Η Κίνα ετοιμάζει αντίποινα για το μπλόκο ΗΠΑ στις εξαγωγές τσιπ

Οι νέοι αμερικανικοί περιορισμοί στις εξαγωγές προς την κινεζική βιομηχανία ημιαγωγών θα πλήξουν καίρια τις φιλοδοξίες του Κινέζου προέδρου Σι Τζινπίνγκ να κλείσει σύντομα το χάσμα της Κίνας με τους ανά τον κόσμο ανταγωνιστές της. Θα μπορούσαν επίσης να οδηγήσουν και σε πιο επιθετικά κινεζικά αντίποινα, μόλις παγιωθεί η νέα πολιτική του ηγεσία.

Στις 7 Οκτωβρίου, το Υπουργείο Εμπορίου των ΗΠΑ ανακοίνωσε νέους κανονισμούς για να εμποδίσει την πρόσβαση της Κίνας σε τεχνολογία και εξοπλισμό κατασκευής τσιπ. Οι κανονισμοί εμποδίζουν επίσης τις εξαγωγές τεχνητής νοημοσύνης και υπολογιστικών τσιπ υψηλής απόδοσης (που χρησιμοποιούνται σε υπερυπολογιστές) προς την Κίνα.

Αν και οι κανονισμοί βρίσκονταν υπό επεξεργασία εδώ και μήνες, η ανακοίνωση ήρθε λιγότερο από 10 ημέρες πριν ξεκινήσει το 20ό Συνέδριο του Κομμουνιστικού Κόμματος Κίνας, κατά τη διάρκεια του οποίου ο Σι έλαβε επίσημα τρίτη πενταετή θητεία ως αρχηγός του κόμματος.

Για τη βιομηχανία ημιαγωγών της Κίνας -ακρογωνιαίο λίθο της τεχνολογικής στρατηγικής του Σι- το χρονοδιάγραμμα σηματοδότησε σημαντικές επιχειρησιακές διαταραχές την εβδομάδα πριν συνέλθει το κορυφαίο πολιτικό όργανο, που συναντάται δύο φορές τη δεκαετία, αποδεικνύοντας πόσο λίγο έχει μειώσει την εξάρτησή της από ημιαγωγούς και συναφείς τεχνολογίες του εξωτερικού η Κίνα.

Με δεδομένη την κυριαρχία της τεχνολογίας που έχει αναπτυχθεί από τις ΗΠΑ και τη Δύση, οι νέοι περιορισμοί θα διαταράξουν σοβαρά τη βιομηχανία ημιαγωγών της Κίνας. Οι έλεγχοι των εξαγωγών αφορούν εξοπλισμό, σχέδια, αυτοματισμούς και άλλο λογισμικό που απαιτείται για την κατασκευή προηγμένων τσιπ, καθώς και πολίτες των ΗΠΑ που απασχολούνται ως μηχανικοί ή σε άλλες θέσεις.

Στοχεύοντας την τεχνολογία κατασκευής ημιαγωγών, οι περιορισμοί πιθανότατα θα είναι αποτελεσματικοί στην περαιτέρω αναχαίτιση της ανάπτυξης του κλάδου στην Κίνα. Πράγματι, μόλις σε δύο εβδομάδες από την ανακοίνωση των νέων ελέγχων στις εξαγωγές, ορισμένες αμερικανικές εταιρείες έχουν ήδη αποσυρθεί ή ανέστειλαν τις δραστηριότητές τους στην Κίνα.

Ενώ η χώρα έχει σημειώσει πρόοδο στην κατασκευή ορισμένων τσιπ υψηλής ανάλυσης, οι κινεζικές εταιρείες δεν τα έχουν μεταφέρει στη μαζική παραγωγή και σχεδόν όλος ο κρίσιμος εξοπλισμός και το λογισμικό κατασκευής εξακολουθούν να εισάγονται. Δεδομένου ότι ορισμένα απ' αυτά τα εργαλεία, ιδιαίτερα ακριβά και προηγμένα μηχανήματα, είναι ίσως τα πιο προηγμένα στη βιομηχανία και κατασκευάζονται μόνο από λίγες εταιρείες, η Κίνα είναι απίθανο να δημιουργήσει εγχώρια εναλλακτική αυτή τη δεκαετία.

