Η ΙΕΑ και το reality check για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής

Οι σημαντικές δεσμεύσεις και οι φιλόδοξες πολιτικές που περιγράφονται στο Net Zero by 2050 Roadmap της Διεθνούς Υπηρεσίας Ενέργειας (ΙΕΑ) αποτελούν έναν «έλεγχο πραγματικότητας» για τις κυβερνήσεις που υπόσχονται να πετύχουν ουδετερότητα ρύπων εντός των επόμενων 30 ετών.

Αν και δεν θα τις εφαρμόσουν όλες, οι χώρες της Δύσης πιθανότατα θα εφαρμόσουν ορισμένες από τις συστάσεις, κάτι που προμηνύεται μια ζοφερή προοπτική για τα πετρελαιοπαραγωγικά κράτη.

Η ΙΕΑ εξέδωσε την έκθεση στις 18 Μαΐου, στον απόηχο της συνόδου των ΗΠΑ για την κλιματική αλλαγή τον περασμένο μήνα, όπου οι ΗΠΑ, η Ιαπωνία και άλλες χώρες ανακοίνωσαν ισχυρότερες δεσμεύσεις για τη μείωση της επίπτωσης τους στην αύξηση της θερμοκρασίας τον πλανήτη. Ο χρόνος που δημοσιεύθηκε η έκθεση της ΙΕΑ στοχεύει επίσης στο να δημιουργήσει μια δυναμική εν όψει του Συνεδρίου του ΟΗΕ για την Κλιματική Αλλαγή τον Νοέμβριο.  

Το μοντέλο της ΙΕΑ υποδηλώνει πως τα τρέχοντα σχέδια και οι δεσμεύσεις είναι ανεπαρκή για την επίτευξη μηδενικών καθαρών εκπομπών ρύπων μέχρι το 2050 και για να μετριαστούν οι χειρότερες επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής. Στην έκθεση η ΙΕΑ υποστηρίζει πως οι πολιτικές που περιγράφονταν στο προηγούμενο σενάριο της για της Δηλωμένες Πολιτικές (STEPS) θα οδηγήσει και πάλι σε αύξηση των εκπομπών ρύπων από τους ενεργειακούς και βιομηχανικούς τομείς από 34 γιγατόνους (Gt) το 2020 σε 36 Gt το 2030, όπου εν πολλοίς θα κορυφωθεί περίπου σε αυτό το επίπεδο. Η έκθεση αναφέρει επίσης πως ακόμα και αν όλες οι κυβερνήσεις που έχουν δεσμεύσεις για μηδενικούς καθαρούς ρύπους πιάσουν τους στόχους τους, οι εκπομπές ρύπων θα μειωθούν μόλις στους 22 Gt μέχρι το 2050, με τις παγκόσμιες θερμοκρασίες να αυξάνονται και πάλι γύρω στους 2,1 βαθμούς Κελσίου.

Ο οδικός χάρτης της IEA περιγράφει περισσότερα από 400 ορόσημα που επικεντρώνονται σε κλάδους και σε τεχνολογίες, που θα πρέπει να επιτευχθούν προκειμένου για να φτάσουμε στους μηδενικούς καθαρά ρύπους εντός των επόμενων 30 ετών:

