Τι σημαίνει για τον πόλεμο η απόσυρση της Ρωσίας από τη Χερσώνα

Η απόσυρση της Ρωσίας από τη στρατηγική νότια πόλη της Χερσώνας θα στρέψει τις μάχες προς τα ανατολικά της Ουκρανίας, θα καταστήσει δυσκολότερο για το Κρεμλίνο να δικαιολογήσει εντός της Ρωσίας τον πόλεμο, και θα προκαλέσει μια ανεπιτυχή συζήτηση στη Μόσχα και στη Δύση για ανανέωση των διαπραγματεύσεων με το Κίεβο για μια εκεχειρία.

Στις 9 Νοεμβρίου ο Ρώσος υπουργός Άμυνας Σεργκέι Σοϊγού διέταξε την απόσυρση των στρατευμάτων που βρίσκονταν στη Χερσώνα, την στρατηγικής σημασίας ουκρανική πόλη που βρίσκεται κατά μήκος της Μαύρης Θάλασσας και του ποταμού Δνείπερου, την οποία η Ρωσία κατέλαβε τις πρώτες ημέρες του πολέμου.

Ο Σοϊγού έλαβε την απόφαση κατά τη διάρκεια στημένης ενημέρωσης που δημοσιοποιήθηκε στα ρωσικά κρατικά μέσα ενημέρωσης, με τον στρατηγό που είναι υπεύθυνος για τον πόλεμο της Ρωσίας στην Ουκρανία, τον Σεργκέι Σουροβίκιν, ο οποίος εξήγησε πως οι ουκρανικοί βομβαρδισμοί έκαναν αδύνατο τον σωστό εφοδιασμό των στρατιωτών του στη δεξιά όχθη του Δνείπερου.

Η απόσυρση έρχεται μετά από αναφορές για αρκετές ουκρανικές επιθέσεις στο μέτωπο της Χερσώνας, καθώς και φήμες πως ορισμένες ρωσικές δυνάμεις εντός και γύρω από την πόλη (συμπεριλαμβανομένων στοιχείων της 76ης και 106ης Μεραρχίας Αεροπορικής Επίθεσης και του 22ου Σώματος Στρατού) είχαν ήδη τραπεί σε φυγή προς τα ανατολικά, προς την άλλη πλευρά του Δνείπερου.

Ο Σουροβίκιν διορίστηκε διοικητής της «ειδικής στρατιωτικής επιχείρησης» της Ρωσίας στις 18 Οκτωβρίου. Στην πρώτη του συνέντευξη στα κρατικά μέσα ενημέρωσης στο πλαίσιο του νέου του ρόλου, ο Σουροβίκιν άφησε να εννοηθεί το ενδεχόμενο αποχώρησης των ρωσικών δυνάμεων από τη Χερσώνα, σημειώνοντας ότι δεν αποκλείεται να λάβει «δύσκολες αποφάσεις» σχετικά με την περιοχή. Οι αναφορές υποδηλώνουν ότι ο Σουρόβικιν πιθανότατα πίεζε για την υποχώρηση από τη Χερσώνα εδώ και εβδομάδες, αλλά ότι ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντίμιρ Πούτιν είχε προηγουμένως απορρίψει τα αιτήματα του νέου διοικητή.

Η Χερσώνα καταλήφθηκε λίγες μόλις ημέρες μετά την έναρξη της εισβολής της Ρωσίας στις 24 Φεβρουαρίου. Ήταν το πρώτο σημαντικό αστικό κέντρο στην Ουκρανία που κατέλαβε η Ρωσία μετά την έναρξη της εισβολής της και παραμένει η μόνη περιφερειακή πρωτεύουσα της χώρας που έχει περιέλθει υπό ρωσικό έλεγχο από την έναρξη της εισβολής.

Η υποχώρηση της Χερσώνας θα αναγκάσει τη Ρωσία να ενισχύσει τη στρατηγική της «καμένης γης», στοχεύοντας σε Ουκρανούς άμαχους και σε υποδομές. Οι ρωσικές δυνάμεις που αποσύρθηκαν από τη δυτική όχθη του Δνείπερου πιθανότατα θα μεταφερθούν ανατολικά στις περιοχές Ζαπορίζια και Ντόνμπας, όπου η Ουκρανία έχει αναπτύξει πρόσφατα περισσότερα στρατεύματα. Όμως η αυξανόμενη συγκέντρωση δυνάμεων και των δύο πλευρών στις περιοχές αυτές θα καταστήσει απίθανη μια σημαντική εξέλιξη στον πόλεμο.

