Τα διλήμματα και οι κίνδυνοι για την Αγκυρα στη Βόρεια Συρία

Για την ώρα, η Τουρκία διενεργεί περιορισμένη εκστρατεία για να πλήξει τους Κούρδους ενόπλους στη Συρία. Αλλά οι κύκλοι αντιποίνων μεταξύ των στρατιωτών της και των Συριακών Δημοκρατικών Δυνάμεων (SDF) θα μπορούσαν να πυροδοτήσουν μια νέα, μεγάλη τουρκική εισβολή, που θα περιέπλεκε τους δεσμούς μεταξύ της Άγκυρας και της Μόσχας, θα ωθούσε τις SDF πιο κοντά στη Δαμασκό και πιθανότατα θα έβαζε τέλος στη συμμαχία των SDF με τις ΗΠΑ. 

Στις 16 Αυγούστου, τοπικοί παρατηρητές ανέφεραν σοβαρές μάχες μεταξύ των SDF και των τουρκικών δυνάμεων κοντά στην πόλη Κομπάνι της βόρειας Συρίας, που βρίσκεται μεταξύ δυο ουδέτερων ζωνών υπό τουρκικό έλεγχο και επίσης φιλοξενεί ορισμένους στρατιώτες της συριακής κυβέρνησης. Αρκετές τουρκικές επιθέσεις με drones έχουν επίσης σκοτώσει τουλάχιστον τρεις διοικητές των SDF τον τελευταίο μήνα. Εν τω μεταξύ, οι SDF πλήττουν τουρκικές δυνάμεις τόσο στη Συρία, όσο και στην ίδια την Τουρκία, καθώς οι SDF επιχειρούν να αποτρέψουν περαιτέρω τουρκικές επιχειρήσεις εναντίον τους.

Το 2012, οι κουρδικές δυνάμεις ανέλαβαν τον έλεγχο της βορειοανατολικής Συρίας, καθώς η συριακή κυβέρνηση αναδιάταξε τα στρατεύματά της για να πολεμήσει αλλού τους αντάρτες.

Οι εντάσεις Τουρκίας-SDF έχουν τις ρίζες τους στους δεσμούς των τελευταίων με την κουρδική ομάδα μαχητών Μονάδες Λαϊκής Άμυνας (YPG). Οι μαχητές του YPG αποτελούν μέρος των SDF και συνδέονται με το PKK, το οποίο έχει εξεγερθεί και πολεμά κατά της τουρκικής κυβέρνησης από τη δεκαετία του 1980.

Επί μήνες, ο Τούρκος Πρόεδρος Recep Tayyip Erdogan απειλεί να ξεκινήσει μια νέα στρατιωτική επιχείρηση στη βόρεια Συρία για να επεκτείνει την ημιτελή ζώνη ασφαλείας της Τουρκίας και να κερδίσει έδαφος, ώστε η Άγκυρα να μπορέσει να εγκαταστήσει ορισμένους από τους 3,4 εκατ. Σύρους πρόσφυγες στην Τουρκία. Αλλά η Ρωσία, η οποία έχει ακόμη αναπτυγμένες στρατιωτικές δυνάμεις στη Συρία, αντιτίθεται σε αυτή τη στρατηγική. Ο Ερντογάν συναντήθηκε με τον Ρώσο Πρόεδρο Βλάντιμιρ Πούτιν στην Τεχεράνη, στο Ιράν, στις 19 Ιουλίου και ξανά στο Σότσι της Ρωσίας, στις 6 Αυγούστου, όπου πιθανότατα πίεσε ανεπιτυχώς για την υποστήριξη της Μόσχας.

Οι SDF παραμένουν ο βασικός σύμμαχος των ΗΠΑ στην αντιτρομοκρατική στρατηγική τους στη Συρία. Αλλά πρόσφατα, οι δυνάμεις των SDF εμβαθύνουν επίσης τις σχέσεις τους με την κυβέρνηση της Συρίας για να εξασφαλίσουν πρόσβαση σε εναλλακτική στρατιωτική υποστήριξη εάν αποσυρθούν οι δυνάμεις των ΗΠΑ. Όταν οι αμερικανικές δυνάμεις άρχισαν να αποσύρονται τον Οκτώβριο του 2019, οι SDF κάλεσαν τις ρωσικές και συριακές δυνάμεις να καλύψουν το κενό, όπου και παραμένουν.

