Η Ρωσία βάζει τον Ασαντ στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων

Μια νέα προθυμία να βγάλει την μαστιζόμενη από τον πόλεμο Συρία από τη διεθνή απομόνωση δείχνει η Ρωσία, εκμεταλλευόμενη τη στενή της σχέση με το καθεστώς του προέδρου Bashar al Assad. Αλλά για να το κάνει αυτό θα χρειαστεί να εμπλακεί περισσότερο στη χειραγώγηση και διαχείριση των πολιτικών της Συρίας, θέτοντας έτσι σε κίνδυνο τα κέρδη που έχει αποκομίσει σε επίπεδο φήμης και στρατηγικής από τον εμφύλιο πόλεμο.

Οι δυτικοί διπλωμάτες έχουν πιστώσει στη Ρωσία ότι κατάφερε το καθεστώς Assad να συμφωνήσει στην πρώτη κατ’ ιδίαν συνάντηση με τους διαπραγματευτές των ανταρτών, προκειμένου να αρχίσουν να σχεδιάζονται οι συνταγματικές μεταρρυθμίσεις.

Οι συνεδρίες αυτές για την κατάρτιση του νέου συντάγματος, υπό την ηγεσία του ΟΗΕ, που ξεκίνησαν επισήμως στις 18 Οκτωβρίου, έβαλαν επίσης τέλος στην εννεάμηνη διακοπή των ειρηνευτικών συνομιλιών μεταξύ των αντίπαλων ομάδων στου εμφυλίου πολέμου της Συρίας. Βοηθώντας ώστε να πειστεί η Συρία να πάρει πιο σοβαρά την ηγούμενη από τον ΟΗΕ διαδικασία συνταγματικής αναθεώρησης, η Μόσχα σηματοδοτεί πως θα πιέσει πιο σκληρά τη Δαμασκό να λάβει τα μέτρα που χρειάζονται για να αποκατασταθούν επιτέλους ορισμένες εμπορικές σχέσεις και οικονομικές δραστηριότητες που θα ανοικοδομούσαν τη Συρία, θα βελτίωναν την ανθρωπιστική κρίση της χώρας και τελικά θα διασφάλιζαν τα κέρδη της Ρωσίας από τον εμφύλιο πόλεμο.

Η Συριακή Συνταγματική Επιτροπή δημιουργήθηκε υπό την αιγίδα του ΟΗΕ στα τέλη του 2019 μετά από πολύχρονες διαπραγματεύσεις, και έχει σχεδιαστεί ώστε να διαπραγματευτεί μια τελική πολιτική λύση του εμφυλίου πολέμου. Η επιτροπή απαρτίζεται από Σύριους καθεστωτικούς, αντάρτες και από διορισμένους από τον ΟΗΕ διαπραγματευτές που στόχο έχουν να εκπροσωπήσουν τα συμφέροντα των Σύριων πολιτών.

Κατά το παρελθόν η Ρωσία απέφευγε να πιέσει τη Δαμασκό να συμμετέχει στις διαπραγματεύσεις με τους αντάρτες στο εξωτερικό, προτιμώντας να στηρίξει την πρωταρχική στρατηγική της Συρίας για την ανακατάληψη εδαφών. Αλλά τώρα που τα ανταρτοκρατούμενα εδάφη που απομένουν προστατεύονται είτε από τους Τούρκους ή από τις ΗΠΑ, δεν έχουν μείνει και πολλές ευκαιρίες για το Συριακό καθεστώς να νικήσει την επανάσταση στρατιωτικά –αναγκάζοντας τη Μόσχα να αλλάξει τη στρατηγική της.

Η προσπάθεια της Ρωσίας να αποκαταστήσει τους δεσμούς της Συρίας με τη διεθνή κοινότητα έρχονται εν μέσω πρόσφατων ενδείξεων βελτίωσης των δεσμών της Δαμασκού με τους γείτονες του Αραβικού Κόλπου και με τις ΗΠΑ. Η τωρινή διεθνής απομόνωση της Συρίας μπορεί να αναχθεί στη βίαιη καταστολή από το καθεστώς Assad των διαδηλωτών της Αραβικής Άνοιξης, που οδήγησε στην αποβολή της από τον Αραβικό Σύνδεσμο το 2011 και τελικά άναψε το φυτίλι του συνεχιζόμενου εμφύλιου πολέμου στη χώρα.