Ο πιο προηγμένος κατασκευαστής μηχανών υπεριώδους λιθογραφίας στη χώρα, η Shanghai Micro Electronics Equipment, έχει μόνο ανάλυση 90 nm — τεχνολογία που εμπορευματοποιήθηκε από παγκόσμιους ηγέτες από το 2002. Εδώ και καιρό αναπτύσσει μια μηχανή 28 nm, αλλά καθυστερεί αρκετά. Ακόμα κι αν εντέλει παρουσιάσει το νέο μηχάνημα, θα χρειαστεί χρόνο για να το πλασάρει στη μαζική παραγωγή και σε εργοστάσια.

Αν και οι νέοι κανόνες επικεντρώνονται μόνο στα πιο προηγμένα τσιπ, θα μπορούσαν να διαταράξουν και την πιο ώριμη βιομηχανία τσιπ της Κίνας. Υπάρχουν ενδείξεις ότι οι περιορισμοί και οι απορρέοντες κίνδυνοι συμμόρφωσης έχουν ήδη αντίκτυπο πέραν της τεχνολογίας στην οποία στοχεύουν άμεσα οι νέοι κανόνες. Ακόμη και η ολλανδική ASML ζήτησε από τους υπαλλήλους της στις ΗΠΑ να σταματήσουν να εξυπηρετούν πελάτες στην Κίνα εν γένει. Δεδομένου του τρόπου με τον οποίο «τρέχουν» πολλά έργα ή τμήματα εταιρειών ταυτόχρονα, θα χρειαστεί χρόνος ώστε οι εταιρείες να εφαρμόσουν εσωτερικούς ελέγχους που προστατεύουν τους υπαλλήλους τους στις ΗΠΑ από παραβιάσεις. Επιπλέον, αμερικανικές εταιρείες όπως η KLA Corp. και η Lam Research μπορεί να δυσκολευτούν να εξυπηρετήσουν την ευρύτερη κινεζική αγορά λόγω δυσκολιών στην επαλήθευση της τελικής χρήσης των τεχνολογιών τους, πιθανώς περικόπτοντας τον κατάλογο των Κινέζων πελατών τους.

Εταιρείες που εδρεύουν σε άλλες ασιατικές χώρες και δεν ακολουθούν τους αμερικανικούς περιορισμούς, από φόβο κινεζικών αντιποίνων, θα αναγκαστούν επίσης να διαφοροποιήσουν τις δραστηριότητές τους στην κινεζική αγορά. Μέσω των νέων κανόνων, η Ουάσιγκτον αποδεικνύει ότι είναι πρόθυμη να επεκτείνει τους περιορισμούς σε όλους τους τομείς της κινεζικής βιομηχανίας ημιαγωγών. Λίγο πριν από την ανακοίνωση του Υπουργείου Εμπορίου, ξένοι κατασκευαστές στην Κίνα - συμπεριλαμβανομένων των SK Hynix της Νότιας Κορέας και Taiwan Semiconductor Manufacturing Co. (TSMC) - φέρεται να έλαβαν τελευταία στιγμή ειδικές άδειες επί των αμερικανικών εξαγωγών, που τουλάχιστον προς το παρόν θα τους επιτρέψουν να συνεχίσουν να λαμβάνουν εξοπλισμό και υποστήριξη από τις ΗΠΑ. Ωστόσο, φαίνεται ότι αυτές οι εξουσιοδοτήσεις θα μπορούσαν τελικά να αποσυρθούν ή να μην παραταθούν, πράγμα που σημαίνει ότι εταιρείες με δραστηριότητες στην Κίνα πιθανότατα ξεκινούν να επεξεργάζονται σχέδια έκτακτης ανάγκης.