Πράγματι, η υποχώρηση από τη Χερσώνα είναι η τελευταία από μια σειρά οπισθοδρομήσεων που έχει αντιμετωπίσει η Ρωσία στο πεδίο της μάχης τους τελευταίους μήνες εν μέσω συνεχιζόμενης ουκρανικής προέλασης. Η Μόσχα θα εκλάβει την απώλεια της στρατηγικής σημασίας νότιας πόλης ως περαιτέρω απόδειξη της αδυναμίας της να κάμψει την ανυποχώρητη αντίσταση του ουκρανικού στρατού, κάτι που με τη σειρά του θα αναγκάσει τον ρωσικό στρατό αντ' αυτού να επικεντρώσει περαιτέρω τις προσπάθειές του στο να κάμψει τη θέληση του ουκρανικού λαού και της Δύσης. Έτσι η Ρωσία θα χρησιμοποιεί όλο και περισσότερο όπλα ακριβείας για να εξαπολύει επιθέσεις που θα έχουν ως αποτέλεσμα απώλειες αμάχων και εκτεταμένη καταστροφή κρίσιμων υποδομών - συμπεριλαμβανομένου του ηλεκτρικού δικτύου της Ουκρανίας, των εγκαταστάσεων επικοινωνιών και των κέντρων λήψης αποφάσεων.

Η απώλεια της Χερσώνας θα οδηγήσει σε περαιτέρω δυσαρέσκεια και ανησυχία των Ρώσων πολιτών αναφορικά με την πορεία του πολέμου στην Ουκρανία. αλλά η υποχώρηση δεν θα αποτρέψει τη Μόσχα από το να συνεχίσει να χαρακτηρίζει ως επιτυχία την ειδική στρατιωτική της επιχείρηση, παρά τη μείωση του ουκρανικού εδάφους που παραμένει υπό ρωσικό έλεγχο.

Η υποχώρηση δεν αποτελεί έκπληξη για τους Ρώσους, δεδομένου ότι η ανακοίνωση της 9ης Νοεμβρίου έγινε μετά από εβδομάδες αναφορών ότι οι ρωσικές δυνάμεις είχαν αρχίσει να αποσύρονται από την πόλη. Αυτό το μειωμένο σοκ θα μετριάσει με τη σειρά του τις δημόσιες αντιδράσεις στη Ρωσία τόσο από τις σκληροπυρηνικές όσο και από τις φιλελεύθερες παρατάξεις που θεωρούν την υποχώρηση ντροπή.

Ωστόσο, η απώλεια της Χερσώνας θα εξακολουθήσει να δημιουργεί περαιτέρω αμφιβολίες στo μυαλό των Ρώσων σχετικά με τη δυνατότητα νίκης στην Ουκρανία. Για να δικαιολογήσει πως η εισβολή αξίζει το κόστος για τον ρωσικό πληθυσμό, θα είναι ζωτικής σημασίας για το Κρεμλίνο να διατηρήσει τον έλεγχο των περιοχών της Ουκρανίας που εξακολουθούν να κατέχονται από τις ρωσικές δυνάμεις, με τον χερσαίο διάδρομο προς την Κριμαία να είναι ο πιο σημαντικός, ακολουθούμενος από τις πρόσφατα καταληφθείσες περιοχές του Ντονμπάς. Αυτό σημαίνει ότι οι ρωσικές δυνάμεις είναι πιθανό να δαπανήσουν μεγάλες ποσότητες ανθρώπινων και υλικών πόρων για να αποτρέψουν περαιτέρω ουκρανικές προόδους προς αυτά τα προσαρτημένα εδάφη, στα οποία αναπόφευκτα θα μετατοπιστούν οι μάχες καθώς ο πόλεμος που «μετρά» οκτώ μήνες θα συνεχίζεται.

Πριν από την ανακοινωθείσα απόσυρση από τη Χερσώνα, υψηλόβαθμοι Ρώσοι αξιωματούχοι είχαν επανειλημμένα επισημάνει ότι η Ρωσία δεν θα εγκατέλειπε ποτέ την πόλη ή άλλα προσαρτημένα εδάφη της Ουκρανίας. Σε μια έντονα διατυπωμένη ομιλία του στις 30 Σεπτεμβρίου, ο Πούτιν δήλωσε ότι ήθελε «οι αρχές του Κιέβου και οι πραγματικοί αφέντες τους στη Δύση» να καταλάβουν ότι η Ρωσία θεωρούσε τους ανθρώπους που ζουν στις κατεχόμενες από τη Ρωσία περιοχές του Λουχάνσκ, του Ντονέτσκ, της Χερσώνας και της Ζαπορίζια ως «πολίτες μας, για πάντα». Στις αρχές Μαΐου, ο γραμματέας του Γενικού Συμβουλίου του κυβερνώντος κόμματος «Ενωμένη Ρωσία» φέρεται να δήλωσε στους κατοίκους της πόλης της Χερσώνας ότι «η Ρωσία είναι εδώ για πάντα» και ότι δεν θα υπάρξει «καμία επιστροφή στο παρελθόν».

