Τι αλλάζει και τι όχι το Πεκίνο στην πολιτική «Zero-Covid»

Οι πρόσφατες διαδηλώσεις στην Κίνα δεν συνιστούν ακόμα απειλή για το καθεστώς του Κομμουνιστικού Κόμματος, αλλά η αντίδραση του Πεκίνου θα συμπεριλαμβάνει την απαίτηση επιβολής των υφιστάμενων περιορισμών κατά της Covid-19, μαζικές συλλήψεις διαδηλωτών χωρίς στρατιωτική καταστολή, και σπασμωδικές αντιδράσεις στις ξένες πιέσεις, υποδηλώνοντας πως δεν θα χαλαρώσουν σημαντικά οι περιορισμοί που επιβάλλει η Κίνα στο πλαίσιο της πολιτικής της «μηδενικής Covid» και, συνεπώς, και τα οικονομικά της προβλήματα.

Από τις 25-27 Νοεμβρίου έχουν ξεσπάσει σε διάφορες πόλεις σε όλη την Κίνα διαδηλώσεις, αν και στις 28 Νοεμβρίου είχαν σε μεγάλο βαθμό καταλαγιάσει, σύμφωνα με βίντεο που αναρτήθηκαν στο κινεζικό Weibo και στην αμερικανική πλατφόρμα Twitter. Οι διαδηλώσεις αυτές σημειώθηκαν μετά την ανακοίνωση των τοπικών αρχών στις 25 Νοεμβρίου ότι τουλάχιστον 10 κάτοικοι έχασαν τη ζωή τους σε πυρκαγιά σε διαμέρισμα στο Ουρούμτσι, την πρωτεύουσα της επαρχίας Σιντζιάνγκ. Οι πολίτες σε ολόκληρη την Κίνα απέδωσαν τους θανάτους αυτούς στην αδυναμία των υπηρεσιών πυρόσβεσης και διάσωσης να έχουν πρόσβαση στο κτίριο λόγω των μέτρων περιορισμού της Covid-19.

Οι διαμαρτυρίες ξεκίνησαν στο Ουρούμτσι και ακολούθησαν διαμαρτυρίες σε πολλές άλλες κινεζικές πόλεις -συμπεριλαμβανομένων της Σαγκάης, του Πεκίνου, της Γουχάν, της Γκουανγκζού, της Τσενγκντού, της Λανζού και της Σιάν- από τις 26-27 Νοεμβρίου, τόσο κοντά σε πολυσύχναστους δημόσιους δρόμους όσο και σε πανεπιστημιουπόλεις. Σε πολλές από τις διαδηλώσεις συμμετείχαν εκατοντάδες άνθρωποι, σε μερικές συμμετείχαν χιλιάδες, και όλες φάνηκε να επικεντρώνονται στο να χαλαρώσει ή να σταματήσει η κυβέρνηση την πολιτική της «μηδενικής Covid», ενώ κάποιοι διαδηλωτές ζητούσαν δημοκρατία και ελευθερία έκφρασης και μερικές διαδηλώσεις (συμπεριλαμβανομένης μιας στη Σαγκάη με εκατοντάδες συμμετέχοντες) ζητούσαν την παραίτηση του Κινεζικού Κομμουνιστικού Κόμματος και του Σι Τζινπίνγκ. Στην πιο ακραία περίπτωση μέχρι στιγμής, διαδηλωτές στο Ουρούμτσι έσπασαν την πύλη της έδρας της δημοτικής κυβέρνησης του Ουρούμτσι και εισήλθαν στο κτίριο, σύμφωνα με βίντεο στο Twitter, αλλά δεν είναι σαφές πώς προχώρησαν στη συνέχεια.

* Η πολιτική μηδενικής Covid της Κίνας - ή «δυναμική εκκαθάριση», όπως την αποκαλεί το Πεκίνο - περιλαμβάνει την στενή παρακολούθηση των κρουσμάτων Covid-19 με μαζικές εξετάσεις και τη διακοπή της μετάδοσης το συντομότερο δυνατό μέσω της υποχρεωτικής απομόνωσης ατόμων σε κεντρικές εγκαταστάσεις και, σε ορισμένες περιπτώσεις, με αποκλεισμούς συνοικιών ή ολόκληρων πόλεων. Περιλαμβάνει επίσης πιο αμφιλεγόμενες μεθόδους όπως η συγκόλληση των θυρών των συγκροτημάτων διαμερισμάτων και το «σιωπηλό λοκντάουν», κατά το οποίο οι αξιωματούχοι εφαρμόζουν ένα de facto λοκντάουν χωρίς να το ανακοινώνουν.