Η αντίδραση

Αντιμέτωπο με τον αντίκτυπο των περιορισμών, το Πεκίνο πιθανότατα θα επικεντρωθεί στην εξάλειψη της διαφθοράς στον τομέα, με την ελπίδα να βελτιώσει την αποτελεσματικότητά του. Η Κίνα θα ενδυναμώσει τις προσπάθειές της να μειώσει την εξάρτησή της από την ξένη τεχνολογία, αλλά ο αργός ρυθμός της κινεζικής καινοτομίας στη βιομηχανία ημιαγωγών —που μπορεί να οφείλεται σε διαφθορά, κυρώσεις ή τεχνολογικές προκλήσεις— θα οδηγήσει σε έντονο έλεγχο του κλάδου από την κινεζική ηγεσία.

Ακόμη και πριν από την ανακοίνωση των τελευταίων ελέγχων στις εξαγωγές των ΗΠΑ, υπήρχαν ενδείξεις ότι οι κινεζικές αρχές είχαν αρχίσει να παίρνουν μέτρα εναντίον ηγετών του κλάδου, φαινομενικά λόγω διαφθοράς και άλλων προκλήσεων που υπονομεύουν την αποτελεσματικότητα. Ωστόσο, η αυστηρότερη κυβερνητική εποπτεία μπορεί να κάνει περισσότερο κακό παρά καλό για τον κλάδο ημιαγωγών της Κίνας, προκαλώντας ακόμη μεγαλύτερη εσωτερική αναταραχή σε μια εποχή που οι εταιρείες ήδη αγωνίζονται να προσαρμοστούν στους αμερικανικούς περιορισμούς.

Γενικότερα, οι έλεγχοι στις αμερικανικές εξαγωγές σηματοδοτούν μια στρατηγική στροφή προς την υιοθέτηση περισσότερων περιορισμών σε όλο τον κλάδο, ώστε να επιβραδυνθεί η τεχνολογική πρόοδος της Κίνας, καθώς και μια νέα αμερικανική οπτική εξίσωσης της εθνικής με την οικονομική ασφάλεια. Το στρατηγικό δόγμα εθνικής ασφάλειας του προέδρου των ΗΠΑ Τζο Μπάιντεν -όπως και του προκατόχου του- συνδέει ρητά την οικονομική ασφάλεια -και συγκεκριμένα τις αναδυόμενες τεχνολογίες- με την εθνική ασφάλεια και τη χρησιμοποιεί για να δικαιολογήσει περιορισμούς.

Αν και οι ΗΠΑ έχουν στοχεύσει επιθετικά τη βιομηχανία ημιαγωγών και τεχνολογίας της Κίνας με σειρά περιορισμών τα τελευταία πέντε χρόνια, σχεδόν σε κάθε περίπτωση ως τώρα επικεντρώθηκαν στους ελέγχους εξαγωγών προς μια εταιρεία ή ένα μικρό τμήμα της κινεζικής αγοράς, όπως στη Huawei το 2019 ή σε στρατιωτικές εταιρείες. Η Ουάσιγκτον θα συνεχίσει, βέβαια, να στοχεύει και μεμονωμένες εταιρείες, όπως την YMTC, που πιθανότατα θα προστεθεί στη σχετική λίστα του Υπουργείου Εμπορίου των ΗΠΑ στο μέλλον. Αλλά οι νέοι περιορισμοί σηματοδοτούν ότι η Ουάσιγκτον θα εξετάζει επίσης πιο επεκτατικές επιλογές στους περιορισμούς της, εάν χρειαστεί.

