Γιατί η ρωσική τακτική «καμένης γης» δεν δουλεύει στην Ουκρανία

Στην Ουκρανία, η Ρωσία θα συνεχίσει να χρησιμοποιεί στρατιωτικές τακτικές που δοκίμασε στη Συρία, όπως η απομάκρυνση πληθυσμού ή ακόμη και η χρήση απαγορευμένων όπλων. Ωστόσο, αν η Δύση συνεχίσει να υποστηρίζει το Κίεβο, αυτές οι τακτικές δεν θα κάνουν στρατηγική διαφορά στον πόλεμο, ωθώντας τον ρωσικό στρατό να αυξήσει τον ρυθμό των επιθέσεων σε μη στρατιωτικές υποδομές και σε Ουκρανούς αμάχους.

Στις 8 Οκτωβρίου, η Ρωσία διόρισε νέο στρατιωτικό διοικητή για τον πόλεμο στην Ουκρανία -τον στρατηγό Σεργκέι Σουροβίκιν, του οποίου η πιο πρόσφατη στρατιωτική εμπειρία ήταν στον συριακό εμφύλιο πόλεμο, την περίοδο 2017-2020. Ο διορισμός του Σουροβίκιν έδωσε τροφή σε ευρέως διαδεδομένες εικασίες ότι, με δεδομένη την εξάντληση των ρωσικών χερσαίων δυνάμεων, αλλά και την επιτυχία των ουκρανικών αντεπιθέσεων, θα μετατόπιζε τις στρατιωτικές τακτικές της Ρωσίας πιο κοντά σε εκείνες που χρησιμοποιήθηκαν στην εκστρατεία της στη Συρία, συμπεριλαμβανομένων εκτεταμένων επιθέσεων σε αμάχους, για να εκτοπιστεί ο πληθυσμός, αλλά και πιθανής χρήσης απαγορευμένων όπλων, για παράδειγμα εξαπολύοντας χημικές επιθέσεις.

Πράγματι, όλο τον Οκτώβριο η Ρωσία άρχισε να κλιμακώνει τις επιθέσεις της κατά μη στρατιωτικών υποδομών της Ουκρανίας, χτυπώντας σταθμούς ηλεκτροπαραγωγής και προκαλώντας εκτεταμένες διακοπές ρεύματος, και επίσης ξαναρχίζοντας επιθέσεις εναντίον της πρωτεύουσας, του Κιέβου, για πρώτη φορά μετά από μήνες.

• Ο στρατηγός Σουροβίκιν διαδέχτηκε έναν άλλο βετεράνο της εκστρατείας στη Συρία ως διοικητής της πολεμικής προσπάθειας στην Ουκρανία. Αμερικανοί αξιωματούχοι δήλωσαν ότι ο στρατηγός Αλεξάντρ Ντβόρνικοφ είχε οριστεί διοικητής την περασμένη άνοιξη, μετά την υποχώρηση των ρωσικών στρατευμάτων από το Κίεβο τον Μάρτιο. Αλλά η θητεία του σημείωσε λίγα κέρδη, πέραν της πτώσης της Μαριούπολης και του Σεβεροντονέτσκ. Ο Ντβόρνικοφ αντικαταστάθηκε μετά την ουκρανική αντεπίθεση-αστραπή του Σεπτεμβρίου, που οδήγησε στην κατάληψη της στρατηγικής πόλης Ιζιούμ στην περιφέρεια του Χαρκόβου.
• Η επέμβαση της Ρωσίας στη Συρία το 2015 επικεντρώθηκε σε μεγάλο βαθμό στη χρήση ειδικών δυνάμεων, αεροπορίας και στρατιωτικής αστυνομίας για την υποστήριξη της συριακής κυβέρνησης του Μπασάρ αλ Άσαντ και των Ιρανών συμμάχων της στο έδαφος. Συχνά υπό ρωσική ηγεσία, αυτές οι συνδυασμένες δυνάμεις πολιόρκησαν θύλακες ανταρτών, στοχεύοντας πολιτικές υποδομές και χρησιμοποιώντας απαγορευμένα όπλα, όπως το αέριο σαρίν, για να εξαναγκάσουν τον άμαχο πληθυσμό να μετεγκατασταθεί σε άλλες περιοχές. Οι μονάδες της ρωσικής Πολεμικής Αεροπορίας έπαιξαν κρίσιμο ρόλο στη μακρά μάχη για το Χαλέπι στα τέλη του 2017, κάμπτοντας την αντίσταση των ανταρτών. Σήμερα τα ρωσικά αεροσκάφη συνεχίζουν να χτυπούν πολιτικούς στόχους στη συριακή επαρχία Ιντλίμπ, που ελέγχεται από τους αντάρτες.
• Οι ΗΠΑ και οι Ευρωπαίοι σύμμαχοί τους δεν απάντησαν στις ρωσικές παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων στη Συρία, ανησυχώντας για τους κινδύνους κλιμάκωσης σε μια χώρα στρατηγικής σημασίας για όλους. Για τη Ρωσία, αυτή η απουσία δυτικής απάντησης τροφοδότησε ένα αφήγημα επιτυχίας στη Συρία, που τώρα αντανακλάται στη ρωσική στρατιωτική σκέψη στην Ουκρανία.