Αξίζει να σημειωθεί ότι πολλοί φιλοπόλεμοι Ρώσοι στρατιωτικοί μπλόγκερ και σκληροπυρηνικοί του καθεστώτος, όπως ο ηγέτης της Τσετσενίας Ραμζάν Καντίροφ και ο επικεφαλής της ιδιωτικής στρατιωτικής εταιρείας Wagner Εβγκένι Πριγκοζιν, επαίνεσαν την απόφαση της Ρωσίας να αποχωρήσει από τη Χερσώνα. Αυτό υποδηλώνει ότι η δημόσια καταδίκη της απόσυρσης της Ρωσίας από το εθνικιστικό τμήμα του ρωσικού οικοσυστήματος πληροφοριών θα είναι σχετικά υποτονική βραχυπρόθεσμα, αλλά μπορεί να αυξηθεί με την πάροδο του χρόνου.

Η υποχώρηση της Ρωσίας από τη Χερσώνα μπορεί να οδηγήσει σε αυξημένες φωνές στη Δύση για ανανέωση των διαπραγματεύσεων με τη Ρωσία και για μια πιθανή εκεχειρία κατά τη διάρκεια του χειμώνα, όμως η Ουκρανία επί του παρόντος είναι απίθανο να συμμετέχει και πάλι στις συνομιλίες. Στις 9 Νοεμβρίου, το NBC ανέφερε ότι ορισμένοι δυτικοί αξιωματούχοι πιστεύουν όλο και περισσότερο ότι καμία από τις δύο πλευρές δεν μπορεί να επιτύχει τους στόχους της στον πόλεμο στην Ουκρανία και πιστεύουν ότι η αναμενόμενη χειμερινή επιβράδυνση των μαχών είναι μια ευκαιρία για την επανέναρξη των διπλωματικών συνομιλιών μεταξύ της Ρωσίας και της Ουκρανίας.

Τέτοιες αναφορές αξιωματούχων των ΗΠΑ και της ΕΕ που είτε υπαινίσσονται άτυπα είτε ζητούν ανοιχτά διαπραγματεύσεις πιθανότατα θα αυξηθούν εν μέσω του πιθανώς επικείμενου αδιεξόδου στα μέτωπα στην ανατολική Ουκρανία. Αλλά το Κίεβο παραμένει απίθανο να επιστρέψει σε διαπραγματεύσεις, όπου πιθανότατα θα αντιμετωπίσει και πάλι απαιτήσεις από τη Μόσχα για de facto παραίτηση από τον έλεγχο όλων των ουκρανικών εδαφών που κατέχει σήμερα η Ρωσία, κάτι που είναι πολιτικά μη βιώσιμο για το Κίεβο. Επιπλέον, μια εκεχειρία θα μπορούσε να απειλήσει τη σημερινή πλεονεκτική θέση της Ουκρανίας στο πεδίο της μάχης, δίνοντας στη Ρωσία χρόνο να επανεξοπλιστεί και να προετοιμάσει στρατεύματα για μελλοντικές επιθέσεις.

Στις 10 Νοεμβρίου, ο πρόεδρος των ΗΠΑ Τζο Μπάιντεν δήλωσε ότι η εντολή της Ρωσίας να εκκενώσει στρατεύματα από τη Χερσώνα δείχνει ότι η Μόσχα έχει «πραγματικά προβλήματα» με τον στρατό της. Ο Μπάιντεν δήλωσε στους δημοσιογράφους ότι ήταν «ενδιαφέρον» το γεγονός ότι η Ρωσία περίμενε μέχρι μετά τις εκλογές του αμερικανικού Κογκρέσου για να ανακοινώσει την αποχώρηση.

Ο Μπάιντεν είπε επίσης ότι η υποχώρηση θα επιτρέψει και στις δύο πλευρές να αναπροσαρμόσουν τις θέσεις τους κατά τη διάρκεια του χειμώνα, αλλά μένει να φανεί αν η Ουκρανία είναι έτοιμη να συμβιβαστεί με τη Ρωσία.