* Οι διαδηλωτές επιδεικνύουν συνήθεις τακτικές για να προστατευτούν από τις αρχές, όπως η εμφάνιση μεγάλου αριθμού ατόμων, το ανέμισμα της κινεζικής σημαίας και η μνημόνευση των θυμάτων της πυρκαγιάς με αγρυπνίες υπό το φως των κεριών και με τη διοργάνωση διαμαρτυριών σε σχετικά σημεία, όπως η οδός Ουρούμτσι στη Σαγκάη. Αυτές οι τακτικές εμποδίζουν τις προσπάθειες των αρχών για συλλήψεις, δεδομένης της τεράστιας μάζας των συμμετεχόντων, και δικαιολογούν τις διαμαρτυρίες τους με τον εθνικισμό και την επιμνημόσυνη δέηση των νεκρών, μια ιερή πολιτιστική πρακτική στην Κίνα, την οποία οι αρχές δεν επιθυμούν να εμποδίσουν.

* Οι διαδηλωτές σε διάφορες πόλεις επανέλαβαν επίσης τα συνθήματα διαμαρτυρίας ενός άνδρα που συνελήφθη τον Οκτώβριο – «Δεν θέλουμε εξετάσεις νουκλεϊκού οξέος, θέλουμε φαγητό. Δεν θέλουμε λοκντάουν, θέλουμε ελευθερία» - επειδή ανήρτησε πανό διαμαρτυρίας σε μια γέφυρα στις 13 Οκτωβρίου στο Πεκίνο ενόψει του 20ού Συνεδρίου του Κόμματος, του σημαντικότερου, πενταετούς πολιτικού γεγονότος της Κίνας.

Για την ώρα, η πιο πιθανή αντίδραση του Πεκίνου φαίνεται πως είναι ένας συνδυασμός επιβολής υφιστάμενων ορίων στα περιοριστικά μέτρα για την Covid-19 και η καταστολή των διαδηλωτών μέσω εκτεταμένων συλλήψεων, αποφεύγοντας ταυτόχρονα τους σκοτωμούς ή τη στρατιωτική κινητοποίηση. Δεδομένων των μεγάλων διαδηλώσεων κατά τη διάρκεια του Σαββατοκύριακού και τα ταχέως αυξανόμενα κρούσματα Covid-19 (που μπορεί να οδηγήσουν σε νέους τοπικούς περιορισμούς), πολλά θα εξαρτηθούν από το πώς το Πεκίνο θα επιλέξει να χειριστεί την «μηδενική Covid» και τις διαδηλώσεις τις επόμενες ημέρες.

Η πιο πιθανή αντίδραση θα είναι ένας συνδυασμός υποσχέσεων για καλύτερη επιβολή των προσφάτως χαλαρωμένων περιορισμών Covid-19 από τις 11 Νοεμβρίου (π.χ. με εντολή οι πόλεις να τερματίζουν τα λοκντάουν στην περίπτωση που έχει σταματήσει η εξάπλωση των κρουσμάτων), αλλά χωρίς να αλλάζει σημαντικά η υφιστάμενη πολιτική. Θα προβεί επίσης σε μαζικές συλλήψεις και ανακρίσεις διαδηλωτών για να αποτρέψει επίδοξους διαδηλωτές από το να συμμετέχουν στις διαμαρτυρίες. Αυτό μπορεί να περιλαμβάνει ακόμα και μαγνητοσκοπημένες ομολογίες στα κρατικά μέσα ενημέρωσης, με διαδηλωτές να ισχυρίζονται πως πληρώθηκαν από ξένες δυνάμεις για να προκαλέσουν αναταραχές στην Κίνα (μια από τις συνήθεις αφηγήσεις του Πεκίνου για να υποβαθμίσει τις γνήσιες κοινωνικές αναταραχές).

