Το νέο στρατηγικό δόγμα του ΝΑΤΟ απέναντι σε Ρωσία-Κίνα

Η πρώτη επικαιροποίηση του Στρατηγικού Δόγματος του ΝΑΤΟ μετά από 12 χρόνια υπογραμμίζει την θεμελιώδη στροφή στις προτεραιότητες και τις δυτικής συμμαχίας ασφάλειας και στην αντίληψή της περί απειλών, καθώς μαίνεται ο πόλεμος Ρωσίας-Ουκρανίας, η Κίνα αυξάνει την επιρροή της στην Ασία και οι θερμοκρασίες αυξάνονται σε όλον τον κόσμο.

Στις 29 Ιουνίου, το ΝΑΤΟ αποκάλυψε το νέο Στρατηγικό Δόγμα περιγράφοντας τις κατευθυντήριες αρχές, τους σκοπούς και τους στόχους. Το έγγραφο, που ενημερώθηκε τελευταία φορά το 2010, ταυτοποιεί τη Ρωσία ως «την πιο σημαντική και άμεση απειλή» για την ειρήνη και ασφάλεια των μελών του ΝΑΤΟ εν μέσω της συνεχιζόμενης επιθετικότητας της Μόσχας στην Ουκρανία. Το ΝΑΤΟ καταγράφει την Κίνα ως στρατηγική «πρόκληση» για πρώτη φορά, επικαλούμενο τις «πολιτικές καταναγκασμού» του Πεκίνου.

Το επικαιροποιημένο Στρατηγικό Δόγμα ανακοινώθηκε κατά τη διάρκεια της συνόδου του ΝΑΤΟ της 29ης-30ης Ιουνίου στη Μαδρίτη. Η σύνοδος της Μαδρίτης ήταν η πρώτη που πραγματοποιήθηκε μετά την έκτακτη σύνοδο της συμμαχίας στις 24 Μαρτίου για να υπάρξει μια συντονισμένη απάντηση στη ρωσική εισβολή της 24ης Φεβρουαρίου στην Ουκρανία.

Ως απάντηση σε αυτές τις μεταβαλλόμενες προτεραιότητες και αντιλήψεις περί απειλής, το ΝΑΤΟ ανακοίνωσε επίσης αλλαγές στην στάση των δυνάμεών του, συμπεριλαμβανομένης της επέκτασης της δύναμης ταχείας αντίδρασης και μιας νέας αμερικανικής ανάπτυξης στα σύνορα της Ρωσίας.

Tο ΝΑΤΟ σχεδιάζει να οκταπλασιάσει σχεδόν το μέγεθος της δύναμης ταχείας αντίδρασης μέχρι το επόμενο έτος, από τους 40.000 στρατιώτες σε 300.000 στρατιώτες, μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία. Οι ΗΠΑ ιδιαίτερα σχεδιάζουν να επεκτείνουν σημαντικά τη στρατιωτική τους παρουσία στην Ευρώπη.

Στις 29 Ιουνίου ο πρόεδρος Joe Biden ανακοίνωσε πως η Ουάσινγκτον θα εδραιώσει μόνιμη έδρα στην Πολωνία για το 5ο Σώμα Στρατού των ΗΠΑ, θα στείλει 5.000 επιπλέον στρατιώτες στη Ρουμανία και θα αυξήσει την εκ περιτροπής ανάπτυξη στρατιωτών στις χώρες της Βαλτικής (δηλαδή την Εσθονία, τη Λετονία και τη Λιθουανία). Οι ΗΠΑ θα στείλουν επίσης δυο επιπλέον μοίρες μαχητικών αεροσκαφών F-35 στο Ηνωμένο Βασίλειο, θα σταθμεύσουν επιπλέον συστήματα αεράμυνας σε βάσεις στην Ιταλία και στη Γερμανία και θα αυξήσουν τον αριθμό των αντιτορπιλικών στη Ρότα της Ισπανίας, από τέσσερα σε έξι.

