Οι προκλήσεις για τη Μέση Ανατολή το 4ο τρίμηνο

Μια συμφωνία μεταξύ των διαπραγματευτών του Ιράν και της Δύσης για την επιστροφή στη συμμόρφωση με το Κοινό Ολοκληρωμένο Σχέδιο Δράσης του 2015 είναι εφικτή, αλλά απίθανη, πριν από το τέλος του έτους, αυξάνοντας τον κίνδυνο μιας περιφερειακής σύγκρουσης.

Οι διαπραγματεύσεις βρίσκονται στην κόψη του ξυραφιού όσον αφορά το τελικό προτεινόμενο από την ΕΕ σχέδιο κειμένου και τις αλληλοσυγκρουόμενες απαιτήσεις των ΗΠΑ και του Ιράν, και θα συνεχίσουν να αντιμετωπίζουν «αγκάθια», όπως το κατά πόσον το Ιράν θα συμμορφωθεί με μια έρευνα της Διεθνούς Υπηρεσίας Ατομικής Ενέργειας και η αδυναμία της Ουάσινγκτον να εγγυηθεί ότι οι μελλοντικές διοικήσεις του Λευκού Οίκου θα τηρήσουν τη συμφωνία.

Χωρίς συμφωνία, η έλλειψη περιορισμών στο πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν και η επιδείνωση των σχέσεων Ιράν-ΗΠΑ αυξάνουν τον κίνδυνο περιφερειακών συγκρούσεων, ιδίως μεταξύ Ισραήλ και Ιράν, δεδομένου ότι το Ισραήλ θα επιδιώκει όλο και περισσότερο να επιτεθεί στο πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν και να χτυπήσει σε θέατρα πληρεξουσίων, όπως το Ιράκ και η Συρία.

Εάν οι συνομιλίες καταρρεύσουν εντελώς, είναι απίθανο να πραγματοποιηθούν νέες διαπραγματεύσεις για μια άλλη συμφωνία τους επόμενους μήνες ή χρόνια λόγω της αυξανόμενης δυσπιστίας μεταξύ των διαπραγματευτών. Αυτό θα έκανε τις σχέσεις μεταξύ του Ιράν και της Δύσης ακόμη χειρότερες, ωθώντας το Ιράν να επεκτείνει τους οικονομικούς του δεσμούς με την Κίνα, τη Ρωσία και άλλες χώρες που δεν έχουν συμμαχήσει με τις Ηνωμένες Πολιτείες.

Επιβράδυνση της ανάπτυξης στη Βόρεια Αφρική

Ο υψηλός πληθωρισμός και η νομισματική αστάθεια στην Αίγυπτο θα επιβραδύνουν την ανάπτυξη και θα ωθήσουν την κυβέρνηση να αναλάβει πολιτικά επικίνδυνες οικονομικές μεταρρυθμίσεις για να βελτιώσει τις πιθανότητες του Καΐρου να λάβει ένα ακόμη δάνειο από το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο για τη στήριξη των δαπανών του.

Η κυβέρνηση είναι πιθανό να αρχίσει να εφαρμόζει μεταρρυθμίσεις για να εξασφαλίσει δισεκατομμύρια δολάρια στήριξης από το ΔΝΤ τους επόμενους μήνες, συμπεριλαμβανομένης της υποτίμησης του νομίσματος, της φορολογικής μεταρρύθμισης και της μεταρρύθμισης των επιδοτούμενων δανείων, παρ’ όλο που όλα αυτά κινδυνεύουν να αναστατώσουν τους Αιγύπτιους που ταλανίζονται από το αυξημένο κόστος διαβίωσης και είναι συνηθισμένοι στην κυβερνητική στήριξη.  Αυτές οι συνθήκες θα μεταφραστούν σε αυξημένο αντικυβερνητικό αίσθημα που μπορεί να ωθήσει το Κάιρο να αμβλύνει κάποιες από τις μεταρρυθμίσεις.