* Αν οι διαδηλωτές συνεχίσουν να αυξάνονται σε αριθμούς, συμμετοχή (π.χ. πέραν των νέων) και γεωγραφική έκταση, θα μπορούσε, αν και είναι απίθανο, το Πεκίνο να εξετάσει πραγματικές υποχωρήσεις στην πολιτική της μηδενικής Covid (π.χ. να μειώσει τον χρόνο της καραντίνας ή να επιβάλλει μεγαλύτερους περιορισμούς στα μαζικά τεστ)· αξιωματούχοι της πόλης Ουρούμτσι μετά από συζητήσεις με διαδηλωτές στις 25 Νοεμβρίου υποσχέθηκαν να χαλαρώσουν σύντομα τους περιορισμούς κατά της Covid-19. Αλλά δεδομένου του πόσο απροετοίμαστο είναι το σύστημα υγείας της Κίνας για μια ταχεία αύξηση των κρουσμάτων και της προτίμησης του Σι για τιμωρία αντί για συνδιαλλαγή σε θέματα πολιτικής, φαίνεται απίθανο να γίνουν μεγάλες υποχωρήσεις. Έτσι, εάν η καλύτερη εφαρμογή των υφιστάμενων μέτρων και οι συλλήψεις δεν είναι σε θέση να περιορίσουν τις διαμαρτυρίες μέχρι να μπορέσει η κυβέρνηση να χαλαρώσει νόμιμα τα μέτρα για τον περιορισμό της Covid-19 - ίσως σε έξι μήνες, όταν βελτιωθεί η ικανότητα νοσηλείας σε εθνικό επίπεδο και η πρόσληψη ενισχυτικών εμβολίων μεταξύ των ηλικιωμένων - ο κίνδυνος μιας βίαιης καταστολής από τη Λαϊκή Ένοπλη Αστυνομία και το στρατό θα αυξηθεί.

* Εν τω μεταξύ, οι τοπικοί αξιωματούχοι θα βρίσκονται σε κατάσταση αναμονής για τη διαχείριση της πανδημίας, εξισορροπώντας τη χρήση των μέτρων περιορισμού της Covid με το να μην εξαγριωθούν οι πολίτες, καθώς τα κρούσματα της Covid-19 σε εθνικό επίπεδο συνεχίζουν να αυξάνονται ραγδαία, σημειώνοντας στις 28 Νοεμβρίου την πέμπτη συνεχόμενη ημέρα ρεκόρ με περισσότερα από 40.000 κρούσματα.

* Aν οι διαδηλώσεις καταλαγιάσουν φυσιολογικά και δεν επαναληφθούν τις επόμενες εβδομάδες (ιδίως τα Σαββατοκύριακα, όταν η δραστηριότητα των διαδηλώσεων τείνει να αυξάνεται), το Πεκίνο θα κάνει ελάχιστα για να προσαρμόσει την πολιτική της μηδενικής Covid βραχυπρόθεσμα, εκτός από την εντολή για καλύτερη εφαρμογή των χαλαρωμένων πολιτικών που ανακοινώθηκαν στις 11 Νοεμβρίου. Αλλά οι πύλες των λαϊκών διαμαρτυριών έχουν ήδη ανοίξει μετά την πυρκαγιά στο Ουρούμτσι. Έτσι, αυτή η έλλειψη αλλαγής πολιτικής θα ήταν στην καλύτερη περίπτωση μια τακτική καθυστέρησης για το Πεκίνο, αν δεν συνοδεύεται από μια ισχυρή καταστολή, με περισσότερες διαμαρτυρίες να είναι πιθανές, καθώς η αδύναμη αντίδραση του Πεκίνου ενθαρρύνει τους πολίτες.