Οι ισχνές επιδόσεις της συριακής κυβέρνησης στο θέμα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων κατά τα τελευταία δέκα χρόνια πολέμου, οδήγησαν σε επιβολή κυρώσεων από τη διεθνή κοινότητα που έχουν παραλύσει τη χώρα, ενώ οι σύμμαχοι που της έχουν απομείνει είναι ελάχιστοι. Υπάρχουν όμως ενδείξεις πως αυτό ίσως αρχίζει να αλλάζει, με τον Αραβικό Σύνδεσμο να συζητά ανοιχτά αν θα τερματίσει την αποβολή της Συρίας από το μπλοκ.

Μεμονωμένες χώρες του Αραβικού Κόλπου έχουν επίσης αρχίσει να ξαναχτίζουν σιγά-σιγά διμερείς σχέσεις με το καθεστώς al Assad, ελπίζοντας να υπονομεύσουν την ιρανική επιρροή στη Συρία, αλλά και να τερματίσουν την ανθρωπιστική κρίση που αποτελεί πηγή περιφερειακής αστάθειας και τρομοκρατίας. Και οι ΗΠΑ, από την πλευρά τους, έχουν αρχίσει να χαλαρώνουν κάποιες από τις κυρώσεις τους στη Συρία, για να αυξήσουν και την περιφερειακή σταθερότητα.

Η Συρία βρίσκεται υπό αυστηρές διεθνείς κυρώσεις, περιλαμβανομένων αυτών που έχουν επιβληθεί από τις ΗΠΑ. Αλλά η αμερικανική Πράξη U.S. Ceasar Syria Civilian Protection Act επιτρέπει στον πρόεδρο των ΗΠΑ να χαλαρώνει κυρώσεις εάν η Συρία κάνει ουσιαστικές πολιτικές μεταρρυθμίσεις.

Το Ομάν, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και το Μπαχρέιν πρόσφατα άνοιξαν πάλι τις πρεσβείες τους στη Συρία. Τον Σεπτέμβριο, οι ΗΠΑ στήριξαν ένα σχέδιο για αποστολή αιγυπτιακού αερίου μέσω της Ιορδανίας και της Συρίας στον Λίβανο, ο οποίος αντιμετωπίζει τεράστιες ελλείψεις καυσίμων. Η κίνηση της Ιορδανίας να ανοίξει και πάλι τα σύνορά της με τη Συρία τον περασμένο μήνα δεν προκάλεσε απειλές για αμερικανικές κυρώσεις.

Για να βελτιώσει τη φήμη της Συρίας διεθνώς και να μειώσει την απομόνωσή της, η Ρωσία πιθανότατα θα συνεχίσει να επικεντρώνεται πρωτίστως στη διασφάλιση της συνέχισης της συμμετοχής του καθεστώτος al Assad στις διαπραγματεύσεις των οποίων ηγείται ο ΟΗΕ, ακόμα και αν αυτό προκαλέσει αντιδράσεις από τη Δαμασκό.

Οι προηγούμενοι γύροι διαπραγματεύσεων διαμεσολάβησης απέτυχαν σε μεγάλο βαθμό λόγω της απροθυμίας της κυβέρνησης της Συρίας και μοιράσει την εξουσία ή να προσφέρει παραχωρήσεις σε οποιαδήποτε από τις ομάδες της αντιπολίτευσης. Αλλά η παρέμβαση της Ρωσίας στον δεκαετή εμφύλιο πόλεμο της Συρίας της έχει εξασφαλίσει αρκετή επιρροή στους insiders της Συρίας ώστε να τους πείσει να παραμείνουν στη διαπραγματευτική διαδικασία. Ο al Assad και οι σκληροπυρηνικοί πιστοί στο καθεστώς του, όμως, είναι πολύ πιθανό να αντισταθούν στο να κάνουν ουσιαστικές παραχωρήσεις στην αντιπολίτευση, περιορίζοντας το πόσο θα μπορέσει η Συρία να ξεφύγει από την απομόνωση –ακόμα και με τη βοήθεια της Ρωσίας.

