Πώς επηρεάζει τις σχέσεις ΗΠΑ-Κίνας το κλείσιμο ενός προξενείου

Το κλείσιμο του κινεζικού προξενείου στο Χιούστον εισάγει ένα νέο σημείο σύγκρουσης στις σινοαμερικανικές σχέσεις, όμως η επίπτωση θα εξαρτηθεί από το αφήγημα και την αιτιολόγηση της αμερικανικής απόφασης, καθώς και από το αν το Πεκίνο προβεί σε αναλογικά αντίποινα ή εάν κλιμακώσει περαιτέρω τις εντάσεις. 

(σ.τ.μ. Με τη σημερινή απόφαση του υπουργείου Εξωτερικών της Κίνας, να δώσει εντολή στην πρεσβεία των ΗΠΑ να κλείσουν το γενικό προξενείο στην Τσενγκτνού, πάντως, επί του παρόντος τουλάχιστον, το Πεκίνο δείχνει να επιλέγει τον δρόμο των αναλογικών αντιποίνων, όπως αναλύεται παρακάτω).

Στις 21 Ιουλίου, η κυβέρνηση των ΗΠΑ φέρεται να έδωσε στην Κίνα διορία 72 ωρών για να κλείσει το προξενείο της στο Χιούστον του Τέξας. Το Στέιτ Ντιπάρτμεντ επικαλέστηκε επαναλαμβανόμενες παραβιάσεις της αμερικανικής κυριαρχίας από το προξενείο, περιλαμβανομένης της κατασκοπείας και των επιχειρήσεων άσκησης επιρροής.

Τα τελευταία χρόνια, Αμερικανοί αξιωματούχοι έχουν εκφράσει ανησυχίες ότι η Κίνα χρησιμοποιεί την πρεσβεία της στην Ουάσινγκτον DC καθώς και τα πέντε προξενεία της σε όλες τις ΗΠΑ, για κατασκοπεία και για επιχειρήσεις άσκησης πολιτικής επιρροής. Το προξενείο του Χιούστον συγκεκριμένα φέρεται να βρίσκεται εδώ και αρκετά χρόνια στο «μικροσκόπιο» του FBI, λόγω της φερόμενης παρουσίας Κινέζων πρακτόρων.

Ο David R. Stilwell, υφυπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ για υποθέσεις Ανατολικής Ασίας και Ειρηνικού, περιέγραψε το προξενείο του Χιούστον ως το κέντρο-κλειδί της κινεζικής κλοπής ερευνών στις ΗΠΑ, που τους τελευταίους έξι μήνες έχει αυξηθεί. Πρόσθεσε πως ο Κινέζος γενικός πρόξενος στο Χιούστον και δύο άλλοι διπλωμάτες πιάστηκαν πρόσφατα να χρησιμοποιούν ψεύτικες ταυτότητες για να συνοδεύουν Κινέζους ταξιδιώτες σε πτήση τσάρτερ στο Χιούστον.

Το κλείσιμο του προξενείου έρχεται μετά την ξεχωριστή απαγγελία κατηγοριών, στις 21 Ιουλίου, από το υπουργείο Δικαιοσύνης των ΗΠΑ σε δύο Κινέζους πολίτες για τη φερόμενη εμπλοκή τους σε παράνομη, συνδεόμενη με το κράτος δραστηριότητα χάκινγκ την τελευταία δεκαετία. Κατά τις πιο πρόσφατες κατηγορίες, εργάζονταν για λογαριασμό του κινεζικού υπουργείου Κρατικής Ασφάλειαςκ για να βάλουν στο στόχαστρο έρευνες για εμβόλιο κατά της Covid-19 και τις σχετικές δοκιμές στις ΗΠΑ. Στις πρώτες φερόμενες δραστηριότητές τους περιλαμβάνεται το χάκινγκ εργολάβων του υπουργείου Άμυνας των ΗΠΑ που εργάζονταν πάνω στον εντοπισμό χημικών όπλων, καθώς και σε τεχνολογίες λέιζερ, μικροκυμάτων και δορυφόρων, αλλά και Κινέζων ακτιβιστών, περιλαμβανομένων των ακτιβιστών του Χονγκ Κονγκ και εκκλησιαστικών ηγετών.

Η σημασία του κινήτρου των ΗΠΑ

Οι περαιτέρω λεπτομέρειες θα είναι αυτές που θα καθορίσουν εάν η απόφαση αποκλίνει από το μοτίβο που ακολουθεί ο Λευκός Οίκος στις πιέσεις έναντι της Κίνας αλλά δεν φτάνει σε κινήσεις που θα μπορούσαν να καταστρέψουν την πρώτη φάση της εμπορικής συμφωνίας των δύο χωρών. Εάν γίνει εμφανές πως οι ΗΠΑ έκλεισαν το προξενείο ως αντίδραση σε κάποια άμεση απειλή για την ασφάλεια, θα υποδήλωνε μια συνέχιση της πιο μετρημένης προσέγγισης της κυβέρνησης προς τις κινεζικές απειλές τους τελευταίους μήνες. Ωστόσο, εάν η κίνηση δεν συνδεθεί με κάποια συγκεκριμένη προφανή δραστηριότητα στο προξενείο, μπορεί να υποδηλώνει πως ο Λευκός Οίκος υιοθετεί μια πιο επιθετική στάση έναντι του Πεκίνου ενόψει των εκλογών του Νοεμβρίου.

