Το τουρκικό παζάρι για Σουηδία-Φινλανδία μπορεί να γίνει μπούμερανγκ

Η στρατηγική της Άγκυρας να καθυστερήσει την ένταξη της Φινλανδίας και της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ προκειμένου να αποσπάσει παραχωρήσεις από το Ελσίνκι και τη Στοκχόλμη θα μπορούσε να θέσει σε κίνδυνο συμφωνίες για εξοπλιστικά και πακέτα βοήθειας για την Τουρκία από κράτη-μέλη του ΝΑΤΟ.

Ο Τούρκος πρόεδρος Recep Tayyip Erdogan έχει απειλήσει να ασκήσει βέτο στις προσπάθειες της Σουηδίας και της Φινλανδίας να ενταχθούν στο ΝΑΤΟ, αποσκοπώντας σε μια νίκη σε επίπεδο εξωτερικής πολιτικής την οποία θα μπορέσει να παρουσιάσει στους Τούρκους ψηφοφόρους που είναι ολοένα και πιο δύσπιστοι ως προς την κυβέρνησή του.

Για τον σκοπό αυτόν, ο Erdogan έχει φέρει αντίρρηση στην ένταξη των δύο Σκανδιναβικών χωρών στη διατλαντική συμμαχία, λόγω της υποστήριξης που παρέχουν σε κουρδικές αυτονομιστικές οργανώσεις και επειδή έχουν απαγορεύσει τις εξαγωγές όπλων προς την Τουρκία για λόγους που έχουν να κάνουν με τα ανθρώπινα δικαιώματα. Ο Erdogan έχει πει πως δεν μπορεί να αποδεχθεί νέα μέλη στου ΝΑΤΟ που να υποστηρίζουν πολιτικές που έχει χαρακτηρίσει ως αντιτουρκικές, παρά το ότι η Φινλανδία και η Σουηδία έχουν και οι δύο απαγορεύσει την πιο μαχητική κουρδική οργάνωση, το PKK, από το να δραστηριοποιείται στο έδαφός τους.

Η Τουρκία εντάχθηκε στο ΝΑΤΟ το 1952· με το Άρθρο 10 του Βορειοατλαντικού Συμφώνου του 1949 που ίδρυσε τη συμμαχία, οποιαδήποτε χώρα μπορεί να ασκήσει βέτο στην ένταξη μιας νέας χώρας.

* Η Σουηδία και η Φινλανδία, που ήταν μακροχρόνια ουδέτερες χώρες, έβαλαν πρόσφατα τέλος στην ουδέτερη εξωτερική πολιτική τους, αντιδρώντας στη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία.

* Η Σουηδία απαγόρευσε το PKK το 1984 και η Φινλανδία ακολούθησε μετά την ευρωπαϊκή απαγόρευση του 2002. Ωστόσο, το PKK έχει καταφέρει να χρηματοδοτήσει και να οργανώσει δραστηριότητες μέσω οργανισμών-κελύφων ή εταίρους χάρη στη χαλαρή εφαρμογή των ευρωπαϊκών απαγορεύσεων. Οι Μονάδες Λαϊκής Προστασίας (YPG), βασικός σύμμαχος της Δύσης στη Συρία ενάντια στο Ισλαμικό Κράτος, είναι παρακλάδι του PKK που η Ευρώπη και οι ΗΠΑ δεν έχουν απαγορεύσει. Αυτό εξοργίζει την Άγκυρα, που θεωρεί το YPG και το PKK την ίδια οργάνωση.

* Η Σουηδία και η Φινλανδία απαγόρευσαν τις εξαγωγές όπλων προς την Τουρκία, όταν η Τουρκία εισέβαλε στη Συρία στα τέλη του 2019 για να πολεμήσει το YPG κατά τη διάρκεια απόσυρσης αμερικανικών δυνάμεων.