Η λεγόμενη Δύναμη Αντίδρασης του ΝΑΤΟ συμπεριλαμβάνει χερσαία, θαλάσσια και εναέρια assets που είναι σχεδιασμένα για να αναπτύσσονται γρήγορα και όπου είναι απαραίτητο στην περίπτωση επίθεσης. Η δύναμη αριθμούσε μόλις 13.000 στρατιώτες πριν τις αρχικές επιθετικές ενέργειες της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας το 2014.

Παρά το ότι η Ρωσία χαρακτηρίζεται «άμεση απειλή», το ΝΑΤΟ αρνήθηκε να αναλάβει ισχυρότερη δράση για να αποτρέψει και να αμυνθεί έναντι της Μόσχας. Το επικαιροποιημένο Στρατηγικό Δόγμα περιγράφει τη Ρωσία ως «την πιο σημαντική και άμεση απειλή» για την ασφάλεια και σταθερότητα σε όλη την ευρωατλαντική περιοχή, καθώς η Μόσχα επιδιώκει να «εδραιώσει σφαίρες επιρροής και άμεσου ελέγχου μέσω καταναγκασμού, υπονόμευσης, επιθετικότητας και προσάρτησης» χρησιμοποιώντας «συμβατικά μέσα, μέσα του κυβερνοχώρου και υβριδικά μέσα ενάντια στο ΝΑΤΟ και στους εταίρους (του ΝΑΤΟ)». Η μόνη άλλη «άμεση απειλή» που αναγνωρίζεται στο έγγραφο είναι η τρομοκρατία.

Αυτή η σκληρή γλώσσα αντιπροσωπεύει μια θεμελιώδη αντιστροφή από την προηγούμενη προσέγγιση το 2010, όταν το ΝΑΤΟ ανέφερε πως επιδιώκει «μια πραγματική στρατηγική συνεργασία» με τη Ρωσία και πως θα «δράσει ανάλογα, με την προσδοκία της αμοιβαιότητας από τη Ρωσία».

Το επικαιροποιημένο Στρατηγικό Δόγμα αφαιρεί επίσης οποιαδήποτε αναφορά στην Ιδρυτική Πράξη Ρωσίας-ΝΑΤΟ του 1998 που καθόριζε τις σχέσεις μεταξύ της συμμαχίας και της Ρωσίας, που η εκδοχή του 2010 επαναβεβαίωνε. Αλλά στο έγγραφο του 2022, το ΝΑΤΟ λέει πως είναι πρόθυμο να «κρατήσει ανοικτά τα κανάλια επικοινωνίας με τη Μόσχα για να διαχειριστεί και να μετριάσει τους κινδύνους, να αποτρέψει την κλιμάκωση και να αυξήσει τη διαφάνεια», κάτι που δείχνει μια επιθυμία να διατηρηθεί το πνεύμα και η συμμόρφωση με τη 24ετή συμφωνία.

Oι νέοι στρατιώτες του ΝΑΤΟ που σύντομα θα αναπτυχθούν στην Πολωνία και τα κράτη της Βαλτικής θα συνεχίσουν επίσης να εναλλάσσονται σε όλα τα ανατολικοευρωπαϊκά μέλη της συμμαχίας για να αποτραπεί το ενδεχόμενο παραβίασης της Ιδρυτικής Πράξης, στο πλαίσιο της οποίας το ΝΑΤΟ δεσμεύτηκε να μην έχει μόνιμα μάχιμα σώματα στα ρωσικά σύνορα.