Οι μάχες πιθανότατα θα παραμείνουν εντοπισμένες κατά μήκος των γραμμών επαφής Τουρκίας-SDF -συμπεριλαμβανομένων των αψιμαχιών γύρω από το Κομπάνι, το Ταλ Ριφάατ και την Αϊν Ίσα- εκτός εάν η Ρωσία δώσει απροσδόκητα το πράσινο φως στην Τουρκία να ξεκινήσει μια μεγάλη εισβολή.

Η Τουρκία είναι απίθανο να διακινδυνεύσει μια διπλωματική ή στρατιωτική αντιπαράθεση με τη Ρωσία για να κερδίσει έδαφος στη Συρία στο εγγύς μέλλον, προτιμώντας να διαπραγματευτεί με τη Μόσχα για να κερδίσει την υποστήριξή της για μια άλλη επιχείρηση. Αλλά η Ρωσία είναι απρόθυμη να παραχωρήσει περισσότερα συριακά εδάφη στην Τουρκία, ανησυχώντας ότι κάτι τέτοιο θα υπονόμευε τη φήμη της Ρωσίας ως αξιόπιστου συμμάχου και πιθανώς θα προβάλει την εικόνα ότι η Ρωσία δεν είναι σε θέση να προστατεύσει τη Συρία καθώς ο πόλεμος στην Ουκρανία συνεχίζεται.

Η Τουρκία, επομένως, είναι πιο πιθανό να επικεντρωθεί σε στοχευμένες δολοφονίες και επιθέσεις μικρής κλίμακας κατά των δυνάμεων των SDF, προσπαθώντας να τις υποβαθμίσει. Εν τω μεταξύ, οι SDF, με λιγότερο εξοπλισμό και χωρίς την υποστήριξη των ΗΠΑ για να επιτεθούν στα τουρκικά στρατεύματα, θα αντεπιτεθούν εξαπολύοντας επιθέσεις εναντίον των στρατιωτικών θέσεων της Τουρκίας στη Συρία.

Εσωτερικές πολιτικές κινητήριες δυνάμεις στην Τουρκία για τη δυναμική αντιμετώπιση της κουρδικής μαχητικότητας παροτρύνουν την κυβέρνηση να αναλάβει στρατιωτική δράση κατά των SDF στη Συρία. Το ίδιο ισχύει και στο γειτονικό Ιράκ, όπου ο τουρκικός στρατός επιχειρεί σχετικά τακτικά στις ημιαυτόνομες κουρδικές περιοχές της χώρας — και με ελάχιστη αντίσταση από την κεντρική κυβέρνηση στη Βαγδάτη, της οποίας η έλλειψη ισχυρών συμμάχων και συμβατικών στρατιωτικών δυνατοτήτων την αφήνει ανίκανη να αποτρέψει τέτοιες ξένες επιχειρήσεις.

Αλλά εάν οι επιθέσεις των SDF οδηγήσουν την Τουρκία να ξεκινήσει μια μεγάλη στρατιωτική επιχείρηση πέρα από τις τρέχουσες γραμμές επαφής, θα δημιουργούσε μια σφήνα μεταξύ Άγκυρας και Μόσχας που θα μπορούσε να περιπλέξει την προσεκτικά βαθμονομημένη σχέση τους εν μέσω του συνεχιζόμενου πολέμου στην Ουκρανία. Εάν οι επιθέσεις των SDF προκαλέσουν σημαντικές τουρκικές απώλειες, θα προκαλούσε δημόσια οργή στην Τουρκία και θα παρότρυνε την τουρκική κυβέρνηση να απαντήσει πιο σθεναρά — ειδικά ο Ερντογάν και το κυβερνών Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης αντιμετωπίζουν ήδη πίεση στο εσωτερικό για την επιδείνωση της οικονομικής κατάστασης της Τουρκίας ενόψει των γενικών εκλογών του επόμενου έτους.

