Γιατί βαθαίνει η πολιτική κρίση στον Λίβανο

Ο πρωθυπουργός του Λιβάνου Saad al-Hariri ανακοίνωσε την παραίτησή του στις 29 Οκτωβρίου, χαροποιώντας πολλούς από τους συμμετέχοντες στις ευρείες διαδηλώσεις που έχουν παραλύσει την οικονομία του Λιβάνου τις τελευταίες δύο εβδομάδες και φέρνοντας το πολιτικό σύστημα της χώρας σε κρίσιμη κατάσταση.

Σε ομιλία του προς το έθνος προ της υποβολής της παραιτήσεώς του στον πρόεδρο Michel Aoun, ο Αl-Hariri δήλωσε πως έκανε ό,τι μπορούσε για να επιλύσει την κρίση του Λιβάνου. Αν η παραίτησή του γίνει δεκτή από τον Aoun, τότε τεχνικά θα παραιτηθεί και η υπόλοιπη κυβέρνηση του Αl-Hariri σύμφωνα με το Σύνταγμα του Λιβάνου και θα αναλάβει υπηρεσιακό ρόλο μέχρις ότου σχηματιστεί νέα κυβέρνηση.

Γιατί έχει σημασία

Η ανακοίνωση του Αl-Hariri θα μπορούσε να σηματοδοτήσει την αρχή μιας δυνητικά ευρείας κλίμακας πολιτικής αλλαγής στον Λίβανο. Η χώρα έχει συνηθίσει στην πολιτική παράλυση και την αδύναμη ηγεσία -για παράδειγμα, δεν είχε πρόεδρο από το 2014 έως το 2016 και χρειάστηκε περισσότερο από οκτώ μήνες για να σχηματίσει νέα κυβέρνηση μετά τις εκλογές του Μαΐου 2018.  Όμως, αυτή η περίοδος πολιτικής αναταραχής διαφέρει από τα προηγούμενα επεισόδια, όταν οι σεκταριστικές φατρίες του Λιβάνου τσακώνονταν μεταξύ τους και προσπαθούσαν να εκμεταλλευτούν την αστάθεια σε βάρος των άλλων φατριών.

Αυτή τη φορά, οι διαδηλωτές θέλουν να μπει ένα τέλος στο πολιτικό σύστημα στο οποίο βασίζονται οι φατρίες για να έχουν εξουσία και προστασία. Οι διαδηλώσεις εκπροσωπούν ένα εθνικό, δια-σεκταριστικό κίνημα, που αποδυναμώνει μια ήδη αποσταθεροποιημένη οικονομία και πιέζουν για τη διάλυση της Εθνικής Συμφωνίας του 1943 που εδραίωσε το τρέχον σεκταριστικό πολιτικό σύστημα του Λιβάνου.

Ως εκ τούτου, υπάρχουν δύο σημαντικά μέτωπα: το κίνημα διαμαρτυρίας του Λιβάνου μπορεί να πιέσει την ασταθή οικονομία της χώρας, που ήδη βρίσκεται υπό την πίεση των αμερικανικών κυρώσεων και επιβαρύνεται από τα υπολείμματα των δεκαετιών οικονομικής κακοδιαχείρισης. Αυτό θα μπορούσε να σπρώξει τον Λίβανο σε οικονομική κρίση, μια κρίση στην οποία δεν μπορεί να περιμένει βοήθεια από τη διεθνή κοινότητα.

Τι πρέπει να προσέχουμε στη συνέχεια

Την αντίδραση των φατριών: Ο Αl-Hariri και το κόμμα του, το Μελλοντικό Κίνημα, απομακρύνονται από την κρίση και παραχωρούν την ευθύνη στις άλλες φατρίες του Λιβάνου -για την ώρα. Οι αντιδράσεις των φατριών αυτών θα δώσουν μια εικόνα του πώς θα επιχειρήσουν να αποφύγουν την ίδια λαϊκή πίεση που συνέβαλε στο να πέσει ο Αl-Hariri. Ενόσω γίνεται αυτό, ο Αl-Hariri και το Μελλοντικό Κίνημα θα έχουν μεν πέσει αλλά δεν θα έχουν «ξοφλήσει» και θα αναζητούν τους δικούς τους δρόμους για να διατηρήσουν ή και να διευρύνουν τις εξουσίες τους.