Στις 14 Ιουλίου, ο πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ υπέγραψε την Πράξη για την Αυτονομία του Χονγκ Κονγκ, ανοίγοντας τον δρόμο για κυρώσεις κατά αξιωματούχων της Κίνας και του Χονγκ Κονγκ. Όμως οι διαρροές έκτοτε δείχνουν πως ο Λευκός Οίκος είναι απρόθυμος να κινηθεί γρήγορα για την επιβολή τέτοιων κυρώσεων, προκειμένου να προστατεύσει την εμπορική συμφωνίας με το Πεκίνο. Η κυβέρνηση Τραμπ έχει επίσης βάλει στην άκρη τα σχέδια να κυνηγήσει τη σύνδεση του δολαρίου Χονγκ Κονγκ, ανησυχώντας για την εμπορική συμφωνία και τα αμερικανικά οικονομικά συμφέροντα.

Επίσης, η πρώτη ιστορικά απόρριψη από τις ΗΠΑ συγκεκριμένων κινεζικών θαλάσσιων διεκδικήσεων στη Νότια Κίνα απέφυγε προσεκτικά τις «κόκκινες γραμμές» της Κίνας. Αν και υψηλού προφίλ, η ανακοίνωση που εξέδωσε στις 13 Ιουλίου το Στέιτ Ντιπάρτμεντ δεν άφησε να εννοηθεί πως θα υπάρξουν αμερικανικές στρατιωτικές κινήσεις ή επίσημη αναγνώριση των διεκδικήσεων των άλλων διεκδικητών της περιοχής.

Οι ΗΠΑ και η Κίνα έχουν επίσης εμπλακεί σε έναν κύκλο αντιποίνων κατά δημοσιογράφων τους τελευταίους μήνες. Τον Μάιο, η Ουάσινγκτον επέβαλε περιορισμούς σε κινεζικά κρατικά ΜΜΕ, προκαλώντας αντίποινα κατά αμερικανικών ΜΜΕ από την Κίνα. Και οι δύο πλευρές όμως έχουν προσεκτικά αποφύγει την κλιμάκωση.

Η οργή των κινεζικών αντιποίνων

Η Κίνα μπορεί να ασκήσει διάφορες επιλογές για αντίποινα, από αντίστοιχες κινήσεις σε αμερικανικές αποστολές στην Κίνα μέχρι πιο επιθετικές ενέργειες κλιμάκωσης, που θα προκαλούσαν περαιτέρω ενέργειες από τις ΗΠΑ. Το υπουργείο Εξωτερικών της Κίνας έχει ήδη κατηγορήσει τις ΗΠΑ τόσο για παραβίαση της διμερούς προξενικής συμφωνίας των δύο χωρών όσο και για προηγούμενη παρενόχληση κινεζικού διπλωματικού προσωπικού και φοιτητών. Το υπουργείο είπε επίσης πως οι ΗΠΑ έχουν επιβάλει περιορισμούς δύο φορές τον περασμένο χρόνο στο διπλωματικό προσωπικό και ότι ξεσφράγισαν διπλωματικούς σάκους χωρίς άδεια, κατάσχοντας αντικείμενα.

Το Πεκίνο κατά δημοσιεύματα φέρονταν να εξετάζει το ενδεχόμενο να κλείσει το αμερικανικό προξενείο στην Ουχάν ως αντίποινα, αν και το κλείσιμο του προξενείου των ΗΠΑ για την περιοχή Χονγκ Κονγκ-Μακάο (που βρίσκεται στο Χονγκ Κονγκ) πήρε τις περισσότερες ψήφους σε μια δημοσκόπηση αναγνωστών που έκανε η κρατική κινεζική tabloid Global Times στις 22 Ιουλίου.

Εν μέσω ήδη τεταμένων σχέσεων μετά τον αμφιλεγόμενο νόμο του Πεκίνου για την ασφάλεια στο Χονγκ Κονγκ, όμως, η στόχευση των προξενείων του Χονγκ Κονγκ θα ήταν μια από τις ακραίες ενέργειες αντιποίνων στις οποίες θα μπορούσε να προβεί η Κίνα και θα οδηγούσε σε απότομη κλιμάκωση των εντάσεων και πιθανότατα στο τέλος της πρώτης φάσης της εμπορικής συμφωνίας. Δεδομένου του κινδύνου αυτού για περαιτέρω αμερικανικά αντίποινα, η Κίνα παραμένει πιο πιθανό να λάβει πιο μετρημένα μέτρα.

Στο κάτω άκρο του φάσματος της κλιμάκωσης, αυτά θα μπορούσαν να περιλαμβάνουν το κλείσιμο του αμερικανικού προξενείου είτε στην Ουχάν είτε στην Τσενγκντού, που και τα δύο έχουν περίπου την ίδια σημασία όσο το κινεζικό προξενείο στο Χιούστον (σ.τ.μ.: στις 24 Ιουλίου το υπουργείο Εξωτερικών της Κίνας ανακοίνωσε πως έδωσε εντολή στην Πρεσβεία των ΗΠΑ να κλείσει το γενικό προξενείο στην Τσενγκντού).

Μια μεσαία κίνηση θα μπορούσε να περιλαμβάνει το κλείσιμο του αμερικανικού προξενείου στη Σενγιάνγκ (που θα δημιουργούσε εμπόδια στην πρόσβαση της Ουάσινγκτον στη Βόρεια Κορέα), ή ο περιορισμός της επιστροφής αμερικανικού διπλωματικού προσωπικού στην Κίνα, μετά την εκκένωσή τους λόγω της Covid-19 (κάτι που θα μπορούσε να γίνει με λιγότερο ξεκάθαρο τρόπο, αυξάνοντας τα διοικητικά εμπόδια).

Στις υψηλότερου επιπέδου κινήσεις θα μπορούσαν να περιλαμβάνονται το κλείσιμο του αμερικανικού προξενείου στη Σαγκάη ή στην Γκουανγκζού, που είναι ουσιώδους σημασίας για τις αμερικανικές χρηματοοικονομικές και τεχνολογικές εταιρείες.