• Πετρέλαιο και Αέριο: Δεν θα πρέπει να εγκριθεί καμένα νέο project πετρελαίου και αερίου από το 2021 και μετά προκειμένου να μειωθεί η παγκόσμια πετρελαϊκή παραγωγή κατά περίπου τρία τέταρτα σε μόλις 24 εκατ. βαρέλια ημερησίως μέχρι το 2050.
• Άνθρακας: Δεν θα πρέπει να εγκριθεί καμία νέα συμφωνία εξόρυξης ή επέκτασης υφιστάμενων projects ορυχείων από το 2021 και μετά.
• Ηλεκτρικά οχήματα: Μέχρι το 2030, τα ηλεκτρικά οχήματα πρέπει να αποτελούν το 60% όλων των πωλήσεων νέων οχημάτων παγκοσμίως. Μέχρι το 2035 πρέπει να μην υπάρξουν νέες πωλήσεις αυτοκινήτων με κινητήρες εσωτερικής καύσης, με την ελπίδα να γίνει ηλεκτρικό το 86% του παγκόσμιου στόλου επιβατικών αυτοκινήτων μέχρι το 2050. Τουλάχιστον το ήμισυ όλων των άλλων κλάσεων αυτοκινήτων (περιλαμβανομένων των φορτηγών και λεωφορείων) πρέπει επίσης να είναι ηλεκτρικό μέχρι το 2050.
• Χάλυβας: Το παγκόσμιο μερίδιο παραγωγής χάλυβα με τη χρήση κλίβανου ηλεκτρικού τόξου αντί των υψικαμίνων πρέπει να αυξηθεί από το 24% στο 53% μέχρι το 2025.
• Θέρμανση: Το παγκόσμιο μερίδιο των συστημάτων θέρμανσης που χρησιμοποιούν αντλίες θερμότητας έναντι των ορυκτών καυσίμων πρέπει να αυξηθεί από το 7% στο 55% μέχρι το 2050.
• Παραγωγή ενέργειας: Το παγκόσμιο μερίδιο της ενέργειας που παράγεται από ΑΠΕ (κυρίως ηλιακή και αιολική ενέργεια) πρέπει να αυξηθεί από το 29% στο 88% μέχρι το 2050, με το υπόλοιπο να προέρχεται από πηγές χαμηλών ρύπων (όπως η πυρηνική ενέργεια).
• Αλλαγή συμπεριφοράς: Οι κοινωνίες θα χρειαστεί να υιοθετήσουν σειρά κοινωνικών αλλαγών προκειμένου να μειωθεί η κατανάλωση ενέργειας, όπως το να διατηρηθούν τα διεθνή ταξίδια στα επίπεδα του 2019, να αυξηθεί ο διαμοιρασμός στα μεταφορικά μέσα, να αυξηθούν οι θερμοκρασίες στα air condition κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού, να αυξηθεί η υιοθέτηση υψηλής ταχύτητας σιδηροδρόμων και να μειωθεί το μέγιστο όριο ταχύτητας οδήγησης στα 100 χλμ/ώρα.
• Μπαταρίες: Πρέπει να συνεχιστούν οι καινοτομίες και η τεχνολογική πρόοδος στον τομέα των μπαταριών προκειμένου να μειωθεί το κόστος των μπαταριών για εφαρμογή στις μεταφορές από τα 130-155 δολάρια ανά κιλοβατώρα στα 75-90 δολάρια ανά κιλοβατώρα μέχρι το 2030, και στο τέλος στα 55-80 δολάρια ανά κιλοβατώρα μέχρι το 2050.
• Συνολική καινοτομία: Το 50% της μείωσης στις παγκόσμιες εκπομπές ρύπων πρέπει να οφείλεται στην εμφάνιση βιομηχανικών και ενεργειακών τεχνολογιών που αυτή τη στιγμή βρίσκονται σε φάση δοκιμής ή δημιουργίας πρωτοτύπων. Η παρουσίαση και ευρεία χρήση νέων τεχνολογιών θα είναι απαραίτητη προκειμένου να επιτευχθούν οι στόχοι πέραν του 2030, ενώ θα χρειαστούν πιο ώριμες τεχνολογίες προκειμένου να επιτευχθούν οι στόχοι του 2030.

Οι περισσότερες κυβερνήσεις δεν βρίσκονται σε οικονομική ή και πολιτική θέση να υιοθετήσουν τις περισσότερες από τις πολιτικές της ΙΕΑ. Αλλά η έκθεση είναι πιθανόν να πυροδοτήσει ισχυρότερες δεσμεύσεις από τις χώρες της Δύσης. Η Ευρώπη θα παραμείνει παγκόσμιος ηγέτης στις πολιτικές και τους κανόνες που είναι φιλικά προς το περιβάλλον –ιδιαίτερα οι χώρες της Δυτικής και Βόρειας Ευρώπης.

Στις ΗΠΑ, ο πρόεδρος Joe Biden πιθανότατα θα συνεχίσει και αυτός να λαμβάνει επιθετικές μακροπρόθεσμες δεσμεύσεις για την κλιματική αλλαγή. Αλλά οι πιο φιλόδοξες προτάσεις του –περιλαμβανομένου του περιορισμού της παραγωγής πετρελαίου και αερίου, της σταδιακής κατάργησης των οχημάτων που τροφοδοτούνται με ορυκτά καύσιμα, και της μείωσης του ρόλου του φυσικού αερίου στον ενεργειακό τομέα –δεν είναι πιθανό να αποκτήσουν σημαντική δυναμική χωρίς την υιοθέτηση παρόμοιων πολιτικών από το Κογκρέσο και τις πολιτείες των ΗΠΑ. Η αποσπασματική πρόοδος στις ΗΠΑ παραμένει, ως εκ τούτου, η πιθανότερη πορεία στη συνέχεια, με πολιτείες όπως η Καλιφόρνια πιθανότατα να υιοθετούν πιο επιθετικές στρατηγικές με πολύ ταχύτερο ρυθμό απ’ ότι οι πολιτείες με οικονομίες που εξαρτώνται από τον άνθρακα ή το πετρέλαιο, όπως το Τέξας.

