Ισραήλ και Χαμάς δοκιμάζουν νέα προσέγγιση στη Γάζα

Σαράντα οκτώ ώρες μετά την ισραηλινή αεροπορική επίθεση που είχε ως αποτέλεσμα να σκοτωθεί ο ηγέτης του Παλαιστινιακού Ισλαμικού Τζιχάντ στη Λωρίδα της Γάζας, ο Μπάχα Αμπού αλ Άτα, και την ταυτόχρονη επίθεση κατά στόχου του Ισλαμικού Τζιχάντ στη Δαμασκό, που προκάλεσε μια εκατέρωθεν ανταλλαγή ρουκετών και αεροπορικών επιθέσεων μεταξύ Γάζας και Ισραήλ, ο Παλαιστινιακός Ισλαμικός Τζιχάντ κατέληξε σε μια εύθραυστη εκεχειρία με τις Ένοπλες Δυνάμεις του Ισραήλ στις 14 Νοεμβρίου.

Η εκεχειρία τέθηκε σε ισχύ μετά την εκτόξευση περίπου 450 ρουκετών από τη Γάζα σε ισραηλινό έδαφος, τον θάνατο 32 Παλαιστινίων και τον τραυματισμό 111 Ισραηλινών και Παλαιστινίων.

Αν και σχετικά υψηλά, τα νούμερα αυτά δεν είναι ασυνήθιστα σε τέτοιου είδους «ανταλλαγές» μεταξύ του Ισραήλ και της Λωρίδας της Γάζας. Η Γάζα φιλοξενεί μικρό αριθμό μαχητικών οργανώσεων που εστιάζουν στην αντίσταση κατά της ισραηλινής κατοχής των παλαιστινιακών εδαφών.

Η βίαιη ανταλλαγή πυρών και η εύθραυστη εκεχειρία που την ακολούθησε, ωστόσο, δεν ήταν συνηθισμένη και δείχνει την αλλαγή της δυναμικής στις σχέσεις Γάζας-Ισραήλ: το Ισραήλ ούτε κατηγόρησε τη Χαμάς για την εκτόξευση των ρουκετών, ούτε την έβαλε στο στόχαστρο στις αεροπορικές επιθέσεις. Επιπλέον, αν και η Χαμάς στήριξε σε επίπεδο ρητορικής τα αντίποινα του Παλαιστινιακού Ισλαμικού Τζιχάντ και δεν προσπάθησε να σταματήσει τις εκτοξεύσεις ρουκετών, ωστόσο δεν συμμετείχε στις επιθέσεις κατά του Ισραήλ.

Αλλαγή στρατηγικής

Το γεγονός πως το Ισραήλ επικεντρώθηκε στη στόχευση και την υποβάθμιση των ικανοτήτων του Παλαιστινιακού Ισλαμικού Τζιχάντ ενώ ταυτόχρονα προσπάθησε να αποφύγει να παρασύρει στις εχθροπραξίες τη Χαμάς, ξεχωρίζει. Ο πρωθυπουργός του Ισραήλ Μπεντζαμίν Νετανιάχου και οι Ισραηλινές Ένοπλες Δυνάμεις ξεκαθάρισαν πως κατηγορούν συγκεκριμένα τον Αμπού αλ Άτα και τον Παλαιστινιακό Ισλαμικό Τζιχάντ για την υπονόμευση των ισραηλινών προσπαθειών να δημιουργήσει μια πιο βιώσιμη ειρήνη με τη Λωρίδα της Γάζας.

Οι ενέργειες του Ισραήλ θα μπορούσαν να αποτελούν μια σιωπηρή παραδοχή της αναποτελεσματικότητας της συνήθους στρατηγικής του να επιρρίπτει ευθύνες στη Χαμάς για την οποιαδήποτε βία προέρχεται από τη Λωρίδα της Γάζας. Καθώς ο Παλαιστινιακός Ισλαμικός Τζιχάντ ήταν αναμφίβολα υπεύθυνος για περισσότερες από τις πιο πρόσφατες αναζωπυρώσεις, απ’ ό,τι ήταν η Χαμάς, και οργάνωσε ορισμένες διαδηλώσεις κατά του Ισραήλ -και αφού η Χαμάς προφανώς δεν μπορεί να χαλιναγωγήσει τον Παλαιστινιακό Ισλαμικό Τζιχάντ όπως έκανε στο παρελθόν-, το Ισραήλ μπορεί να αποφάσισε να σταματήσει να κατηγορεί τη Χαμάς για τις επιθέσεις, και αντίθετα να προσπαθεί να εξαλείψει πρόσωπα-κλειδιά του Παλαιστινιακού Ισλαμικού Τζιχάντ και να μειώσει τις ικανότητές του. Αυτό όχι μόνο μειώνει άμεσα την απειλή του Παλαιστινιακού Ισλαμικού Τζιχάντ, αλλά παράλληλα αλλάζει την ισορροπία στη Γάζα προς όφελος της Χαμάς, ενδεχομένως βοηθώντας την να επιβάλλει καλύτερα μελλοντικές εκεχειρίες με το Ισραήλ.