Η Χεζμπολά, που έχει πει πως αντιτίθεται στην παραίτηση του Αl-Hariri, είναι η πιο αξιοσημείωτη φράξια, σε μεγάλο βαθμό διότι προσπαθεί να διατηρήσει την επιρροή της και να κρατήσει τον έλεγχο του σημαντικού υπουργείου Υγείας, μετά την αύξηση της εκλογικής της δύναμης στις εκλογές του Μαΐου 2018.

Ο σεΐχης Hassan Nasrallah, ο ηγέτης της Χεζμπολά, θα εκφωνήσει ομιλία την 1η Νοεμβρίου, που θα του δώσει την ευκαιρία να παρουσιάσει τη στάση της οργάνωσης. Όμως, είναι εξίσου σημαντικό να παρακολουθούνται και άλλες φατρίες, όπως το σιιτικό Κίνημα Amal, το Ελεύθερο Πατριωτικό Κίνημα και άλλα που έχουν συμμαχήσει με τη Χεμπολά, στο πλαίσιο του κινήματος της 8ης Μαρτίου, καθώς μπορεί να επιχειρήσουν να βρουν τρόπο να κινήσουν το κίνημα διαμαρτυριών που βάζει στο στόχαστρο και τη δική τους εξουσία.

Ενδείξεις πρόωρων εκλογών: Οι αντιδράσεις αυτές θα δώσουν μια εικόνα του πώς και αν ο Λίβανος θα κινηθεί προς πρόωρες εκλογές, τις οποίες λίγοι εντός του λιβανέζικου πολιτικού συστήματος θα υποδεχθούν θετικά, εν μέρει διότι θα έφερναν αλλαγή σε ένα σύστημα που επιβραβεύει τη στασιμότητα.

Οι πρόωρες εκλογές θα αποτελούσαν ευκαιρία για το κίνημα διαμαρτυρίας, που περιλαμβάνει ευρύτερα τμήματα της κοινωνίας του Λιβάνου, για να δημιουργήσει αντίπαλα πολιτικά κόμματα ώστε να αντιμετωπίσει την περιχαρακωμένη ελίτ. Αυτό θα ανησυχήσει τους insiders του σεκταριστικού συστήματος του Λιβάνου, διότι αυτή τη στιγμή είναι ευάλωτη σε κατηγορίες για διαφθορά, που θα μπορούσαν να τους δημιουργήσουν νέα προβλήματα στις κάλπες.

Τα επόμενα βήματα του κινήματος διαμαρτυρίας: Η παραίτηση του Αl-Hariri ήταν μια βασική απαίτηση πολλών διαδηλωτών -ορισμένοι μπορεί να επιστρέψουν στο σπίτι τους μετά από αυτή τη νίκη. Εν τω μεταξύ, αν οι τράπεζες του Λιβάνου παραμείνουν κλειστές λόγω των διαδηλώσεων, πολλοί Λιβανέζοι δεν θα πληρωθούν στο τέλος του μήνα (σ.τ.μ.: η τραπεζική ένωση του Λιβάνου ανακοίνωσε πως οι τραπεζικές λειτουργίες θα ξεκινήσουν και πάλι από σήμερα Πέμπτη, όμως οι πόρτες θα παραμείνουν κλειστές για το κοινό). Και αυτό θα μπορούσε να στείλει σπίτια τους τους διαδηλωτές, αλλά και να οδηγήσει σε παραχωρήσεις από το κίνημα, καθώς θα βλέπει το πολιτικό σύστημα στη χώρα να αντιμετωπίζει προβλήματα. Επειδή, όμως, το κίνημα διαμαρτυρίας είναι δια-σεκταριακό και από τη βάση, δεν υπάρχει απλή λύση για να ικανοποιηθούν τα μυριάδες αιτήματά του.

Ορισμένοι εντός του κινήματος μπορεί να αποφασίσουν πως η παραίτηση του Αl-Hariri δεν είναι αρκετή. Αντί να τους ικανοποιήσει, η αποχώρησή του μπορεί να τους ενθαρρύνει να απαιτήσουν ακόμα μεγαλύτερες αλλαγές, όπως τον επίσημο τερματισμό της Εθνικής Συμφωνίας του 1943. Καθώς οι επιδόσεις της οικονομίας της χώρας είναι τόσο ισχνές, ένας χαμένος μισθός μπορεί να μην τους ενοχλήσει.

Αν το κίνημα διαμαρτυρίας δεν επιστρέψει μαζικά στις εργασίες του, τότε αυτό θα σημαίνει μια παρατεταμένη περίοδο πολιτικής και οικονομικής κρίσης για τον Λίβανο, αλλά και ένα περαιτέρω βήμα προς αχαρτογράφητα νερά.