* Το Πεκίνο ήδη πραγματοποιεί εκστρατεία συλλήψεων και ερευνών για τους συμμετέχοντες στις διαδηλώσεις, χρησιμοποιώντας την αστυνομία για να περιπολεί σε πρώην χώρους διαμαρτυρίας και άλλες εγχώριες δυνάμεις ασφαλείας για να εντοπίζουν τους διαδηλωτές χρησιμοποιώντας τα αρχεία των μέσων κοινωνικής δικτύωσης και τα βίντεο αναγνώρισης προσώπου, ανακρίνοντάς τους και παρακολουθώντας τους στενά για το υπόλοιπο της ζωής τους. Αν η κυβέρνηση το κάνει αυτό χωρίς να σκοτώσει κανέναν, θα διαλύσει τις τρέχουσες διαδηλώσεις, αλλά θα βαθύνει ακόμη περισσότερο την οργή του κόσμου απέναντι στην κυβέρνηση, αφήνοντας έτσι την απειλή για περισσότερες διαδηλώσεις, αν η κυβέρνηση δεν κάνει σημαντικές παραχωρήσεις όσον αφορά τους περιορισμούς στο πλαίσιο της πολιτικής της μηδενικής Covid.

* Η παρουσία της αστυνομίας είναι έντονη στις διαδηλώσεις, αν και γενικά επιδεικνύει αυτοσυγκράτηση από τη βία, πιθανότατα επειδή οι διαδηλώσεις βιντεοσκοπούνται σε μεγάλο βαθμό και οι διαδηλωτές είναι περισσότεροι από την αστυνομία. Ωστόσο, σε ορισμένες περιπτώσεις, η αστυνομία προβαίνει σε βίαιες συλλήψεις και σε σπάνιες περιπτώσεις (όπως στην Τσενγκντού) επιτίθεται στο πλήθος για να διαλύσει τις διαδηλώσεις.

* Αν η κυβέρνηση εξαπέλυε μια θανατηφόρα επίθεση κατά των διαδηλωτών - κάτι που φαίνεται απίθανο προς το παρόν δεδομένης της σύντομης διάρκειας των διαδηλώσεων - θα μπορούσε να σιωπήσει επιτυχώς τις μάζες, κερδίζοντας χρόνο για να καθοδηγήσει την Κίνα με ομαλό τρόπο μέσα από το τρέχον κύμα Covid-19, αλλά κάνοντας για άλλη μια φορά την Κίνα κράτος παρία (όπως συνέβη για λίγο μετά τη σφαγή στην πλατεία Τιενανμέν το 1989).

Οι οικονομικές προοπτικές

Η κυβέρνηση θα συνεχίσει τις απόπειρές της να αμβλύνει την επίπτωση των περιορισμών της μηδενικής Covid στην οικονομία και στην καθημερινή ζωή των πολιτών της, αλλά δεδομένης της διστακτικότητας του Πεκίνου να κάνει σημαντικές υποχωρήσεις στην πολιτική του, οι οικονομικές προοπτικές της Κίνας είναι απίθανο να αλλάξουν δραστικά ως αντίδραση αποκλειστικά στις διαδηλώσεις. Εάν το Πεκίνο μπορέσει να επιβάλει επιτυχώς τις 20 πολιτικές του για μια πιο προσαρμοσμένη απάντηση Covid-19 από τις 11 Νοεμβρίου, αυτό θα περιορίσει τις επιχειρηματικές επιπτώσεις των αυθαίρετα παρατεταμένων λόκνταουν, της καραντίνας που επιβάλλεται σε δευτερεύουσες επαφές και των απροειδοποίητων λόκνταουν που δημιουργούν προβλήματα στις αλυσίδες εφοδιασμού. Αλλά οι οκταήμερες καραντίνες θα παραμείνουν άθικτες και ένα νέο κύμα λόκνταουν - ειδικά καθώς ο αυξανόμενος αριθμός κρουσμάτων της Κίνας συνεχίζει να σπάει καθημερινά ρεκόρ - παραμένει μια πολύ πραγματική πιθανότητα.

Έτσι, οι διαμαρτυρίες είναι πιθανό να έρθουν να προστεθούν στα οικονομικά προβλήματα της Κίνας - δίνοντας στο Πεκίνο ένα ακόμη ζήτημα πολιτικής που πρέπει να χειριστεί μαζί με την Covid-19, τα ακίνητα, την πτώση της ζήτησης για εξαγωγές και την ανεργία - ακόμη και αν βοηθήσουν να ξεριζωθούν οι υπερβολές των αντιδράσεων των τοπικών κυβερνήσεων για την Covid-19, γεγονός που θα εξαλείψει κάποιες από τις εικασίες για τις εταιρείες που προετοιμάζονται για διαταράξεις της εφοδιαστικής και του προσωπικού στις περιοχές που έχουν πληγεί από τα λόκνταουν. Ένα πιθανό πρωτοφανές κύμα κρουσμάτων Covid-19 - π.χ. 1 εκατομμύριο κρούσματα την ημέρα - τους επόμενους δύο μήνες θα μπορούσε, ωστόσο, να κατακλύσει το νοσοκομειακό σύστημα της Κίνας και να προκαλέσει νέα λόκνταουν, επιδεινώνοντας τις οικονομικές προοπτικές της Κίνας και ωθώντας το Πεκίνο να στηριχθεί περισσότερο στις καταστολές για να καταπνίξει τυχόν νέες διαμαρτυρίες.