Η έκθεση της ΙΕΑ δίνει επίσης στη Δύση περισσότερα «πυρομαχικά» για να πιέσει την Κίνα να αναλάβει πιο ισχυρά μέτρα κατά της κλιματικής αλλαγής. Η υπόσχεση της Κίνα για ουδετερότητα ρύπων μέχρι το 2060 υστερεί έναντι των περισσότερων ημερομηνιών-στόχων που έχουν δέσει στη Δύση. Αν και η Κίνα οπωσδήποτε σημειώνει πρόοδο στη μετάβαση από την άνθρακα, ωστόσο το Πεκίνο δεν είναι πιθανό να ορίσει φιλόδοξους ενδιάμεσους στόχους. Και ακόμα και αν το κάνει, η διαφάνεια αναφορικά με την επίτευξη των ενδιάμεσων στόχων πιθανότατα θα είναι περιορισμένη, με τους κινέζους αξιωματούχους να δέχονται πιέσεις να «θολώσουν» τα νούμερα ώστε να πετυχαίνει η Κίνα τον οποιονδήποτε ενδιάμεσο στόχο.

Εν τω μεταξύ, η Ινδία και ο αναπτυσσόμενος κόσμος θα απαιτήσουν περισσότερη οικονομική βοήθεια για να πετύχουν τους στόχους τους για το κλίμα, αλλά πιθανότατα δεν θα καταφέρουν και πολλά. Η Ινδία και ο αναπτυσσόμενος κόσμος αναμένεται να δουν μια σημαντική αύξηση των ενεργειακών αναγκών τα επόμενα χρόνια καθώς οι πολίτες τους αποκτούν μεγαλύτερη πρόσβαση στον ηλεκτρισμό και καθώς ο αυξανόμενος πληθυσμός τους αυξάνει τη ζήτηση για κρέας, χάλυβα και μεταφορές. Οι ακριβές και δραστικές αλλαγές που θα χρειαστεί να κάνουν οι χώρες της Δύσης, θα περιορίσουν την ικανότητά τους να χρηματοδοτήσουν τις μεταβάσεις αλλού, αν και ορισμένες από τις καινοτομίες θα διαχυθούν ώστε να βοηθήσουν τις αναπτυσσόμενες χώρες. Έτσι, ο αναπτυσσόμενος κόσμος θα υστερήσει έναντι του υπόλοιπου κόσμου στον περιορισμό των εκπομπών ρύπων (ή τουλάχιστον στον περιορισμό της ανάπτυξης των ρύπων).

Ακόμα και  η μερική υιοθέτηση του οδικού χάρτη της ΙΕΑ από κυρίως Δυτικές χώρες θα έχει ως αποτέλεσμα σημαντικές επιπτώσεις στον κλάδο πετρελαίου και φυσικού αερίου – προκαλώντας την «κορύφωση» της παγκόσμιας ζήτησης για ορυκτά καύσιμα νωρίτερα αντί για αργότερα, εάν δεν την έχει ήδη προκαλέσει. Ο OPEC θα συνεχίσει να είναι ο μεγαλύτερος εξαγωγέας πετρελαίου, δεδομένου του status του ως παραγωγός χαμηλού κόστους. Αλλά οι συνολικές πωλήσεις του Οργανισμού θα μπορούσαν να μειωθούν, ασκώντας μεγαλύτερη πίεση σε μεγάλες πετρελαιοπαραγωγικές χώρες όπως η Σαουδική Αραβία να επιταχύνουν τα σχέδια οικονομικής μεταρρύθμισης.

Οι μεγάλες διεθνείς πετρελαϊκές εταιρείες πιθανόν θα πάρουν θέση ως τεχνολογικοί ηγέτες στην επένδυση στην ενεργειακή μετάβαση. Αλλά στην περίπτωση που η ΙΕΑ καταφέρει να εξασφαλίσει περισσότερες δεσμεύσεις, περισσότερες εταιρείες θα χρειαστεί να προβούν σε παρόμοιες αλλαγές στρατηγικής όπως αυτές που έχουν ανακοινώσει οι BP και Equinor. Οι ακτιβιστές σε όλον τον κόσμο θα χρησιμοποιήσουν και αυτοί την έκθεση της ΙΕΑ για να πιέσουν περαιτέρω τις ενεργειακές εταιρείες και τις τράπεζες που χρηματοδοτούν τις δραστηριότητές τους για να κάνουν περισσότερες σημαντικές αλλαγές στα επιχειρηματικά τους μοντέλα ώστε να επιταχύνουν τη μετάβαση σε ανανεώσιμη ενέργεια και να επιβραδύνουν την κλιματική αλλαγή.