Η Ρωσία επιτέθηκε μόνο σε περιορισμένο αριθμό πολιτικών στόχων τις πρώτες εβδομάδες του πολέμου, υποθέτοντας ότι η κυβέρνηση της Ουκρανίας θα κατέρρεε γρήγορα. Αλλά μετά την αποτυχία στο Κίεβο τον Μάρτιο, υιοθέτησε μια πιο εκτεταμένη εκστρατεία εναντίον Ουκρανών αμάχων, που άρχισε να μοιάζει ολοένα και περισσότερο με τις εκστρατείες της σε Συρία και Τσετσενία.

Ρωσικές επικοινωνίες που υποκλάπηκαν πριν από τον πόλεμο μαρτυρούσαν ότι η Μόσχα περίμενε μια γρήγορη νίκη κατά της Ουκρανίας, στοχεύοντας σε πρώτη φάση το Κίεβο και καταλαμβάνοντας γρήγορα μεγάλο μέρος του Νότου της χώρας, χωρίς ιδιαίτερα χτυπήματα σε πολιτικές υποδομές. Όταν η ουκρανική αντίσταση οδήγησε σε ρωσική υποχώρηση από το Κίεβο τον Μάρτιο και προέβαλε εμπόδια στις ρωσικές δυνάμεις γύρω από τη Μαριούπολη στο Νότο, η Μόσχα χρησιμοποίησε τις τακτικές που είχε εφαρμόσει στη Συρία και, νωρίτερα, στους πολέμους της Τσετσενίας τη δεκαετία του 1990. Καταστράφηκε η μη στρατιωτική υποδομή της Μαριούπολης και μεγάλο μέρος του πληθυσμού εκτοπίστηκε, έως ότου η πόλη έπεσε τον Μάιο.

Ρωσικά πολεμικά αεροσκάφη και πύραυλοι άρχισαν να χτυπούν πολιτικούς στόχους και σε άλλες ουκρανικές πόλεις (όπως σε Κίεβο, Χάρκοβο, Μικολάιβ και Οδησσό), προκειμένου να εκφοβίσουν τον πληθυσμό και να ασκήσουν πολιτική και στρατιωτική πίεση στην κυβέρνηση του Ουκρανού προέδρου Βολοντίμιρ Ζελένσκι, ώστε να υποχωρήσει ή να παραδοθεί. Αντίθετα, όμως, οι επιθέσεις συσπείρωσαν τον ουκρανικό πληθυσμό να υποστηρίξει την πολεμική προσπάθεια. Η Ρωσία έφερε επίσης περίπου 2,8 εκατομμύρια Ουκρανούς από κατεχόμενες περιοχές στην ίδια τη Ρωσία, ορισμένους παρά τη θέλησή τους, σε μια προσπάθεια να αλλάξει τη δημογραφία αυτών των περιοχών.

