Τα κίνητρα της Τουρκίας για εμπλοκή στη Λιβύη

Η απόφαση του τουρκικού κοινοβουλίου που άναψε πράσινο φως στην αποστολή στρατευμάτων στη Λιβύη, για να στηρίξουν την αναγνωρισμένη από τον ΟΗΕ Κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας της οποίας ηγείται ο Φαγιέζ αλ Σάρατζ, προκάλεσε αντιδράσεις. Ηγέτες της αντιπολίτευσης και κάποιοι παρατηρητές θεωρούν την κίνηση επικίνδυνη καθώς θα έχει ως αποτέλεσμα να εμπλακεί η χώρα σε έναν εμφύλιο πόλεμο στον οποίο δεν έχει σημαντικά εθνικά συμφέροντα, ενώ ρεαλιστικά δεν μπορεί να ελπίζει ότι θα πετύχει τους αντικειμενικούς της σκοπούς.

Με τρεις στρατιωτικές επεμβάσεις στη Συρία, μπορεί να βγει το συμπέρασμα ότι η αποστολή στη Λιβύη είναι μια πλήρης ανάπτυξη των φιλοδοξιών του Ταγίπ Ερντογάν να επεκτείνει το στρατιωτικό αποτύπωμα της χώρας του σε όλη την περιοχή. Ωστόσο, αυτός ο στόχος δεν φαίνεται να είναι ο κύριος ή ο μοναδικός.

Τα κίνητρα της Μεσογείου

Η Τουρκία υποστηρίζει ότι στέλνει στρατό στη Λιβύη για να προσφέρει εκπαίδευση και βοήθεια σε σύμμαχο, την κυβέρνηση της Τρίπολης, η οποία είναι σχεδόν περικυκλωμένη από τον Λιβυκό Εθνικό Στρατό (LNA), του οποίου ηγείται ο στρατηγός Χαφτάρ. Ο σκοπός είναι να αποκτήσει έναν συμβολικό, μη πολεμικό ρόλο, προκειμένου να στείλει σήμα στους περιφερειακούς και διεθνείς παίκτες ότι η χώρα είναι ικανή να προστατεύσει μια «νόμιμη» κυβέρνηση που ζήτησε διεθνή βοήθεια.

Μπορεί επίσης να ειπωθεί με υψηλό βαθμό βεβαιότητας ότι ο βασικός στόχος στη Λιβύη είναι να πιέσει Αλ Σάρατζ και Χαφτάρ να κάτσουν στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων (σ.τ.μ: οι δυο πλευρές τελικά δέχθηκαν την πρόταση Τουρκίας και Ρωσίας για εκεχειρία, η οποία τέθηκε σε ισχύ την Κυριακή 12 Ιανουαρίου στις 00:00, ενώ το ρωσικό υπουργείο Εξωτερικών ανακοίνωσε πως η Μόσχα θα φιλοξενήσει σήμερα συνομιλίες μεταξύ των αντιμαχόμενων πλευρών στη Λιβύη, στις οποίες θα συμμετάσχουν ο επικεφαλής της κυβέρνησης εθνικής ενότητας Φαγιέζ αλ Σάρατζ και ο ισχυρός άνδρας της ανατολικής Λιβύης Χαλίφα Χαφτάρ. Πληροφορίες τόσο από τη Λιβύη όσο και από τη Ρωσία ανέφεραν πως οι δύο άνδρες πιθανότατα θα υπογράψουν συμφωνία εκεχειρίας). Αν η κυβέρνηση της Τρίπολης πέσει, η πρόσφατη συμφωνία που έκανε μαζί της η Αγκυρα για την ΑΟΖ στη Μεσόγειο θα ακολουθήσει τον ίδιο δρόμο.

Επί δεκαετίες η Άγκυρα αναζητά διεθνή αναγνώριση του δικαιώματος να κάνει έρευνες και να αντλήσει πετρέλαιο και φυσικό αέριο στη Μεσόγειο. Η «συμφωνία» που υπέγραψε με την κυβέρνηση της Τρίπολης στις 27 Νοεμβρίου τής δίνει «δικαίωμα» να συνεχίζει τις θαλάσσιες έρευνες για υδρογονάνθρακες, παρότι Τουρκία και Λιβύη είναι γεωγραφικά σε απόσταση, με ύδατα Ελλάδας και Αιγύπτου να βρίσκονται μεταξύ τους.

Οι κινήσεις της Αγκυρας στην ανατολική Μεσόγειο έχουν επίσης αυξήσει τις εντάσεις με Αίγυπτο, Ελλάδα, Κύπρο και Ισραήλ. Οι τρεις τελευταίες έχουν υπογράψει συμφωνία να κατασκευάσουν αγωγό φυσικού αερίου (EastMed) που θα στέλνει ποσότητες από την περιοχή στη Νότια Ευρώπη δια μέσου Κύπρου και Ελλάδας.