Η Τουρκία θα αποτρέψει την ταχεία ένταξη της Σουηδίας και της Φινλανδίας στη συμμαχία του ΝΑΤΟ καθώς η Άγκυρα επιδιώκει παραχωρήσεις από αυτές τις χώρες. Στις 18 Μαΐου η Τουρκία εμπόδισε την ταχεία ψηφοφορία για να επιτραπεί η επίσημη έναρξη της διαδικασίας ένταξης και φέρεται έτοιμη να συνεχίσει να εμποδίζει τη διαδικασία, καθώς περιμένει παραχωρήσεις από τη Στοκχόλμη και το Ελσίνκι. Αν και η καθυστέρηση αυτή δεν άρεσε στα άλλα κράτη-μέλη του ΝΑΤΟ, ωστόσο ούτε η Σουηδία ούτε η Φινλανδία απειλούνται άμεσα από ρωσική στρατιωτική επιθετικότητα, γεγονός που δίνει στην Τουρκία κάποιον χρόνο για να καθυστερήσει τη διαδικασία, ενώ θα διαπραγματεύεται με τις δύο χώρες. Μέχρι τώρα, κανένα μέλος του ΝΑΤΟ δεν έχει υπαινιχθεί την πιθανότητα τιμωρητικών μέτρων κατά της Τουρκίας, προτιμώντας να επικεντρωθούν σε μια διπλωματική λύση για να διατηρηθεί η συνοχή της συμμαχίας στον καινούριο της σκοπό λόγω του πολέμου στην Ουκρανία.

Η Σουηδία θα δυσκολευτεί να αποδεχθεί τις απαιτήσεις της Τουρκίας, εν μέρει επειδή στη σουηδική κυβέρνηση συμπεριλαμβάνονται βουλευτές κουρδικής καταγωγής. Η Σουηδία έχει επίσης μαλακώσει τη στάση της έναντι του PKK, μετά από έρευνα του 2020 που «καθάρισε» την οργάνωση από την εμπλοκή στη δολοφονία το 1986 του πρώην πρωθυπουργού της Σουηδίας Olaf Palme.

Πολύ λιγότεροι είναι οι Κούρδοι που θεωρούν τη Φινλανδία πατρίδα τους, όμως η μακροχρόνια δέσμευση του Ελσίνκι στα ανθρώπινα δικαιώματα διαμορφώνει τις πολιτικές της χώρας σε ό,τι αφορά τις εξαγωγές όπλων, περιπλέκοντας τον τερματισμό της απαγόρευσης εξαγωγής όπλων στην Τουρκία, εν μέσω των αμφιλεγόμενων στρατιωτικών επιχειρήσεων της Άγκυρας κατά Κούρδων στο Ιράκ, στη Συρία και στην Τουρκία.

Η Τουρκία είναι απίθανο να μπλοκάρει μόνιμα την ένταξη των δυο χωρών στο ΝΑΤΟ, δεδομένων των σημαντικών αντιδράσεων που θα υφίστατο η Άγκυρα από την υπόλοιπη συμμαχία. Ο ρόλος της Τουρκίας στο ΝΑΤΟ είναι ήδη αμφιλεγόμενος για ορισμένες χώρες-μέλη. Η Τουρκία έχει φτάσει στο παρελθόν κοντά στον πόλεμο με το άλλο μέλος του ΝΑΤΟ, την Ελλάδα, για συνεχιζόμενες χωρικές διεκδικήσεις στην ανατολική Μεσόγειο.  

Αν η Τουρκία μπλοκάρει μόνιμα την ένταξη της Σουηδίας και της Φινλανδίας στη συμμαχία, τότε χώρες όπως οι ΗΠΑ, το Ηνωμένο Βασίλειο, η Γαλλία και η Γερμανία θα μπορούσαν να αντιδράσουν με τιμωρητικά μέτρα όπως κυρώσεις, μειωμένους αμυντικούς δεσμούς και ερωτήματα αναφορικά με τη θέση της Άγκυρας στη συμμαχία. Αυτού του είδους η αντίδραση θα αποσταθεροποιούσε την ήδη εύθραυστη οικονομία της Τουρκίας και θα υπονόμευε την τρέχουσα εξωτερική πολιτική του Erdogan για «άνοιγμα» σε πρώην αντιπάλους για να ενισχύσει τους εμπορικούς δεσμούς και να αντισταθμίσει μέρος των οικονομικών προβλημάτων που αντιμετωπίζει στο εσωτερικό.