• Μέχρι πρόσφατα, το ηλεκτρικό δίκτυο της Ουκρανίας λειτουργούσε χωρίς μεγάλες διακοπές. Αλλά από τότε που ανέλαβε στρατιωτικός διοικητής ο Σουροβίκιν, το Κίεβο λέει ότι πάνω από το 30% των σταθμών παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας της χώρας έχουν χτυπηθεί, με αποτέλεσμα εκτεταμένες διακοπές ρεύματος σε όλη την Ουκρανία.
• Τις τελευταίες εβδομάδες άρχισαν ξανά αεροπορικές επιδρομές με στόχο το Κίεβο, καθώς ο στρατός της Ρωσίας επιστρέφει στην προηγούμενη στρατηγική του, που είχε στόχο να κάμψει το ηθικό των αμάχων σε ολόκληρη τη χώρα, με τη βοήθεια πυραύλων που παρασχέθηκαν πρόσφατα από το Ιράν.

Τα ρωσικά πλήγματα σε μη στρατιωτικές υποδομές θα σκληρύνουν την αποφασιστικότητα της Ουκρανίας να πολεμήσει και θα ενισχύσουν την αποφασιστικότητα του ΝΑΤΟ να συνεχίσει να παρέχει στρατιωτική υποστήριξη στο Κίεβο. Αφενός, προκαλούν πανικό στις ουκρανικές πόλεις, αφετέρου, εμπνέουν θυμό και ενισχύουν τη δημόσια υποστήριξη στις ουκρανικές αντεπιθέσεις κατά των δυνάμεων κατοχής. Οι ρωσικές επιθέσεις, επίσης, δεν είναι τόσο εκτεταμένες ώστε να διαταράξουν τον έλεγχο του Κιέβου στις ένοπλες δυνάμεις του, να διακόψουν την επιμελητεία των στρατευμάτων στην πρώτη γραμμή ή να εκτοπίσουν αρκετούς αμάχους, υπονομεύοντας σοβαρά την πολεμική προσπάθεια. Εν τω μεταξύ, οι ρωσικές παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων ενισχύουν πολιτικά τη δημόσια υποστήριξη των χωρών του ΝΑΤΟ προς την Ουκρανία.

• Τα ρωσικά πλήγματα σε ουκρανικές μη στρατιωτικές υποδομές δεν μπόρεσαν να κόψουν τις διαδρομές ανεφοδιασμού ούτε ήταν τόσο εκτεταμένα ώστε να διαρρήξουν τις σιδηροδρομικές και οδικές συνδέσεις με τη Ρουμανία, την Πολωνία, την Ουγγαρία και τη Σλοβακία. Και, το πιο σημαντικό, τα μεγάλα χερσαία σύνορα της Ουκρανίας προσφέρουν στο ΝΑΤΟ πολυάριθμες κύριες και δευτερεύουσες οδικές προσβάσεις, που είτε βρίσκονται εκτός εμβέλειας ρωσικών πολεμικών αεροσκαφών και drones, είτε κινδυνεύουν να αναχαιτιστούν από την ουκρανική αεράμυνα. Το αντίθετο δηλαδή απ' ό,τι ισχύει με την Κριμαία, που είναι πολύ πιο ευάλωτη στην απομόνωση, καθώς περιβάλλεται από τη Μαύρη Θάλασσα και τη Θάλασσα του Αζόφ.
• Η Ευρώπη και, σε μικρότερο βαθμό, οι ΗΠΑ αντιμετωπίζουν αυξανόμενες τιμές ενέργειας και συνολική κρίση κόστους ζωής. Παρ' όλα αυτά, ούτε η αμερικανική ούτε κάποια ευρωπαϊκή κυβέρνηση έχει σκεφτεί ανοιχτά να τερματίσει τη στρατιωτική της υποστήριξη στην Ουκρανία με αντάλλαγμα την επανάληψη των εξαγωγών φθηνής ενέργειας από τη Ρωσία. Αυτό οφείλεται εν μέρει στις στοιχειοθετημένες ρωσικές στρατιωτικές θηριωδίες σε πόλεις όπως η Μπούτσα και το Ιζιούμ, και στα συνεχιζόμενα ρωσικά χτυπήματα σε Ουκρανούς αμάχους, που δυσκολεύουν τις δυτικές κυβερνήσεις να δικαιολογήσουν τον τερματισμό της υποστήριξης προς την Ουκρανία.