Παρόμοιοι οικονομικοί αντίξοοι άνεμοι που οδηγούνται εν μέρει από την εξάρτηση από εισαγόμενα εμπορεύματα από τη Ρωσία και την Ουκρανία θα συνεχίσουν να εμποδίζουν την ανάπτυξη άλλων οικονομιών της Βόρειας Αφρικής, ιδίως του Μαρόκου, το οποίο αντιμετωπίζει σημαντική ξηρασία. Ο συνδυασμός υψηλού πληθωρισμού και ξηρασίας θα πλήξει τις οικονομικές προοπτικές του σχεδόν 50% των Μαροκινών που εξαρτώνται από τη γεωργία και θα απαιτήσει περισσότερες κυβερνητικές δαπάνες για μεταβιβάσεις μετρητών για να αμβλύνει το πλήγμα. Αυτό σημαίνει ότι το Ραμπάτ θα επικεντρωθεί σε μεγάλο βαθμό στην οικονομική σταθεροποίηση τους επόμενους μήνες και η μαροκινή κυβέρνηση θα δει πιθανότατα τη δημοτικότητά της να μειώνεται καθώς οι Μαροκινοί αγωνίζονται.

Η Βαγδάτη αποτυγχάνει να σχηματίσει κυβέρνηση

Η επίμονη πολιτική διχόνοια στο Ιράκ θα προσκαλέσει την ανάμειξη του γειτονικού Ιράν και πιθανότατα θα αποφέρει σποραδική βία που κινδυνεύει να αποσταθεροποιήσει τις εξαγωγές πετρελαίου της χώρας.

Λιγότερο από ένα χρόνο αφότου οι οπαδοί του σιίτη κληρικού Muqtada al-Sadr κέρδισαν τις περισσότερες έδρες στο κοινοβούλιο στις εκλογές - και στον άμεσο απόηχο των χειρότερων ενδοσιιτικών συγκρούσεων που έχει δει η Βαγδάτη εδώ και αρκετά χρόνια - τα αντιμαχόμενα αντίπαλα σιιτικά στρατόπεδα θα συνεχίσουν να συγκρούονται πολιτικά και περιστασιακά στους δρόμους, παραλύοντας τη διαδικασία σχηματισμού κυβέρνησης.

Το γειτονικό Ιράν, το οποίο ασκεί επιρροή στο Ιράκ, θα πιέσει για έναν πολιτικό συμβιβασμό επειδή τα δικά του οικονομικά, ασφαλιστικά και πολιτικά συμφέροντα στο Ιράκ εξαρτώνται από κάποιο βαθμό σταθερότητας στη Βαγδάτη.

Αλλά αυτό είναι απίθανο να οδηγήσει σε μια λύση ικανοποιητική για όλες τις πλευρές. Ως αποτέλεσμα, η ομοσπονδιακή κυβέρνηση στη Βαγδάτη δεν θα μπορέσει να αντιμετωπίσει κανένα από τα βαθιά οικονομικά ζητήματα του Ιράκ. Η βία είναι πιθανό να ξεσπάσει μεταξύ των αντιμαχόμενων στρατοπέδων, γεγονός που θα επιδεινώσει τα ζητήματα ασφάλειας στη χώρα και θα δώσει κίνητρο στις πολιτοφυλακές να πάρουν τα όπλα, μειώνοντας περαιτέρω την κρατική εξουσία. Η συνεχιζόμενη πολιτική βία θα απειλήσει τη σταθερότητα των εξαγωγών πετρελαίου.

Αποτυχία του Λιβάνου να δρομολογήσει μεταρρυθμίσεις

Ο Λίβανος θα αποτύχει να τηρήσει τις πολιτικές και νομοθετικές προθεσμίες για να εξασφαλίσει τη διάσωση από το ΔΝΤ, επιδεινώνοντας την οικονομική του κρίση και αυξάνοντας τον κίνδυνο κατάρρευσης της ασφάλειας. Ακόμη και με προοπτική διάσωσης από το ΔΝΤ και με προθεσμία την 31η Οκτωβρίου για την εκλογή προέδρου, οι Λιβανέζοι πολιτικοί θα δυσκολευτούν να ξεπεράσουν τις εσωτερικές τους διαμάχες.

Ο φόβος ότι οι συμβιβασμοί θα μπορούσαν να αποδυναμώσουν την εξουσία τους θα εμποδίσει την ψήφιση νομοθεσίας που θα αποδυναμώνει το τραπεζικό απόρρητο, τη μεταρρύθμιση των υπηρεσιών κοινής ωφέλειας, την επιλογή νέου προέδρου και την κατάρτιση του εθνικού προϋπολογισμού εντός του τριμήνου.