Στην κυβέρνηση της Συρίας εξακολουθούν να κυριαρχούν οι σκληροπυρηνικοί που έχουν αποκτήσει αξιοσημείωτη δύναμη και πλούτο κατά τη διάρκεια του εμφυλίου πολέμου. Ωστόσο, έχουν ήδη αρχίσει να σημειώνονται κάποιες αντιδράσεις, ιδιαίτερα στην Αλαουιτική κοινότητα –τη βασική θρησκευτική σέχτα που στηρίζει την κυβέρνηση- ως προς την αυξανόμενα δύσκολη οικονομική κατάσταση στη χώρα.

Η Ρωσία έχει αυξήσει την επιρροή της στη Συρία μέσω της παρέμβασής της, που συμπεριλαμβάνει την εκπαίδευση των επίλεκτων στρατιωτικών μονάδων της Συρίας, την παροχή κρίσιμης σημασίας αεροπορικής κάλυψης κατά τη διάρκεια σημαντικών στρατιωτικών εκστρατειών, την παροχή εξοπλισμού στον Συριακό στρατό, την παροχή διπλωματικής κάλυψης στη χώρα από τις αποφάσεις του ΟΗΕ, καθώς και το μπλοκάρισμα αμερικανικών και ισραηλινών στρατιωτικών ενεργειών.

Για να γίνει ποιο «ανοικτή» η Συριακή κυβέρνηση στην εφαρμογή των αλλαγών εκείνων που θέλει να δει η διεθνής κοινότητα, η Ρωσία μπορεί επίσης να προσπαθήσει να χειραγωγήσει την πολιτική ισορροπία στη Δαμασκό, φέρνοντας στους κόλπους της περισσότερους μετριοπαθείς. Αυτό, ωστόσο, πιθανότατα θα αποξένωνε τους σκληροπυρηνικούς Σύριους, κάτι που θα μπορούσε είτε να θέσει σε κίνδυνο τη θέση της Μόσχας στη χώρα ή να υπονομεύσει τη φήμη της Ρωσίας ως αξιόπιστου συμμάχου, φήμη την οποία απέκτησε με την παρέμβασή της στον εμφύλιο πόλεμο.

Η Ρωσία θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει τους στενούς δεσμούς της με τον στρατό της Συρίας για να αντισταθμίσει τους σκληροπυρηνικούς. Η Μόσχα θα μπορούσε επίσης να απειλήσει να χαλαρώσει τη διπλωματική ασπίδα που προσφέρει στη Δαμασκό από την καταδίκη του ΟΗΕ ή τις διεθνείς διπλωματικές πιέσεις αν οι σκληροπυρηνικοί της Συρίας συνεχίσουν να αφήνουν τη Συρία σε θέση απομόνωσης. Ωστόσο, η πολιτική παρέμβαση της Ρωσίας δεν θα ήταν καλοδεχούμενη από αυτούς τους σκληροπυρηνικούς εθνικιστές, που μπορεί να προσπαθήσουν να στραφούν στο Ιράν, που έχει βαθύτερη ιδεολογική σύνδεση με την κυβέρνηση του al Assad, για να αντισταθμίσουν τη ρωσική στρατιωτική στήριξη.

Αυτό με τη σειρά του θα μπορούσε να θέσει σε κίνδυνο τη στρατιωτική θέση της Ρωσίας στη χώρα αν η Δαμασκός περιορίσει τη χρήση ρωσικών δυνάμεων. Επιπλέον, όσο περισσότερο εμπλέκεται με τη Συριακή πολιτική η Ρωσία, τόσο πιο πολύ θα μπορούσε να διαβρωθεί η φήμη της Ρωσίας ως αξιόπιστου συμμάχου, καθώς φαίνεται πως η Μόσχα υπονομεύει την κυριαρχία της Συρίας.

Η Ρωσία ξεκίνησε την παρέμβαση της στη Συρία το 2015, και αυτή ήταν η πρώτη εξωπεριφερειακή στρατιωτική της αποστολή από την πτώση της Σοβιετικής Ένωσης. Κατά τα τελευταία έξι χρόνια η Ρωσία έχει αναπτύξει τη φήμη του συμμάχου της Δαμασκού που θα σεβαστεί την κυριαρχία του κράτους, ενισχύοντας τις εκστρατείες διπλωματικής προπαγάνδας της.