Μια τέτοια στρατηγική διαίρει και βασίλευε με της παλαιστινιακές ένοπλες δυνάμεις θα μπορούσε να βοηθήσει το Ισραήλ να χειριστεί καλύτερα την αστάθεια και τον κίνδυνο μιας μεγαλύτερης σύγκρουσης στη Λωρίδα της Γάζας.

Από την πλευρά της, η Χαμάς δεν φάνηκε να θέλει να εμπλακεί σ’ αυτές τις ανταλλαγές πυρών. Αυτή η πραγματιστική προσέγγιση φυσικά προστατεύει τις ικανότητές της και τα επιτεύγματά της στις διαπραγματεύσεις με το Ισραήλ τα τελευταία χρόνια. Η μακροχρόνια αντιπαλότητα μεταξύ του Παλαιστινιακού Ισλαμικού Τζιχάντ και της Χαμάς στη Λωρίδα της Γάζας πιθανότατα συνέβαλε σ’ αυτή τη νέα προσέγγιση, που πρόσφερε στη Χαμάς την ευκαιρία να επιτρέψει στο Ισραήλ να υποβαθμίσει τον στρατιωτικό της αντίπαλο και την ευκαιρία να ενισχύσει τον έλεγχό της στη Λωρίδα της Γάζας και, τελικά, στα παλαιστινιακά εδάφη.

Μετά την καταστροφή που υπέστη η Χαμάς το καλοκαίρι του 2014, ύστερα από τον πόλεμό της με το Ισραήλ, η ηγεσία της Χαμάς έχει καταλάβει το κόστος της άμεσης πρόκλησης της ανώτερης στρατιωτικής δύναμης του Ισραήλ. Αυτό δεν σημαίνει πως η Χαμάς έχει μια πιο ειρηνική σχέση με το Ισραήλ απ’ ό,τι οι άλλες ένοπλες ομάδες στη Γάζα, αφού παραμένει επικεντρωμένη στην αντιμετώπιση των στόχων του Ισραήλ για αυστηρότερο έλεγχο της Λωρίδας της Γάζας, συχνά με χρήση βίας. Όμως έχει συμβάλει στην πιο πραγματιστική προσέγγιση της Χαμάς προς το Ισραήλ.

Κίνδυνοι και ευκαιρίες

Η εκεχειρία θα μπορούσε εύκολα να καταρρεύσει λόγω ευρύτερων συγκρούσεων, μιας ακόμα δολοφονίας Παλαιστίνιου ηγέτη ή του ενδεχομένου κάποια ρουκέτα μεγάλου βεληνεκούς να πλήξει το κεντρικό ή το βόρειο Ισραήλ. Πολλές ρουκέτες έχουν εκτοξευθεί από τότε που τέθηκε σε ισχύ η εκεχειρία, αν και μέχρι στιγμής οι ηγέτες του Ισραήλ έχουν προσπαθήσει να ελαχιστοποιήσουν τη σημασία αυτών των πληγμάτων.

Επειδή ο Παλαιστινιακός Ισλαμικός Τζιχάντ έχει στενές σχέσεις με το Ιράν και το Ισραήλ έχει πρόθεση να υποβαθμίσει και να αντιμετωπίσει τις οντότητες που σχετίζονται με το Ιράν στην περιοχή, η περαιτέρω κλιμάκωση μεταξύ του Παλαιστινιακού Ισλαμικού Τζιχάντ και του Ισραήλ είναι πιθανή. Η Χαμάς θα μπορούσε και πάλι να παρασυρθεί σε μια μεγάλη αντιπαράθεση μεταξύ του Παλαιστινιακού Ισλαμικού Τζιχάντ και του Ισραήλ, όμως το γεγονός ότι επέλεξε να μη συμμετέχει σε μια ανταλλαγή πυρών, υποδηλώνει πως μπορεί να το ξανακάνει.

Ενώ αυτό θα αποτρέψει βραχυπρόθεσμα τη σύγκρουση μεταξύ του Ισραήλ και της Χαμάς, το μακροπρόθεσμο ζήτημα της μελλοντικής τους σχέσης παραμένει ασαφές. Για τις πολιορκημένες πολιτικές ηγεσίες τόσο της Χαμάς όσο και της ισραηλινής κυβέρνησης, το να μεταθέσουν το ζήτημα για αργότερα ίσως είναι η καλύτερη από τις κακές επιλογές που έχουν για να διαχειριστούν ένα δύσκολο και ασταθές πρόβλημα.