Ως απάντηση στην κλιμακούμενη εκστρατεία της Ουάσιγκτον κατά του κλάδου τσιπ της Κίνας, ο πρόεδρος Σι μπορεί τελικά να βρίσκεται σε αρκετά ισχυρή πολιτική θέση για να ανταποκριθεί πιο επιθετικά κατά των ΗΠΑ και των επιχειρηματικών συμφερόντων τους. Παρά τον εμπορικό πόλεμο με την Ουάσιγκτον, που ουσιαστικά καταστρέφει την παραγωγή ηλεκτρονικών ειδών ευρείας κατανάλωσης της Huawei, τα αντίποινα της Κίνας κατά των αμερικανικών επιχειρηματικών συμφερόντων εντός και εκτός της Κίνας ήταν μέχρι στιγμής κάπως περιορισμένα. Οι περιορισμοί της Κίνας έχουν επικεντρωθεί σε μεγάλο βαθμό σε αντίποινα για ζητήματα πιο μικρής εμβέλειας, όπως το μποϊκοτάρισμα της Nike επειδή δεν προμηθεύεται βαμβάκι της επαρχίας Σιντζιάνγκ.

Ωστόσο, κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, η Κίνα έχει δημιουργήσει ένα οπλοστάσιο νομικών εργαλείων που μπορεί να χρησιμοποιήσει εναντίον ξένων εταιρειών για να τις πιέσει, ανταπαντώντας στους περιορισμούς των ΗΠΑ, όπως ο νόμος κατά των ξένων κυρώσεων του 2021 και η κινεζική «λίστα αναξιόπιστων οντοτήτων». Άργησε πράγματι να χρησιμοποιήσει αυτούς τους μηχανισμούς, πιθανότατα αναγνωρίζοντας ότι δεν θα απέτρεπαν τις κινήσεις των ΗΠΑ και ίσως θα προκαλούσαν περισσότερες, πέρα από τη δημιουργία εγχώριων οικονομικών αναταραχών και την υπονόμευση σημαντικών γεγονότων (για παράδειγμα, των Ολυμπιακών Αγώνων του Πεκίνου ή του 20ού συνεδρίου του ΚΚΚ που ανανέωσε τη θητεία του Σι).

Όμως, μόλις πιάσει δουλειά η νέα πολιτική ηγεσία υπέρ του Σι, μετά τον Μάρτιο του 2023 και στις επόμενες δύο συνεδριάσεις του νομοθετικού σώματος, ένα απ' αυτά τα εμπόδια θα αφαιρεθεί. Με το στέρεο πολιτικό μέλλον που του εξασφαλίζει η τρίτη θητεία και σε συνεργασία με νέο πρωθυπουργό, ο Σι πιθανώς θα είναι ικανός να προχωρήσει σε πιο επιθετικά αντίποινα, ακόμη κι αν αυτό έχει αποτέλεσμα κάποιες οικονομικές αναταραχές στο εσωτερικό. Οι άλλοι περιορισμοί -ιδιαίτερα η αδύναμη οικονομία της Κίνας- μπορεί μεν να μετριάσουν οποιαδήποτε αρχικά αντίποινα, ωστόσο η πρόσφατη επίθεση των ΗΠΑ θα αναγκάσει το Πεκίνο να δράσει.

• Τα αντίποινα της Κίνας πιθανότατα θα επικεντρωθούν σε λιγότερο στρατηγικές, αλλά εμβληματικές ξένες εταιρείες και την παρουσία τους στις ΗΠΑ, καθώς η χώρα δεν θα ήθελε να αποξενώσει ακόμη περισσότερο τις αμερικανικές εταιρείες τεχνολογίας και να τους δώσει επιπλέον κίνητρα να αποεπενδύσουν. Ωστόσο, ιδιαίτερα μετά τις νέες κυρώσεις των ΗΠΑ, θα μπορούσε να στοχοποιηθεί άμεσα οποιαδήποτε αμερικανική εταιρεία ημιαγωγών εν μέσω της διαδικασίας μείωσης της έκθεσής της ή εξόδου από την Κίνα, με οικονομικούς περιορισμούς ή με ευρύ φάσμα άτυπων τακτικών, όπως αυθαίρετες κρατήσεις στελεχών και γραφειοκρατικά προσκόμματα.