Η στρατιωτική ηγεσία της Ρωσίας είναι πιθανό να κλιμακώσει τις επιθέσεις σε μη στρατιωτικές υποδομές, για να δείξει έστω και περιορισμένη πρόοδο στο Κρεμλίνο. Με άλλα λόγια, θα μπορούσαν να σημειωθούν πιο εντατικές προσπάθειες για εκκένωση περιοχών κατά μήκος της πρώτης γραμμής, όπως η Ζαπορίζια, το Ιζιούμ ή/και το Χάρκοβο, μεταξύ άλλων και με χρήση απαγορευμένων όπλων. Οι τακτικές της καμένης γης στη Συρία έφεραν επαίνους στη Ρωσία για τον Σουροβίκιν και άλλους στρατηγούς, δίνοντας ώθηση στη στρατιωτική καριέρα τους.

Καθώς η προσπάθεια επιστράτευσης στη Ρωσία εξακολουθεί να είναι απίθανο να φτιάξει άμεσα ρωσικό στρατό που θα μπορεί να διεξάγει επιθετικές επιχειρήσεις ευρείας κλίμακας ή έστω και να κρατά τα εδάφη που έχουν ήδη αποκτηθεί, αυτές οι τακτικές της καμένης γης θα μπορούσαν να γίνουν όλο και περισσότερο δείκτης επιτυχίας για το Κρεμλίνο. Όσο οι ουκρανικές δυνάμεις κερδίζουν έδαφος τόσο η Μόσχα θα μπορούσε να επικεντρωθεί περισσότερο στους αμάχους κοντά στην πρώτη γραμμή, σε μια προσπάθεια να αυξήσει το προσφυγικό βάρος στο Κίεβο και στην Ευρώπη, να καταστρέψει υποδομές που θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν από τον ουκρανικό στρατό και να αποθαρρύνει τις ουκρανικές δυνάμεις που ανακτούν εδάφη αλλά βρίσκουν ερειπωμένες πόλεις και χωριά.

Η Ρωσία θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει απαγορευμένα χημικά σ' αυτή την προσπάθεια -ειδικά χημικά όπλα που είναι πιο δύσκολο να εντοπιστούν, όπως αέριο μουστάρδας ή χλώριο. Οποιαδήποτε επιβεβαιωμένη χρήση χημικών όπλων, ωστόσο, πιθανότατα θα αντιμετωπιστεί με αυξημένη υποστήριξη προς την Ουκρανία από πλευράς ΝΑΤΟ και άλλων χωρών, μαζί με περισσότερες δυτικές κυρώσεις κατά της ρωσικής οικονομίας.

• Παρά την επιστράτευση περίπου 300.000 ανδρών, οι ρωσικές μονάδες φέρονται να είναι ανεπαρκείς, ενώ οι περισσότεροι από τους νέους στρατιώτες θα χρειαστούν πολλές εβδομάδες για να είναι ετοιμοπόλεμοι. Πολλές μονάδες επίσης είναι ελλιπώς εξοπλισμένες, μάλλον αδυνατώντας να σταματήσουν τις ουκρανικές αντεπιθέσεις στο εγγύς μέλλον.
• Η Ρωσία διατηρεί μεγάλα αποθέματα πολυάριθμων χημικών όπλων, συμπεριλαμβανομένων των εξαιρετικά θανατηφόρων αερίων VX και σαρίν, καθώς και των λιγότερο θανατηφόρων αερίων μουστάρδας και χλωρίου.