Στις 29 Ιουνίου, η βοηθός Υπουργός Άμυνας των ΗΠΑ Celeste Wallander είπε ότι η μόνιμη εγκατάσταση του 5ου Σώματος Στρατού των ΗΠΑ στην Πολωνία θα στελεχώνεται από αξιωματούχους του αρχηγείου, όχι από μάχιμα στρατεύματα, και επομένως δεν θα παραβιάζει την αντίληψη των ΗΠΑ για τον Ιδρυτικό Νόμο ΝΑΤΟ-Ρωσίας. Αξιωματούχοι χωρών όπως η Γαλλία και η Γερμανία είπαν ότι η Ιδρυτική Πράξη πρέπει να διατηρηθεί, ενώ ορισμένοι, ιδιαίτερα στην Ανατολική Ευρώπη και τις ΗΠΑ, είχαν ζητήσει από τη συμμαχία να εξετάσει επίσημα την αποκήρυξη ή αναστολή της συμφωνίας για να αρθούν οι περιορισμοί στη στάση των δυνάμεων του ΝΑΤΟ. την άρση των περιορισμών στη στάση της δύναμης του ΝΑΤΟ.

Όμως η νέα στρατηγική θα εξακολουθήσει να τροφοδοτεί τις ανησυχίες της Ρωσίας για την επέκταση του ΝΑΤΟ και να ωθήσει τη Μόσχα να αυξήσει τη στρατιωτική της παρουσία στην περιοχή της Βαλτικής. Οι επικείμενες μετακινήσεις στρατευμάτων του ΝΑΤΟ δεν έρχονται σε αντίθεση με τη δεδηλωμένη επιθυμία της συμμαχίας να διατηρήσει τη δυνατότητα διαλόγου με τη Μόσχα. Ωστόσο, έρχονται σε αντίθεση με την επιθυμία της Ρωσίας για μειωμένη παρουσία του ΝΑΤΟ στην περιφέρειά της, την οποία εξέφρασε η Μόσχα πριν από την εισβολή στην Ουκρανία τον Φεβρουάριο.

Οι αυξημένες δυνάμεις του ΝΑΤΟ στην Πολωνία και τα κράτη της Βαλτικής —για να μην αναφέρουμε την επικείμενη ένταξη της Σουηδίας και της Φινλανδίας στη συμμαχία— θα εξακολουθήσουν να ωθήσουν τη Ρωσία να αυξήσει τα πυρηνικά οπλικά της συστήματα στη Βαλτική και τελικά να βασίσει εκεί και πολλές περισσότερες συμβατικές δυνάμεις.

Το Στρατηγικό Δόγμα του 2022 επιβεβαιώνει επίσης την απόφαση της Συνόδου Κορυφής του Βουκουρεστίου το 2008, σύμφωνα με την οποία η Ουκρανία και η Γεωργία κάποτε θα γίνουν μέλη του ΝΑΤΟ, προσθέτοντας ότι «οι αποφάσεις για την ένταξη λαμβάνονται από τους συμμάχους του ΝΑΤΟ και κανένα τρίτο μέρος δεν έχει λόγο σε αυτή τη διαδικασία», ένα ξεκάθαρο «κάρφωμα» της Ρωσίας.

Αν και αυτό δεν προμηνύει καμία συγκεκριμένη ή επικείμενη δράση σχετικά με τις φιλοδοξίες ένταξης της Γεωργίας και της Ουκρανίας, θα συνεχίσει να αυξάνει τις εντάσεις με τη Ρωσία, η οποία θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει την επιβεβαίωση της πολιτικής για να δικαιολογήσει την κλιμάκωση του πολέμου στην Ουκρανία ή και τα μέτρα αποσταθεροποίησης στη Γεωργία ή Μολδαβία.

Η πρώτη αναφορά της Κίνας ως στρατηγικής «πρόκλησης» αντανακλά επίσης τις νέες ανησυχίες του ΝΑΤΟ για την αυξανόμενη επιρροή του Πεκίνου στην Ασία. Το Στρατηγικό Δόγμα του 2010 δεν ανέφερε ούτε μια φορά την Κίνα ούτε την περιοχή του Ινδο-Ειρηνικού, αλλά το έγγραφο του 2022 αφιερώνει σημαντικό χώρο στην Κίνα, της οποίας «οι δηλωμένες φιλοδοξίες και οι καταναγκαστικές πολιτικές αμφισβητούν τα συμφέροντα, την ασφάλεια και τις αξίες του ΝΑΤΟ» και λέει ότι «ο Ινδο-Ειρηνικός είναι σημαντικός για το ΝΑΤΟ, δεδομένου ότι οι εξελίξεις σε αυτή την περιοχή μπορούν να επηρεάσουν άμεσα την ευρωατλαντική ασφάλεια».