Οι διαμαρτυρίες αυτές θα φέρουν μια περίοδο ακραίας πολιτικής ευαισθησίας στην Κίνα τόσο έναντι των εξωτερικών όσο και έναντι των εσωτερικών απειλών, με το Πεκίνο να απαντά δυναμικά στις ξένες επικρίσεις και να παρακολουθεί συστηματικά τους διαδηλωτές. Τις επόμενες εβδομάδες, το Πεκίνο θα είναι ευαίσθητο σε οποιοδήποτε σχόλιο από το εξωτερικό, κυρώσεις και άλλες νομοθετικές ενέργειες κατά της Κίνας και μπορεί να στοχεύσει τις δυτικές εταιρείες με άτυπα καταναγκαστικά μέτρα (π.χ. αυθαίρετα πρόστιμα, γραφειοκρατία κ.λπ.) ως μέσο τιμωρίας των κυβερνήσεών τους.

Μόλις ξεκαθαρίσουν αυτές οι διαμαρτυρίες, το Πεκίνο θα διπλασιάσει τις εκστρατείες ιδεολογικής κατήχησης υπέρ του Πεκίνου και της μαρξιστικής ιδεολογίας στις πανεπιστημιουπόλεις σε μια προσπάθεια να αποτρέψει μελλοντικές αναταραχές από τη νεολαία, απομονώνοντας περαιτέρω τις κινεζικές ακαδημαϊκές σχέσεις με τον υπόλοιπο κόσμο, καθώς η ιδεολογική ενότητα και η πολιτική πίστη υπερισχύουν όλων των άλλων. Όπως και κατά τη διάρκεια προηγούμενων περιόδων αναταραχής στην Κίνα, θα υπάρξει επίσης μια περίοδος παρατεταμένης, σιωπηρής καταστολής μετά την εκκαθάριση των διαδηλώσεων. Αυτό θα σημάνει μεγαλύτερη λογοκρισία στις πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης και μεγαλύτερη επιβολή των κανονισμών για την ασφάλεια των δεδομένων, την κυβερνοασφάλεια και την προστασία της ιδιωτικής ζωής, καθώς η κυβέρνηση προσπαθεί να σφραγίσει τυχόν διαρροές στην επιτήρηση των βασικών ροών δεδομένων που μπορεί να αποτρέψουν μελλοντικές διαμαρτυρίες.

Σε παγκόσμιο επίπεδο, οι διαδηλώσεις αυτές μπορεί να ενθαρρύνουν τους υπέρμαχους της δημοκρατίας στα νομοθετικά σώματα των ΗΠΑ και της Δυτικής Ευρώπης να περάσουν νομοσχέδια που θα επιβάλλουν κυρώσεις στο Πεκίνο για τη μεταχείριση των διαδηλωτών και των δημοσιογράφων και για την επιβολή μεγαλύτερων τεχνολογικών περιορισμών στην Κίνα (ιδίως κατά των εταιρειών που εμπλέκονται στα είδη παρακολούθησης ή επεξεργασίας δεδομένων που χρησιμοποιεί η αστυνομία). Αυτές οι δυτικές ενέργειες και οι απαντήσεις του Πεκίνου σε αυτές θα εξουδετερώσουν τις πρόσφατες προσπάθειες της Κίνας για διπλωματικό ξεπάγωμα με τη Δύση μετά την G20. Αυτό θα μπορούσε να επιβραδύνει την πρόοδο στη βελτίωση των εμπορικών σχέσεων με χώρες όπως η Γερμανία και η Αυστραλία.