Αυτό σημαίνει ότι η βοήθεια του ΔΝΤ δεν θα δοθεί παρά τη σοβαρή οικονομική κρίση και η διεθνής βοήθεια θα παραμείνει επικεντρωμένη μόνο στην άμβλυνση της ανθρωπιστικής κρίσης. Με την επιδείνωση των υποκείμενων οικονομικών συνθηκών, η κοινωνική αναταραχή θα αυξηθεί, με μεμονωμένες πράξεις βίας κατά κυβερνητικών και θρησκευτικών στόχων. Αυτές οι πράξεις βίας θα συνδυαστούν με ένα ρεύμα αισθήματος κατά της Χεζμπολάχ που θα ενισχυθεί μεταξύ ορισμένων χριστιανικών και σουνιτικών φατριών. Αυτό θα αυξήσει τον κίνδυνο κάποιες διαμαρτυρίες ή επιθέσεις να έχουν ως στόχο τη Χεζμπολάχ και να προκαλέσουν αντίποινα από την πανίσχυρη μαχητική ομάδα, ή η Χεζμπολάχ να επιλέξει να προβεί σε υπολογισμένες κλιμακώσεις με το Ισραήλ για να αποσπάσει την προσοχή από τα εσωτερικά προβλήματα.

Ο ανήφορος της Σαουδικής Αραβίας για το Οραμα 2030

Το Future Investment Initiative της Σαουδικής Αραβίας θα χρησιμεύσει ως δημόσιο νέο ξεκίνημα για το Όραμα 2030, αλλά με το επενδυτικό κλίμα να έχει εξασθενήσει λόγω της παγκόσμιας οικονομίας, το βασίλειο θα βασιστεί σε περισσότερες ρυθμιστικές και κοινωνικές μεταρρυθμίσεις για να βελτιώσει την ελκυστικότητά του, αυξάνοντας παράλληλα την καταστολή κατά των αντιφρονούντων.

Οι άμεσες ξένες επενδύσεις της Σαουδικής Αραβίας παραμένουν πολύ κάτω από τα ιστορικά υψηλά επίπεδα της δεκαετίας του 2000 και των αρχών της δεκαετίας του 2010, μετά από χρόνια σκανδάλων, lockdown και επιβράδυνσης λόγω της Covid-19 και απειλών περιφερειακής σύγκρουσης με το Ιράν. Ωστόσο, ορισμένοι από τους παράγοντες που τρομοκράτησαν τους επενδυτές στο παρελθόν -όπως η φήμη της Σαουδικής Αραβίας σε ό,τι αφορά τα ανθρώπινα δικαιώματα και η απειλή πολέμου με το Ιράν- έχουν υποχωρήσει το 2022, επιτρέποντας στο συνέδριο Future Investment Initiative του βασιλείου τον Οκτώβριο να προσπαθήσει να προσελκύσει νέες επιχειρήσεις. Όμως, με την επιβράδυνση της παγκόσμιας οικονομίας, το Όραμα 2030 - η οικονομική στρατηγική του βασιλείου μετά το πετρέλαιο - θα δυσκολευτεί να πείσει τους διεθνείς επενδυτές να επιστρέψουν στην κλίμακα που οραματίζεται το Ριάντ, εμποδίζοντας να εμφανιστούν σημάδια της επιθυμητής αναζωογόνησης του ιδιωτικού τομέα του Ριάντ εντός του τριμήνου.

Για αντιστάθμισμα, η Σαουδική Αραβία θα συνεχίσει να μεταρρυθμίζει τις θεωρήσεις, τους κανονισμούς και τα κοινωνικά ήθη για να προσελκύσει εργαζόμενους και να προσελκύσει επενδυτές. Ταυτόχρονα, θα εκμεταλλευτεί τον κομβικό της ρόλο στις παγκόσμιες αγορές πετρελαίου - ο οποίος τη θωρακίζει από τις απειλές κυρώσεων των δυτικών χωρών μετά τον ρωσο-ουκρανικό πόλεμο - για να προβεί σε καταστολή στο εσωτερικό της χώρας της κατά ακτιβιστών, αντιφρονούντων και δημοσιογράφων χωρίς να φοβάται την αντίδραση των δυτικών κυβερνήσεων, αν και με την πάροδο του χρόνου τέτοιες ενέργειες θα απομακρύνουν τους επενδυτές.