Αυτό αντιπροσωπεύει μια πολυαναμενόμενη αλλαγή του τόνου έναντι της Κίνας. Η δήλωση της συμμαχίας στο έγγραφο του 2022 ότι «θα ενισχύσει τη συνεργασία με νέους και υπάρχοντες εταίρους στον Ινδο-Ειρηνικό για την αντιμετώπιση διαπεριφερειακών προκλήσεων και κοινών συμφερόντων ασφάλειας» πιθανότατα θα προκαλέσει ανησυχία στο Πεκίνο. Ωστόσο, το επικαιροποιημένο Στρατηγικό Δόγμα καθιστά επίσης σαφές ότι «παραμένει ανοιχτό σε εποικοδομητική συμμετοχή για την οικοδόμηση αμοιβαίας διαφάνειας» με την Κίνα.

Το Στρατηγικό Δόγμα του 2022 υπογραμμίζει τη νέα ασφάλεια στον κυβερνοχώρο, την κλιματική αλλαγή, την αυταρχική διακυβέρνηση και άλλες μη στρατιωτικές απειλές επίσης. Η αλλαγή του κλίματος αναφέρθηκε μόνο μία φορά στο Στρατηγικό Δόγμα του 2010. Αλλά στην έκδοση του 2022 αναφέρεται 11 φορές, συμπεριλαμβανομένης της φιλόδοξης δήλωσης ότι το ΝΑΤΟ πρέπει «να γίνει ο κορυφαίος διεθνής οργανισμός όσον αφορά την κατανόηση και την προσαρμογή στον αντίκτυπο της κλιματικής αλλαγής στην ασφάλεια».

Δίνεται επίσης πρόσθετη προσοχή στις κυβερνοεπιθέσεις. Η συμμαχία επιβεβαίωσε τη μακροχρόνια πολιτική της ότι «ένα ενιαίο ή σωρευτικό σύνολο κακόβουλων δραστηριοτήτων στον κυβερνοχώρο· ή εχθρικές επιχειρήσεις προς, από ή εντός του διαστήματος» θα μπορούσαν να ωθήσουν το ΝΑΤΟ να ενεργοποιήσει τη ρήτρα αμοιβαίας άμυνας του Άρθρου 5 — ένα άλλο μέτρο που απευθύνεται πρώτα και κύρια στη Ρωσία και την Κίνα και αποσκοπεί στην αποτροπή κυβερνοεπιθέσεων που προκαλούν φυσική ζημιά, καθώς διαφορετικά η συμμαχία θα ήταν επιφυλακτική για την ενεργοποίηση του άρθρου 5 λόγω κυβερνοεπίθεσης. Τέλος, το Στρατηγικό Δόγμα του 2022 σημειώνει σε πολλές περιπτώσεις την πρόκληση για τα συμφέροντα και τις αξίες της συμμαχίας που θέτει η προώθηση του αυταρχισμού - μια απειλή που δεν αναγνωρίστηκε άμεσα το 2010.

Το επικαιροποιημένο Στρατηγικό Δόγμα του ΝΑΤΟ αναγνωρίζει μη στρατιωτικές απειλές, όπως ο εντοπισμός και ο μετριασμός στρατηγικών τρωτών σημείων και εξαρτήσεων, μεταξύ άλλων σε σχέση με κρίσιμες υποδομές, αλυσίδες εφοδιασμού και συστήματα υγείας. Αυτές οι νέες απειλές υπογραμμίζουν την αυξανόμενη σημασία των αξιόπιστων εταίρων σε γεωγραφικές περιοχές εκτός της συμμαχίας του ΝΑΤΟ όπως στην Ασία, από όπου η συμμαχία πρέπει να διασφαλίσει τη σταθερότητα και την ασφάλεια των προμηθειών κρίσιμων στοιχείων και πόρων.