κίνας θα μπορούσε τελικά να βοηθήσει και τις δύο χώρες να γίνουν πιο ανεξάρτητες στρατιωτικά και οικονομικά. Αν και θα χρειαστεί πολύς χρόνος για να αναπτυχθούν, οι διευρυμένοι στρατιωτικοί δεσμοί Κίνας-Σαουδικής Αραβίας είναι φαινομενικά το φυσικό επόμενο βήμα στην εξελισσόμενη σχέση τους -ειδικά δεδομένου του συνεχούς ενδιαφέροντος της Σαουδικής Αραβίας για την οικοδόμηση αμυντικών εταίρων πέρα από τις ΗΠΑ, οι οποίες επίσης πρόσφατα είδαν το Ριάντ να προσεγγίζει τον πρώην αντίπαλό της, την Τουρκία, για να αγοράσει τα μη επανδρωμένα αεροσκάφη TB2 Bayraktar.

Σε αντίθεση με τις ΗΠΑ, η Κίνα είναι απίθανο να επιβάλει απαιτήσεις τελικής χρήσης σε στρατιωτικό εξοπλισμό που πωλείται στη Σαουδική Αραβία. Μια βαθύτερη αμυντική συνεργασία με το Πεκίνο θα έδινε έτσι στον στρατό του Ριάντ περισσότερες επιλογές για να πραγματοποιήσει αμφιλεγόμενες επιχειρήσεις στο εξωτερικό -όπως επιθέσεις με μη επανδρωμένα αεροσκάφη στην Υεμένη, που προηγουμένως είχαν προκαλέσει κριτική και πάγωμα των πωλήσεων όπλων από την Ουάσιγκτον.

Πέρα από το πεδίο της ασφάλειας, η Σαουδική Αραβία πιθανότατα θα ζητήσει επίσης τη βοήθεια της Κίνας για την ανάπτυξη ενός μη στρατιωτικού πυρηνικού προγράμματος, το οποίο θα υποστήριζε τη μετάβαση του βασιλείου από τους υδρογονάνθρακες. Οι κινεζικές επενδύσεις και τεχνολογίες θα βοηθήσουν επίσης στο πρόγραμμα οικονομικής διαφοροποίησης Vision 2030 της Σαουδικής Αραβίας, το οποίο στοχεύει στην απεξάρτηση της Σαουδικής Αραβίας από τις πωλήσεις πετρελαίου.

Η Κίνα, από την πλευρά της, θα αποκτούσε βελτιωμένες σχέσεις με έναν σημαντικό προμηθευτή ενέργειας και διαμετακομιστικό κόμβο (η Κίνα εισήγαγε το 17,4% του πετρελαίου της από τη Σαουδική Αραβία το 2021). Για το Πεκίνο, αυτό θα μπορούσε να γίνει ιδιαίτερα σημαντικό για την άμβλυνση της οικονομικής πίεσης της Δύσης, εάν οι εντάσεις για την Ταϊβάν οδηγήσουν σε κυρώσεις, στρατιωτική αντιπαράθεση ή πόλεμο.

* Τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα έχουν ήδη αξιοποιήσει τους δεσμούς τους με την Κίνα για να αποκτήσουν μεγαλύτερη στρατιωτική ελευθερία από τις ΗΠΑ. Οι δυνάμεις των ΗΑΕ χρησιμοποιούν μη επανδρωμένα αεροσκάφη κινεζικής κατασκευής για να πραγματοποιήσουν αεροπορικές επιδρομές στην Υεμένη εναντίον ανταρτών Χούθι που υποστηρίζονται από το Ιράν. Το 2018, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα φέρεται επίσης να χρησιμοποίησαν έναν κινεζικής κατασκευής πύραυλο Blue Arrow 7 για να σκοτώσουν τον ηγέτη των Χούθι Σάλεχ αλ-Σαμάντ.

* Η Σαουδική Αραβία αντιστάθηκε στη διακοπή των σχέσεων με τη Ρωσία λόγω της εισβολής της στην Ουκρανία, καθώς αξιολογεί υψηλότερα τη σταθερότητα της ενεργειακής αγοράς και τους δεσμούς με τη Ρωσία. Αυτή η ουδετερότητα υποστηρίζεται από έναν κρατικό σαουδαραβικό εθνικισμό που δίνει προτεραιότητα στα συμφέροντα της Σαουδικής Αραβίας. Η Κίνα φαίνεται να στοιχηματίζει ότι η ουδετερότητα της Σαουδικής Αραβίας στον πόλεμο της Ουκρανίας θα μπορούσε να αναπαραχθεί σε μια πιθανή σύγκρουση ΗΠΑ-Κίνας, με το Ριάντ να συνεχίζει να διατηρεί δεσμούς με το Πεκίνο παρά την πίεση των ΗΠΑ.