* Σημειώνεται πως η αστυνομία στη Σαγκάη έσυρε και συνέλαβε τον δημοσιογράφο του BBC, Edward Lawrence στις 27 Νοεμβρίου, θέτοντάς τον υπό κράτηση για αρκετές ώρες προτού τον απελευθερώσει. Αυτή η εξέλιξη έχει ήδη κινητοποιήσει Βρετανούς πολιτικούς να καταδικάσουν την Κίνα και μπορεί να πυροδοτήσει περισσότερες δυτικές νομοθετικές ενέργειες κατά της Κίνας για την τρόπο που αντιμετωπίζει τους πολίτες και τους ξένους δημοσιογράφους.

Σε αυτό το σημείο, οι διαδηλώσεις δεν αποτελούν σοβαρή απειλή για την κινεζική κυβέρνηση λόγω του συντριπτικού χάσματος πόρων μεταξύ των διαδηλωτών και του κράτους και της συγκέντρωσης της πολιτικής εξουσίας υπό τον Σι. Ενώ πολλοί διαδηλωτές ζητούν δημοκρατία και πτώση του Κόμματος και του Σι, η πιθανότητα μιας επανάστασης που θα έχει ως αποτέλεσμα την κατάρρευση της κυβέρνησης είναι απίθανη λόγω της μεγάλης συγκέντρωσης της εξουσίας υπό τον Σι, η οποία έχει μειώσει σημαντικά την απειλή αντίπαλων πολιτικών παρατάξεων που εκμεταλλεύονται τον χειρισμό της υπόθεσης από τον Σι για να απειλήσουν την ηγεσία του.

Ο σταθερός έλεγχος της κυβέρνησης επί της μεγαλύτερης υποδομής επιτήρησης στον κόσμο και του στρατού κάνει επίσης την ισορροπία σκληρής ισχύος να είναι τέτοια ώστε μια ένοπλη επανάσταση κατά της κυβέρνησης να είναι απίθανη, ιδίως δεδομένων των αυστηρών περιορισμών της Κίνας όσον αφορά την κατοχή όπλων από τους πολίτες. Επιπλέον, οι δυνάμεις δημόσιας ασφάλειας της Κίνας είναι καλά χρηματοδοτημένες (καλύτερα από τον στρατό) και σχεδιάζουν συνεχώς έκτακτα μέτρα για την καταστολή μαζικών αναταραχών και ένοπλων εξεγέρσεων, και έτσι το πλεονέκτημα των πόρων και του σχεδιασμού είναι σε μεγάλο βαθμό με την πλευρά του κράτους.

Επειδή η κριτική στην πολιτική μηδενικής Covid του Πεκίνου είναι η κύρια ανησυχία που οδηγεί τις διαδηλώσεις, οι διαδηλώσεις είναι πιθανό να καταλαγιάσουν αν αυτή η κύρια ανησυχία μετριαστεί με την καλύτερη εφαρμογή των υφιστάμενων πολιτικών (παράλληλα με τις συλλήψεις που ήδη εφαρμόζει το Πεκίνο).

Παρόλα αυτά, το Πεκίνο είναι πιθανό να αναζητήσει αποδιοπομπαίους τράγους μέσα στο κόμμα και να απολύσει τοπικούς αξιωματούχους στο Ουρούμτσι, τη Σαγκάη και αλλού, τόσο για υποκίνηση των διαδηλώσεων όσο και για αποτυχία διαχείρισής τους. Η αναζήτηση πολιτικών αποδιοπομπαίων τράγων, οι μαζικές συλλήψεις και ακόμη και η βία κατά των διαδηλωτών θα γίνουν πιο πιθανές αν οι διαδηλώσεις αυτές συνεχιστούν τις επόμενες εβδομάδες και το Πεκίνο αισθανθεί ότι πρέπει να κάνει μια επιλογή μεταξύ της παραδοχής των δικών του αποτυχιών στη διακυβέρνηση (εξαιρετικά απίθανο, δεδομένης της εξάρτησής του από τη νομιμότητα των επιδόσεων, δεδομένου ότι στην Κίνα δεν υπάρχουν εκλογές) και της χρήσης ωμής βίας για να επιβάλει τη θέλησή του στον κινεζικό λαό.