Η αντιπαράθεση στην ανατολική Μεσόγειο δεν είναι πιθανό να επιλυθεί σύντομα, ωστόσο, ρίχνει φως στο ενδιαφέρον του Ερντογάν να ενισχύσει την Κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας, που είναι η μόνη κυβέρνηση της περιοχής που αναγνωρίζει τις διεκδικήσεις της Τουρκίας για εξόρυξη πετρελαίου και αερίου.

Πέραν των κινήσεων εντυπωσιασμού

Με στρατιωτικούς όρους, η Τουρκία δεν έχει την ικανότητα, τους πόρους ή εντέλει την επιθυμία να εμπλακεί πλήρως σε στρατιωτικές επιχειρήσεις στην κατεστραμμένη από τον εμφύλιο Λιβύη. Η αεροπορία της, παρότι έχει δυνατότητα εναέριου ανεφοδιασμού, θα ανακαλύψει ότι είναι πολύ δύσκολο να διεξάγει επιχειρήσεις στη Λιβύη, εξαιτίας της απόστασης μεταξύ των δύο κρατών.

Επιπλέον, η Ρωσία, παρότι δεν έχει τον ίδιο βαθμό επιρροής που έχει στη Συρία, χρηματοδοτεί μισθοφόρους που μάχονται υπέρ του Χαφτάρ. Και ο Ερντογάν δεν θα ρισκάρει να εξοργίσει τον Πούτιν, κατευθύνοντας τον στρατό του σε μάχη με συμμαχικές προς τη Μόσχα δυνάμεις.

Τέλος, πέρα από το να θέλει να προστατεύσει τη συμφωνία για την ΑΟΖ, η Τουρκία δεν έχει πραγματικό εθνικό συμφέρον για να εμπλακεί σε έναν αιματηρό εμφύλιο. Ετσι, στη συνάντηση Ερντογάν-Πούτιν στις 8 Ιανουαρίου στην Κωνσταντινούπολη, οι δύο ηγέτες έκαναν έκκληση για εκεχειρία, κάτι που ταιριάζει με την παραπάνω ανάλυση. Αν επιτευχθεί εκεχειρία, θα ακολουθήσουν κοινές περιπολίες Τουρκίας και Ρωσίας, παρόμοιες με αυτές που γίνονται στη Συρία, μετά την εισβολή της Άγκυρας.

Μια εγχώρια νίκη για τον Ερντογάν

Ο Ερντογάν αποκομίζει και μια εσωτερική πολιτική νίκη από τις κινήσεις στη Λιβύη. Όπως και με τη Συρία, η επιχείρηση της Τουρκίας στη Λιβύη πιθανότατα θα φέρει σημαντική στήριξη από τον τουρκικό λαό, ενώ θα δείχνει τον Ερντογάν ως έναν αποφασιστικό ηγέτη που προβάλλει την ισχύ και τα συμφέροντα της Τουρκίας στην παγκόσμια σκηνή. Ο Ερντογάν έχει επίσης συμφέρον να στρέψει αλλού την προσοχή, από την προβληματική οικονομία της χώρας του. Και, όπως και στην περίπτωση της εμπλοκής της Τουρκίας στη Συρία, η εκστρατεία της Λιβύης είναι ένα αποτελεσματικό όχημα για να φύγει ο προβολέας από τις οικονομικές ειδήσεις.

Η Άγκυρα, επίσης, παρουσίασε πρόσφατα την παραγωγή της πρώτης εγχωρίως κατασκευασμένης σειράς οχημάτων, προκειμένου να επιδείξει τις προοπτικές που έχει η χώρα σε επίπεδο μηχανικής και σχεδιασμού, ως σημαντικής αυτοκινητοπαραγωγού χώρας στο παγκόσμιο σκηνικό. Αυτό το επίτευγμα συνοδεύτηκε από την ξαφνική προσοχή της τουρκικής κυβέρνησης στο «Canal Istanbul», ένα μέγκα-πρότζεκτ που θα συνδέει τη Μαύρη Θάλασσα και τη Θάλασσα του Μαρμαρά, και θα τρέχει παράλληλα με τον Βόσπορο. Ο στόχος της κάθε περίπτωσης είναι να «γεννήσει» λαϊκή στήριξη για τον Ερντογάν. Και εξαιτίας αυτού, οποιοσδήποτε αμφισβητεί τα οφέλη τους ή ταχθεί εναντίον τους, θα το κάνει με κίνδυνο να περιθωριοποιηθεί και να απαξιωθεί από τα εθνικά μέσα ενημέρωσης της χώρας, τα οποία ουσιαστικά ελέγχονται από τον Ερντογάν.