Πράγματι, σε ένα τέτοιο σενάριο, η Άγκυρα θα μπορούσε να καταλήξει στο συμπέρασμα ότι οι πολιτικοί κίνδυνοι να εμφανιστεί αδύναμη στη Συρία υπερτερούν των κινδύνων από την έναρξη μιας μεγάλης στρατιωτικής επιχείρησης, η οποία θα έβλαπτε και τις σχέσεις με τη Ρωσία ενώ θα προκαλούσε άλλης στρατιωτικής κρίσης παρόμοιας με αυτή του Φεβρουαρίου-Μαρτίου 2020. Μια μεγαλύτερη στρατιωτική κρίση στην οποία θα εμπλέκονταν τα SDF και τα ρωσικά στρατεύματα στη Συρία θα μπορούσε να οδηγήσει σε μια λαϊκή τουρκική αντίδραση κατά των ρωσικών δεσμών, προκαλώντας πιθανώς μποϊκοτάζ στα ρωσικά αγαθά και τους Ρώσους πελάτες, σε μια αύξηση του πατριωτισμού.

Αν και μια τέτοια απάντηση δεν θα απειλούσε τις υποκείμενες ρωσοτουρκικές σχέσεις, θα μπορούσε να αναγκάσει τους ηγέτες των δύο χωρών να γίνουν πιο επικριτικοί ο ένας προς τον άλλον και πιθανώς να ωθήσει τη Ρωσία να προσπαθήσει να αποσταθεροποιήσει άλλες περιοχές σημαντικές για την Τουρκία, όπως ο Καύκασος και η Λιβύη.

Στις αρχές του 2020, η Ρωσία υποστήριξε μια συριακή επίθεση στην προστατευόμενη από την Τουρκία επαρχία Ιντλίμπ, η οποία έφερε αντιμέτωπες τις τουρκικές και ρωσικές δυνάμεις. Και οι δύο πλευρές κατάφεραν να αποτρέψουν μια κλιμάκωση πέρα από την επαρχία, συμφωνώντας σε μια κατάπαυση του πυρός που έδωσε στη Συρία οριακά εδαφικά κέρδη από τους αντάρτες, αλλά άφησε μόνες τις άμεσα ελεγχόμενες περιοχές της Τουρκίας.

Μια τέτοια τουρκική εκστρατεία θα ανάγκαζε επίσης τις SDF να πάνε πιο κοντά στη συριακή κυβέρνηση, υπονομεύοντας με τη σειρά τους τις σχέσεις των SDF με τις ΗΠΑ και δίνοντας στο Ισλαμικό Κράτος την ευκαιρία να αναβιώσει. Δεδομένου ότι η Ουάσιγκτον δεν θα παρέμβει για να προστατεύσει τις SDF εναντίον ενός συμμάχου του ΝΑΤΟ (η σημασία του οποίου έχει αυξηθεί μετά την εισβολή στην Ουκρανία), οι SDF πιθανότατα θα στραφούν στη συριακή κυβέρνηση για υποστήριξη, όπως έκαναν στο παρελθόν.

Ωστόσο, σε αντάλλαγμα, η Δαμασκός πιθανότατα θα πιέσει τις SDF να εκδιώξουν τα εναπομείναντα στρατεύματα των ΗΠΑ στη βορειοανατολική Συρία. Αυτό θα μπορούσε να προμηνύει μια αποδυνάμωση της συνεργασίας μεταξύ των ΗΠΑ και των SDF, και πιθανώς ακόμη και να τερματίσει - ή τουλάχιστον να θέσει σοβαρές προκλήσεις για - την αποστολή των ΗΠΑ στη βορειοανατολική Συρία. Περιπλέκοντας την ικανότητα της Ουάσιγκτον να διεξάγει συγκεκριμένες αντιτρομοκρατικές επιχειρήσεις, μια τέτοια διακοπή των δεσμών ΗΠΑ-SDF θα μείωνε την πίεση στο Ισλαμικό Κράτος, δίνοντας δυνητικά στην οργάνωση την ευκαιρία για επάνοδο στο κενό εξουσίας που θα ακολουθήσει.

Η σχέση ΗΠΑ-SDF διαμορφώθηκε κατά τη διάρκεια του πολέμου κατά του Ισλαμικού Κράτους το 2014-17, καθώς οι ΗΠΑ έστειλαν στρατεύματα, μαζί με μαχητές των SDF, για να αναγκάσουν τους μαχητές του Ισλαμικού Κράτους να κρυφτούν. Οι SDF κρατούν ακόμα χιλιάδες κρατούμενους και οικογένειες του Ισλαμικού Κράτους από εκείνον τον πόλεμο, ενώ η οργάνωση συνεχίζει να πολεμά μια εξέγερση σε ολόκληρη τη Συρία.