Θα μπορούσε επίσης να την εκμεταλλευτεί η τουρκική αντιπολίτευση και να τη χρησιμοποιήσει για να ενισχύσει τη δημόσια αντίληψη πως ο Erdogan είναι απρόβλεπτος και αναποτελεσματικός.

Το ΝΑΤΟ δεν έχει ποτέ αποβάλει κάποιο μέλος του, ενώ η διαδικασία δεν διευκρινίζεται στην ιδρυτική χάρτα της συμμαχίας.

Ακόμα και μια καθυστερημένη διαδικασία ένταξης θα σκλήραινε το αντιτουρκικό αίσθημα στην Ευρώπη και στις ΗΠΑ, καθυστερώντας ή διαταράσσοντας συμφωνίες για βοήθεια και τα όπλα. Καθώς η Τουρκία «τραβάει» τη διαδικασία, ορισμένοι -συμπεριλαμβανομένων των επικριτών της Τουρκίας στο Κογκρέσο των ΗΠΑ- θα θελήσουν να πιέσουν την Άγκυρα να αποσύρει το βέτο της. Το Κογκρέσο μπορεί να μπει στον πειρασμό να μπλοκάρει αμερικανικές συμφωνίες όπλων όπως η δυνητική πώληση των F-16 στην Τουρκία· μπορεί επίσης να εφαρμόσει νέα τιμωρητικά μέτρα κατά της Τουρκίας, όπως κυρώσεις για το ζήτημα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Οι πολιτικοί της ΕΕ θα μπορούσαν να θέσουν ερωτήματα για τα 6 δισ. ευρώ ετησίως που στέλνει το μπλοκ στην Τουρκία για να στηρίξει τα 4 εκατ. πρόσφυγες που ζουν στη χώρα και τα δισεκατομμύρια ευρώ που παίρνει από τον προϋπολογισμό της ΕΕ ως υποψήφια προς ένταξη στην ΕΕ χώρα. Εν τω μεταξύ, οι ακτιβιστές μπορεί να απευθύνουν κάλεσμα για μποϊκοτάζ τουρκικών προϊόντων σε όλη την Ευρώπη.

Η αμυντική βιομηχανία της Τουρκίας τελεί ήδη υπό καθεστώς κυρώσεων στο πλαίσιο της CAATSA, που τέθηκε σε ισχύ όταν η Τουρκία παρέλαβε το ρωσικό πυραυλικό σύστημα S-400 το 2020. Το Κογκρέσο εξακολουθεί επίσης να επικρίνει την άρνηση της Τουρκίας να αναγνωρίσει τη γενοκτονία των Αρμενίων, και ορισμένα μέλη του Κογκρέσου θεωρούν ότι η Άγκυρα υπονομεύει την αντιτρομοκρατική στρατηγική των ΗΠΑ στη Συρία, βάζοντας στο στόχαστρο το YPG.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση επέβαλε κυρώσεις στην ενεργειακή βιομηχανία της Τουρκίας ως αντίδραση στις επιθετικές έρευνες για υδρογονάνθρακες της Τουρκίας ανοικτά των ακτών της Κύπρου, που η ΕΕ θεώρησε ως παραβίαση της κυπριακής κυριαρχίας. Οι κυρώσεις είχαν μικρή μόνο επίπτωση στη γενικότερη οικονομία της Τουρκίας και δεν τη σταμάτησαν από το να κάνει έρευνες στα διαφιλονικούμενα ύδατα. Η Ευρωπαϊκή Ένωση εξακολουθεί επίσης να ανησυχεί για την αυταρχική στροφή της κυβέρνησης Erdogan, αν και ακόμα δεν έχει επιβάλει κυρώσεις για το ζήτημα αυτό.